Bülent KARASÖZEN, Burcu UMUT ZAN, Doğan ATILGAN

Türkiye’de Açık Erişim ve Bazı Ülkelerle Karşılaştırma

Bilimsel yayınlara açık erişim düşüncesinin bir ürünü olarak ortaya çıkan kurumsal arşivler ve açık erişimli dergiler, bilgiye erişimin önündeki engelleri kaldırarak, araştırmacılar arasındaki iletişimi güçlendirmekte ve bilgi üretimini hızlandırarak yaygınlaştırmaktadır. Bu bağlamda son yıllarda birçok ülke kurumsal arşiv kurma konusunda çalışma yapmaktadır. Kurumsal arşivlere paralel olarak açık erişimli dergilerin sayıları da hızla artmaktadır. Bu çalışmada, ülkemizde kurumsal arşivler ve açık erişimli dergiler alanında son yıllarda kaydedilen gelişmeler özetlenerek, bazı ülkelerle kıyaslama yapılarak, güncel durumun ortaya konulmakta ve ileriye yönelik önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

açık erişim, kurumsal arşivler, açık erişimli dergiler, açık ders malzemeleri

Open Access in Turkey and Comparison with Other Countries

Thenumber of open access journals and institutionalrepositories, as aproductof open accessmovementhasgrown rapidly in recent years. Open access research articlesremove thebarriersin accessingscientificresearch resultsand accelerate thecommunicationamongthe scientist worldwide. Inmanycountriesthe number ofinstitutionalarchives and open access journalare increasing. Inthis article, the recent developmentsinopenaccessjournals,institutional repositoriesand opencourseware in Turkeyaresummarizedand compared with somecountries.Asample mandatoryinstitutionalrepositorypolicydocumentis givenwithsomesuggestionforestablishingopen access in Turkey

Keywords:

open access, institutional repositories, open access journals, open courseware,

PDF

___

2547 sayılı YüksekÖğretim Kanunu. Kabul Tarihi: 4/11/1981 .6/11/1981tarihve 17506 Sayılıresmi gazete. Yayımlandığı Düstur :Tertip:5Cilt:21 3
AçıkErişimYayıncılığıÜzerineBethesda Bildirimi. (2003).1Ekim2009 tarihinde http://www.earlham.edu/~peters/fos/bethesda.htm adresinden erişildi.
Akgül, M.(2006). TürkÜniversiteleri AçıkErişimi ve Kurumsal Arşivlerin Kurulmasını Destekliyor. 27.04.2010tarihinde http://ab.org.tr/ab06/AB2006-bildirge.html adresinden erişildi.
ANKOS AçıkErişim veKurumsalArşivler(2006). 13. Ekim2009 tarihinde http://www.ankos.gen.tr/acikerisim/index.htmladresindenerişildi.
Atılgan,D. (2006).Türkiye'de Açık Arşiv Çalışmalarıve AnkaraÜniversitesiÖrneği. K.Karakütük(Yay. Haz.) SosyalBilimlerde Süreli Yayıncılık -2006 1. Ulusal Kurultay Bildirileri, içinde(s.33-39). Ankara:TÜBİTAK.
Atılgan, D. (2009). Açık Erişim Olgusu ve Üniversite ve Araştırma Merkezleri İçin Önemi. 45. Kütüphane Haftası. 01 Nisan 2009. Giresun Üniversitesi. Giresun. 25 Şubat 2010 tarihinde http://acikarsiv.ankara.edu.tr/publication.php?cmd=detail&id= 4764 adresinden erişildi.
Aytek-Gürses,E.(2006). Bilgi Dünyası DergisiULAKBİMSosyal Bilimler Veri Tabanındatammetin olarak eklenmiştir. Kütüp-ladlılisteye gönderilen elektronik postamesajı.
Budapeşte Açık Erişim Girişimi. (2002).1Ekim2009 tarihinde http://www.soros.org/openaccessadresindenerişildi.
Coşkun,C., Bayram, Ö., Holt,İ., Karasözen, B. (2007). KurumsalArşivOluşturma Rehberi. erişildi.
Çağıltay,K.(2007). AçıkDers Malzemeleri: Dünyadaki Gelişmeler. 01Ekim2009 tarihinde http://uadmk.ulakbim.gov.tr/materials/ADMsunu22Haz07%5B2%5D.ppt adresinden erişildi.
Ertürk,K. L. (2008). Türkiyede Bilimsel İletişim : BirAçıkErişim Modeli Önerisi. YayınlanmamışDoktora Tezi.HacettepeÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü Ankara
Fenveİnsan Bilimlerindeki Bilgiye AçıkErişim Üzerine BerlinBildirgesi. (2003). 1 Ekim 2009 tarihinde http://www.zim.mpg.de/openaccess- berlin/berlin_declaration.pdfadresinden erişildi
Goode,R.(2003). Open Access InitiativeFrom OxfordJournals.Oxford:Oxford University Press.(Pressrelease). 1 Ekim 2009 tarihindehttp://www.eurekalert.org/ pub_releases/2003-08/oup-oai080703.phpadresinden erişildi.
Johnson, R. K. (2004,4-5 Mart). Open Access:Unlocking The Value Of Scientific Research. The NewChallengeFor Research Libraries: Collection Managementand Strategic Access to Digital Resources. AconferencesponsoredbytheUniversity Oklahoma. 1 Ekim 2009tarihinde http://www.arl.org/sparc/bm~doc/ johnson_openaccess.pdf adresinden erişildi.
Karasözen,B. (2002).Kurumsal Arşivler.F.Rukancı;H. Odabaş;M.Yılmaz ve Hakan Anameriç (Yay. haz.), Elektronik Gelişmeler Işığında Araştırma Kütüphaneleri SempozyumuBildirileri içinde (s. 8-16). Ankara:AnkaraÜniversitesi
Kayaoğlu,H. D. (2006). Açık Erişim Kavramıve Gelişmekte Olan Bir ÜlkeOlarak Türkiyeİçin Anlamı.Türk Kütüphaneciliği,20(1): 29-60.13 Ocak 2010 tarihinde http://eprints.rclis.org/archive/00006196/01/hulyadilekmakale.pdfadresinden erişildi.
Küçük, M.E. & Olcay, N.E. (2006). Elektronik bilimsel dergiler: Türkiye profili. (TÜBİTAK Project Report#SOBAG105K096). Ankara:HacettepeÜniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.1Ekim 2009tarihinde http://by2007.bilgiyonetimi.net/bildiriler/kucuk_al_olcay-ppt.pdfadresinden erişildi.
Küçük, M.E.,U. Al ve N.E. Olcay. (2008).Türkiye'de BilimselElektronik Dergiler, Türk Kütüphaneciliği, 22 (3):308-331.
Oktar, N. ve Akdal,G. (2006). Bilimsel Yayınlara İnternetÜzerinden Açık Erişimin Süreli YayımcılığınNiteliğineEtkisi. O.Yılmaz(Yay.Haz.)SosyalBilimlerde SüreliYayıncılık -20061. Ulusal Kurultay Bildirileri, içinde (ss.115-119). Ankara: TÜBİTAK.
Özkul,A.E. ve Çağıltay,K.(2007). Açık Ders Malzemeleri Girişimi ve Ulusal Açık Ders Malzemleri Konsorsiyumu.TUBA 2007 AçıkDersMalzemeleri Konsorsiyum Sunumu, 01Ekim 2009tarihinde http://uadmk.ulakbim.gov.tr/materials/ ADMsunu22Haz07%5b2%5d.pptadresindenerişildi.
Polat, C. (2006). Bilimsel Bilgiye Açık Erişim ve Kurumsal Açık Erişim Arşivleri. A.Ü. FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (37): 53-80.
Polat, C. (2008). “Bilimsel BilgiyeAçıkErişim ve AtatürkÜniversitesi AçıkArşivi KurmaÇalışmaları”. Bilimsel İletişim ve BilgiYönetimi Sempozyumu:Bildiriler ÜNAK ‘ Yıldızeli,Hatice KübraBahşişoğlu. Ankara:Üniversite veAraştırma Kütüphanecileri Derneği,2008.
Swan,A.P. ve Brown, S. N. (2004).JISC/OSIJournal Authors Survey Report. Truro, UK:Key PerspectivesLtd.1Ekim 2009 tarihinde http://www.jisc.ac.uk/uploaded_documents/JISCOAreport1.pdfadresinden erişildi.
Tonta, Y. (2005a). Bilimsel İletişim ve Açık Erişim:Bilgi Erişim Sorunlarımızın ÇözümündeAçıkErişimdenNasılYararlanabiliriz?Akademik Bilişim '05 Konferansı2-4 Şubat 2005, Gaziantep. 1 Ekim 2009 tarihinde http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-ab-2005-acik-erisim.pdf adresinden erişildi
Tonta, Y. (2005b). Açık Erişimve Kurumsal Arşivler(sunum).41. Kütüphane Haftası, 28Mart-3 Nisan, 1 Ekim 2009tarihindehttp://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/ yayinlar/tonta-kut-haftasi-2005-acik-erisim.pdfadresindenerişildi.
Tonta, Y. (2005c). Bilimsel Bilgiye Açık Erişim. E-Dünyada Bilgi Yönetimi: Bilimsel İletişim İçin Yeni Modeller Konferansı 12-13 Ekim 2005, İstanbul. 25 Şubat 2010 tarihinde http://www.slideshare.net/tonta/bilimsel-bilgiye-ak-eriim adresinden erişildi.
Tonta, Y. (2006a). Açık Erişim: Bilimsel İletişim ve Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık Üzerine Etkileri. Karakütük, K. (Yay. Haz), Sosyal Bilimlerde Yayıncılık 1. Ulusal Kurultay Bildirileri: 2-3 Kasım içinde (ss.23-32). Ankara: TÜBİTAK.
Tonta, Y. (2006b). Hacettepe Üniversitesi Elektronik Tez Projesi: Yüksek Lisans, Doktora ve Sanatta Yeterlik Tezlerinin Dijitalleştirilmesi ve Tam Metinlerinin Internet Aracılığıyla Erişime Açılması. 25 Şubat 2010 tarihinde http://www.bby.hacettepe.edu.tr/02G064.pdf adresinden erişildi.
Tonta, Y. (2008a). Açık Erişim ve Tıpta Bilimsel İletişimin Geleceği. Bilimsel yayınlar kitabı. H. Akın, (Yay. Haz.) Ankara: Klinik Araştırmalar Derneği. 01 Ekim 2009 tarihinde http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-tipta-acik-erisim.pdf adresinden erişildi.
Tonta, Y. (2008b). Open Access and Institutional Repositories: The Turkish Landscape. In Didar Bayır (Ed.). Turkish Librariesin Transition: New Opportunities and Challenges (pp. 27-47). İstanbul: Turkish Librarians' Association. Available online: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-liber-2008-06-16.pdf adresinden erişildi.
Tonta, Y. ve Ertürk, K. L. (2005). Bilimsel Bilgiye Açık Erişim: Hacettepe Açık Arşiv Uygulaması. 10.Türkiye'de İnternet Konferansı 9-11 Aralık 2005. İstanbul.
VİZYON 2023. Bilim Teknoloji ve Yenilik Politikaları Daire Başkanlığı. 01.04.2010 tarihinde http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=472&pid=468 adresinden erişilmiştir.