Kütüphaneciliğin Etik Sorunu ve Türkiye Yaklaşımı

Kütüphanecilik alanındaki etik normlar, ilk kez 1938 yılında, Amerikan Kütüphane Derneği ALA tarafından Amerika Birleşik Devletleri ABD 'nde kabul edilmiştir. Daha sonraki yıllarda Kanada, Japonya ve İngiltere gibi bazı ülkelerde bu alanda çalışmalar yürütülmüş olmasına karşın konu uluslararası düzeyde temel bir sorun olarak 1990'lı yıllardan itibaren ele alınmaya başlamıştır. 1990'lı yıllarda birçok ülkenin kütüphanecilik dernekleri kendi etik normlarını belirleyerek uygulamaya koymuşlardır. Türkiye'de kütüphanecilik alanındaki etik yaklaşımlar 1990'lı yılların ikinci yarısından itibaren meslek gündeminde yer almaya başlamış ve 1996 yılında Türk Kütüphaneciler Derneği TKD tarafından "Meslek Ahlak İlkeleri” kabul edilmiştir. TKD'nin etik konusunda belirlemiş olduğu bu ilkelerin uygulama sürecine yeterince yansımadığı görülmektedir. Etik kurallarının belirlenmesinden günümüze kadar 11 yıl geçmiş olmasına karşılık, bu ilkeler bilgi profesyonelleri tarafından hemen hemen hiç uygulanmamıştır. Çünkü "etik" Türk kütüphaneciliğinde hâlâ temel bir mesleki sorun olarak algılanmamaktadır. Araştırmada, kütüphanecilik etiğinin anlamı, kapsamı, sınırları, mesleki yansımaları, uygulama boyutu, tarihsel süreç içerisinde uluslararası düzeyde ve Türkiye'de meydana gelen gelişmeler ve bunların sonuçları ele alınacaktır. Çalışmada ayrıca "Kütüphanecilik Etiğinin" doğru algılanabilmesi ve yorumlanabilmesi için "Etik" ve "Meslek Etiği" kavramları üzerinde de durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Etik, Kütüphanecilik Etiği, Meslek Etiği

Problem of Ethics in Librarianship and Approach in Turkey

Ethical standards in the field oflibrarianship were acceptedfor the first time in 1938 by the American Library Association ALA in the USA. During the following years, even though some work has been carried out in this field in countries such as Canada, Japan and England, the subject was beginning to be considered as a major problem of international level only during the 1990s. In the 1990s many library associations identified and implemented their ethical standards. Ethical approachesin the field of librarianship in Turkey began appearing on the professional agenda during the second half of the 1990s and the "Professional Code of Ethics" was adopted by the Turkish Librarians' Association TKD . It is observed that those ethical principles determined by the TKD are not fully reflected in the implementation process. Despite the fact that 11 years have elapsed since the determination of ethical codes, these principles have never been used by information professionals because the subject of "ethics" is still not perceived as a fundamental professional issue. The research will deal with the definition, the scope, the limits and the professional reflections of librarianship ethics; its implementation dimension; and historical developments on the international level and in Turkey together with their outcomes. The study will also emphasize the concepts of "ethics" and "professional ethics" to assure correct comprehension and interpretation of "librarianship ethics"

Keywords:

Ethics, Ethics of Librarianship, Professional Ethic,

PDF

___

1975 and 1979 Drafts from American Libraries (1979). 20. 3. 2007 tarihinde ALA Web Sitesinden erişildi: http://www.ala.org/Template.cfm?Section=coehistory&Template=/ContentM anagement/ContentDisplay.cfm&ContentID=8883
Alkan, N. (2004). Kütüphanecilik felsefesinin değeri. Arslantekin, S. ve Özdemirci, F. (Haz.). Kütüphaneciliğin Destanı: Uluslararası Sempozyumu 21-24 Ekim 2004, Ankara (Bildiriler)= The Saga of Librarianship: International Symposium 21-24 October 2004, Ankara (Proceedings). Kitabı içinde (ss. 31-51). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
American Library Association Code of Ethics. (1995). 25.3.2007 tarihinde ALA web sitesinden erişildi: http://www.ala.org/ala/oif/statementspols/codeofethics/coehistory/code ofethics.pdf.
Annemarie, P. (1999). Etiğe Giriş; Çev. Veysel Atayman, Gönül Sezer. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Aslan, S. A. (1997). Bilgi hizmetlerinde ahlâkî ilkeler. Yılmaz, B. (Yay. Haz.). (1997). 33. Kütüphane Haftası Bildirileri (31 Mart-6 Nisan 1997). Kitabı içinde: (ss.134-139). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
ASISCode of Ethics for Information Professionals (1990). Bulletin of the American Society for Information Science. August/September, s. 25. Bilgi profesyonelleri için Amerikan Bilgibilim Derneği ahlak kuralları (1996). Çev. Yaşar Tonta. Tonta, Y. ve Çelik, A. (Yay. Haz). Bilgi Edinme Özgürlüğü kitabı içinde (ss. 82-83). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Byrne, A. (2004). IFLA and professional ethics. The Australian Library Journal. 5.1. 2006 tarihinde http://alia.org.au/publishing/alj /53.1/full.text/ byrne.html. adresinden erişildi.
Byrne, A. (2002). Information ethics for a new millenium. Vaagen, R. W. (ed.) The Ethics of Librarianship anInternational Survey kitabı içinde (ss. 8-17). München: K. G. Saur.
Chavalit, K.M. (2002). The Code of the Thai Library Association. R. W. Vaagen. (Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabi içinde (ss. 265-282). München: K. G. Saur.
Code of ethics for librarians (1939). 25. 3. 2007 tarihinde ALA web sitesinden erişildi: http://www.ala.org/ala/oif/statementspols/codeofethics/coehistory/1939code. pdf.
Code of ethics of Czech librarians. 29.01.2007 tarihinde http://www.ifla.org/faife/ethics/czlacode.htm. adresinden erişildi.
Çakın, İ. (1982). Kütüphanecilikte felsefi yaklaşım. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, XXXI(4). ss. 155- 157.
Felsefe sözlüğü. (2002). Güçlü, A., Uzun, E, Uzun, S. ve Yolsal, H.Ü. Ankara: Bilimve Sanat.
Fenerci, T. (2003). Kütüphanecilik ve disiplinlerarası niteliği. Türk Kütüphaneciliği,17 (3), ss. 283-293.
Friqgeirsdottir, S. H. (2002). Librarians and information specialist ethical issues: anIcelandic perspective. R. W. Vaagen. (Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabi içinde (ss. 123-141). München: K. G. Saur
Froehlich, Thomas J. (1997). Survey and Analysis of the Major Ethical and LegalIssues Facing Library and Information Services. München: K. G. Saur.
Haggström, B. M. (2002). Roundabouts to the professional highway. On the development of a code of ethics for Swedish librarians. R. W. Vaagen. (Ed.). TheEthics of Librarianship: an International Survey kitabi içinde (ss. 245- 264). München: K. G. Saur .
Hançerlioğlu, O. (1975). Felsefe sözlüğü; İstanbul: Remzi Kitabevi.
History of the Code of Ethics. (2007). 13. 2.2007 tarihinde ALA web sitesinden erişildi: http://www.ala.org/Template.cfm?Section=coehistory&Template=/Content Management/ContentDisplay.cfm&ContentID=8784
Haynes, F. (2002). Eğitimde etik. Çev. S. K. Akbaş.( İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Hoffman, K. (2005). Professional ethics and librarianship. Texas Library Journal. Fall, ss.7-11
Inoue, Y. (2002). The Code of Ethics of the Japan Library Association R. W. Vaagen.(Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabi içinde (ss. 142-162). München: K. G. Saur.
Intellectual Freedom and Censorship Q&A. (2007). 25.4.2007 tarihinde ALA websitesinden erişildi: http://www.ala.org/ala/oif/basics/intellectual.htm
Jones, B. (2000). Narrative identity: as a central theme in an ethics of librarian- ship.The Australian Library Journal, 50 (2). 5.1. 2006 tarihinde http//alia.org.au/publishing/alj/50.2/full.text/narrative.identity.html. adresin den erişildi.
Kant, I. (2003). Ethica: etik üzerine dersler; çev. O. Özügül. İstanbul: Pencere Yayınları.
Karataş, A.(1996).Uygulamacı gözüyle meslek etiği ve kütüphanecilik. Yılmaz, B. (Yay.Haz.). (1997). 33. Kütüphane Haftası Bildirileri (31 Mart-6Nisan 1997). (ss.140-143). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Keseroğlu, H. (2007). Türkiye'de bilgi ve belge yönetimi alanında meslek etiği. Üstün, A. ve Konya, Ü. (Yay. Haz.). I. Uluslararası Bilgi Hizmetleri Sempozyumu: İletişim. 25-26Mayıs, 2006, İstanbul (Bildiriler)= The First InternationalSymposium on Information Services: Communication. 25-26 May2006, İstanbul (Proceedings).(ss. 171-183).İstanbul: Türk KütüphanecilerDerneği İstanbul Şubesi.
Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalış ması.Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Kuçuradi, İ. (2006). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu. Kütüphane hakları bildirgesi (1996). Y. Tonta (Çev.). Tonta, Y. ve Çelik, A. (Yay. Haz.)
Bilgi Edinme Özgürlüğü kitabı içinde (s.79). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Library Association's Code of ProfessionalConduct. 3.5.2007 tarihinde Library Association web sitesinden erişildi http://www.lahq.org.uk /directory/ about / conduct.html
Library Bill of Rights. (1996). 20.4.2007 tarihinde ALA web sitesinden erişildi: http://www.ala.org/ala/oif/statementspols/statementsif/librarybillrights.htm
Melentieva, J. P. (2002). The Russian Librarian's professional ethics code. R. W. Vaagen.(Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabi içinde (ss. 209-217). München: K. G. Saur
Mesleki Ahlak İlkeleri. (1996). 20. 2. 2007 tarihinde Türk Kütüphaneciler Derneği web sitesinden erişildi: http://www.kutuphaneci.org.tr/web/node.php?id=173
Ocaklı, E. ve Soğuksu, D. (2005). Kütüphanelerde kullanıcı gizliliği. Yıldızeli, A. Organizasyonu ve Pazarlanması. İstanbul, 22-24 Eylül 2005 kitabı içinde (ss.192-208). İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Yayınlar.
Önal, İ. (2005). Mesleki yeterlilik ve etik. Küçük, M. E. (Yay. Haz.) Prof. Dr. Nilüfer Tuncer'e Armağan. (ss. 255-260). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Panel: meslekietik. Kaya, E. ve Yılmaz, E. (Yay. Haz.). (2006). 42. Kütüphane HaftasıBildirileri (27 Mart-2 Nisan 1997). (ss.303-348). Ankara: Türk KütüphanecilerDerneği.
Peterson,K. (1983). G. Ethics in Academic Librarianship: the need for values/. Journal of American Librarianship, 9 (3) ss. 132-137.
Resnik,D.(2004). Bilim etiği ; V. Mutlu. (Çev.) İstanbul: Ayrıntı yayınları.
Robbins, L. S. (1996). Champions of a cause: American librarians an the Library Bill of Rightsin the 1950s. Library Trends, 45 (1), ss. 28- 49.
Samek, T. (2002) Ethics and the Canadian Library Association: building on a philosophical foundation of intellectual freedom. R. W. Vaagen. (Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabı içinde (ss. 35-58). München: K. G. Saur.
Sefercioğlu, N. (1977). Kütüphanecilik mesleğinin yüzüncüyılı. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni. XXVI (1) ss. 12-17.
Sturges, P. (2003). It's not cricket: laws of the game, or guidance in ethical reflectionfor information Professionals in Western Europe. World Library and Information Congress: 69th IFLA General Conference and Council 1-9 August 2003, Berlin. 10.4.2007 tarihinde http://www.ifla.org/IV/ifla69/papers/090e-Sturges.pdf adresinden erişildi.
Sturgers, P. (2002). Doing the right thing: professional ethics for information workers in Britain. R. W. Vaagen. (Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabı içinde (ss. 302-321). München: K. G. Saur
Subaşıoğlu, F. (1997). Kütüphanecilik mesleğineetik bir yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği,11 (2), ss. 96-112.
Subaşıoğlu, F. (1997). Meslek etiği. Yılmaz, B. (Yay. Haz.). (1997). 33. Kütüphane Haftası Bildirileri (31 Mart-6 Nisan 1997). (ss.123-125). Ankara: Türk KütüphanecilerDerneği.
Tamre,M. (2002). Collaboration between Estonian Librarians' Association and Estonian libraries. R. W. Vaagen. (Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabı içinde (ss. 81-95). München: K. G. Saur.
Tepe,H. (1998). Bir felsefe dalı olarak etik. Doğu Batı, 1 (4), ss. 9- 24.
Tepe, H.(1997). Ahlâk, meslek ahlâkı ve etik. Yılmaz, B. (Yay. Haz.). (1997). 33. Kütüphane Haftası Bildirileri (31 Mart-6 Nisan 1997) kitabı içinde: (ss.126- 133). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Vaagan, R. W. (2003). Ethics of librarianship in the Nordic Countries. World Libraryand Information Congress: 69th IFLA General Conference and Council.1-9August2003, Berlin. 20.02.2007 tarihinde: http://www.ifla.org/IV/ifla69/papers/086e-Vaagan.pdf adresinden erişildi.
Vaagan, R. W. (2002). Norwegian librarianship, ethics and ABM. R. W. Vaagen. (Ed.). The Ethics of Librarianship: an International Survey kitabi içinde (ss. 192-208).München:K.G. Saur.
Yontar, A. S. (1988). Profesyonellik açısından İstanbul kütüphaneleri. Alpay, M. (Haz.). Türkiye'de Kütüphane Alanında Teori ve Uygulama İlişkileri: 7-8 Mayıs 1987. Kitabı içinde (ss. 191-207). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.Zamaro, R. F. De. (2003). Codes of ethics in Latin America. World Library and Information Congress: 69th IFLA General Conference and Council. 4.5.2007 tarihinde: http://www.ifla.org/IV/ifla69/papers/087e-Fernandez-de-Zamora.pdf adresinden erişildi.