Asya Hunlarının Tarihinde Çinli Komutan Li Ling

Hun-Çin ilişkileri tarihinde her iki devlet de karşı tarafın nüfuzlu kişileri ve ünlü komutanlarını kendi tarafına çekme, onları yüksek mevkilere getirme politikasını sıkça uygulamıştır. Dolayısıyla tarih boyunca farklı dönemlerde her iki devletten de karşı tarafa geçmiş ve hizmet vermiş önemli şahsiyetlerin bulunduğu tarihî bir hakikattir. Bunlardan birisi Han Hanedanı döneminde Hunlar tarafına geçmiş ve vefatına kadar Hunlara 20 yıldan fazla hizmet etmiş Çinli komutan Li Ling’dir. Han Hanedanı döneminin ünlü generallerinden “Uçan General” lakaplı efsanevi komutan Li Guang’ın torunu olan Li Ling, Çin tarihinin en tartışmalı karakterlerinden biridir. İlk başlarda çoğunluk onu bir vatan haini olarak eleştirdiyseler de onu haklı bulanların sayısı da oldukça çoktu. Han Hanedanı sarayının baş tarihçisi Sima Qian bile onu savunduğu için hadım edilme cezasına çarptırılmıştı. Li Ling’in ismi sonraki hanedanların tarihinde de karşımıza çıkmakla beraber, Çin edebiyatı ve sanatında önemli yer tutan konulardan biri olmuştur. Bu çalışmada Hun-Türk tarihinde önemli bir yer edinen Çin’in “en sempatik haini” diyebileceğimiz Li Ling’in hayat serüveni Çin tarihî kayıtları ışığında araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hunlar, , Han Hanedanı, Li Ling, Han Wudi

PDF

___

BAN, Gu 班固, Han Shu 汉书 (HS), Zhonghua Shuju 中华书局, Beijing 北京 1995.
BAYKUZU, Tilla Deniz, Asya Hun İmparatorluğu, Kömen Yayınları, Konya 2012.
BERNŞTAM, A. N., “[Retsenziya na] Yevtyuhova. L., Levaşeva. V., Raskopki Kitayskogo Doma Bliz Abakana”, İzvestiya AN SSSR, seriya istorii i filosofii, no. 5, Moskva 1946, s. 478-481.
BİÇURİN, Ya. N., Sobraniye Svedeniy o Narodah, Obitavşih v Sredney Azii v Drevniye Vremena v 3-h Çastyah, çast’ 1, Tipografiya Voyenno-Uçebnyh Zavedenii, St.-Peterburg 1851.
BOKŞÇANİN, A. A., “Oçerk İstorii Gosudarstvennıh İnstitutov Kitayskoy İmperi”, Fenomen Vostoçnogo Despotizma: Struktura Upravleniya i Vlasti, Moskva 1993.
ÇANDARLIOĞLU, Gülçin, İslam Öncesi Türk Tarihi ve Kültürü, Türk Dünyası Araştırmaları Yayınları, İstanbul 2003.
DONG, Jiao董姣, “Li Ling yu Li Ling Shiwen Yanjiu Shi Zongshu” 李陵与李陵诗文研究史综述, Hiroshima Interdisciplinary Studies in the Humanities, volume 4, 2005, pp. 105-113.
EBERHARD, W., “Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbi Asya Halklarının Medeniyeti”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, c. VII-VIII, 1940-42, s. 125-191.
FAN, Ye 范晔, Hou Han Shu 后汉书 (HHS), Zhonghua Shuju 中华书局, Beijing 北京1995.
GILES, Herbert A., A History of Chinese Literature, D. Appleton and Company, New York and London, pp. 84-89.
HUCKER, Charles O., A Dictionary of Official Titles in Imperial China, Stanford University Press, California 1985.
KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1988.
KARA, Gülnar, “Bilinmeyen Bir Hun Prensi Jin Midi”, History Studies, 12/4, Ağustos 2020, s. 1901-1914.
KISELEV, S. V., Drevnyaya İstoriya Yujnoy Sibiri, İzd. AN SSSR, Moskva 1951.
KISLASOV, L. R., Gunnskiy Dvorets na Yeniseye: Problema Ranney Gosudarstvennosti Yujnoy Sibiri, Vostoçnaya Literatura RAN, Moskva 2001.
OTKAN, Pulat, “Çin Kaynaklarından Çeviriler: 1- Szu-ma Ch’ien: “General Li’nin Biyografisi”, Shih Chi, Bölüm 109, Biyografi 49, DTCF Doğu Dilleri Dergisi, cilt 3, sayı 4, s. 135-145.
OTKAN, Pulat, Tarihçinin Kayıtları’na (Shi Ji) Göre Hunlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
OU, Yangxiu 欧阳修, Xin Tang Shu 新唐书, Zhonghua Shuju 中华书局, Beijing 北京1995.
SHEN, Yue 沈約, Song Shu 宋书, Zhonghua Shuju 中华书局, Beijing 北京 1993.
SIMA, Qian 司马迁, Shi Ji 史记 (SJ), Zhonghua Shuju 中华书局, Beijing 北京 1996.
TÜRKER, Nurcan, Han Hanedanlığı Döneminde Hunlarla Yürütülen Heqin Politikası (Akrabalık İle Sağlanan Barış Politikası) ve Sonuçları, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2013.
WEI, Zheng 魏徵, Sui Shu 隋书 (SS), Zhonghua Shuju 中华书局, Beijing 北京 1994.
YEVTYUHOVA, L. A., “Yujnaya Sibir’ v Drevnosti”, Po Sledam Drevnih Kul’tur. Ot Volgi do Tihogo Okeana, Gosudarstvennoye İzd. Kul’turno Prosvetitel’noy Literatury, Moskva 1954, s. 202-206.