Halkevlerinde Kitap ve Kütüphane Kıyımı: 1951

Amaç: Türkiye Cumhuriyeti kültür politikası 1932-1950 yılları arasında ağırlıkla Halkevleri kanalıyla yürütülmüştür. Bu çalışma, 11 Ağustos 1951 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Halkevlerinin kapatılmasına ilişkin yasayla yaşanan kitap ve kütüphane kıyımını ele almayı amaçlamaktadır. Yöntem: Çalışmada betimleme yöntemi kullanıldı. Çalışmanın hipotezi, bir sivil toplum kuruluşu olan Halkevlerinin kapatılması 1000 kadar kütüphanenin ortadan kaldırılması ve yüzbinlerce kitabın da kıyımına neden olmuştur biçiminde belirlenmiştir. Bulgular: 19 Şubat 1932 tarihinde Atatürk ilke ve devrimlerini yurt genelinde yayılıp tanınması ve devletin kültür politikasının yaşatılması amacıyla kurulan Halkevlerindeki kitap sayısı 750.000’i aşmış, Halkevleri, Halk Odaları ve Halk Okuma Odalarındaki kütüphane sayısı bini bulmuştur. Sonuç: Halkevi kütüphaneleri 19 yıl boyunca gerçek anlamda bir halk kütüphanesi işlevi görmüş, özellikle de amaçlarını yerel çevre içinde yerine getirmiştir. Çok partili döneme geçişle Halkevlerinin kapatılması ötesinde bu kültür kuruluşları içindeki kitapların pek çoğu yağmalanıp, kıyıma uğramış, kütüphaneler kapatılmıştır. Özgünlük: Çalışmada, dokuz şube ile hizmet veren Halkevlerinin yalnız Kütüphane ve Yayın Şubesi yerel etkinlikleri ve kütüphane hizmetleri ele alınmakta; Türk kütüphaneciliği adına ağır olan bu durum, ilk kez irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Halkevi kütüphanesi, Halk kütüphanesi, Kitap kıyımı, Kütüphane kapatma, Kütüphane ve Yayın Şubesi, Yerel hizmetler, Cezaevi kütüphanesi.

Destroying Books and Libraries in The People’s Houses:1951

Purpose: The cultural policy of the Republic of Turkey was carried out between the years 1932-1950 by means of the People’s Houses. This study aims to discuss the destruction of books and libraries with the law on the closure of People’s House which was mentioned in the Official Gazette dated 11 August 1951. Method: The descriptive method was used in the study. The hypothesis of the study is that the closure of People’s House, which is a non-governmental organization, caused the destruction of about 1000 libraries and the slaughter of hundreds of thousands of books. Findings: The number of books in the People’s House, which were established on February 19, 1932 in order to promote and disseminate Atatürk's principles and revolutions throughout the country and to keep the state's cultural policy alive, exceeded 750 000, and the number of libraries in the People's House, People's Rooms and People's Reading Rooms reached to one thousand. Implications: People’s House libraries functioned very properly as public libraries for 19 years, especially fulfilling their purpose within the local environment. Beyond the closure of People’s House with the transition to the multi-party period, most of the books in these cultural institutions were looted, destroyed, and libraries were closed. Originality: In the study, only the local activities and library services of the Library and Publication Branch of the People’s House, which serve with nine branches; This disgraceful situation on behalf of Turkish librarianship is examined for the first time.

Keywords:

People's House library, public library, book destroying, library closure, library and publication branch, local services, prison libraries,

PDF

___

Akça, S., Akça, B. ve Arslan, R. (2020). Fethiye Halkevi faaliyetleri Belgi, 20 (Yaz/II), 2457-2473. doi: 10.33431/belgi.661797
Aktaş, E. ve Özdemir, Y. (2011). Bütünden parçaya Halkevleri şubeleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 187-204. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/32276
Arıkan, Z. (1999). Halkevlerinin kuruluşu ve tarihsel işlevi. Atatürk Yolu Dergisi, 6(23), 261-281. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000129
Aydın, H. (2018). Ağrı Halkevi ve tarihsel gelişimi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(3), 147-1185
Baez, F. (2019). Kitap kıyımının evrensel tarihi. T. Esmer (Çev.). (2. Bs.). İstanbul: Can.
Başaran, M. (1974). Tonguç yolu: Köy Enstitüleri: Devrimci eğitim. İstanbul: Varlık.
Baysal, J. (1984). Kütüphanecilik. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. 5.c. (s. 1306-1322).
C.H.P (1938). Halkevleri öğreneği (1938). Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
C.H.P. (1942). Halkevleri ve halk odaları: 1932-1942. Ankara: Parti.
Civci, S. (2013). Halkevleri ve İzmir Halkevinin faaliyetleri (1932-1951) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
Çavdar, T. (1983). Halkevleri. Cunhuriyet Dmnemi Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çeçen, A. (1990). Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınları
Durak, G. (2006). Trakya bölgesi halkevi faaliyetleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Erden, F. (1963). Türk Ocaklarının Halk Fırkasına devrettiği Ocak binaları ile emvali gayri menkullerinin cinslerini ve kıymetlerini gösteren liste. Türk Yurdu (Aralık 1963).
Erdoğan, C. (2017). Adana Halkevi (1932-1951) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi.
Erol, M. (2000). Halkevi kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği 14(4), 472-479
Ersoy, O. 1966). Halk kütüphanelerimiz üzerine bir araştırma. Ankara: Güven Matbaası.
Gülcü, N. (2016). Antalya Halkevi ve faaliyetleri (1932 – 1951). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi
Güneş, M. (2012). Adnan Menderes ve Halkevleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi J XII/25 (2012-Güz/Autumn), 141-155.
Halk kütüphanesi hizmeti (2004). gelişim için IFLA/UNESCO ilkeleri. P. Gill (haz.). B. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
IFLA (1992). Halk kütüphaneleri için hizmet kılavuzu. S. Hısım (Çev.). (2.bs.). Ankara: Kültür Bakanlığı
İğdemir, U. (1939). Halkevleri kütüphaneleri için rehber. Ankara: Matbai Ebuzziya.
Karayalçın, Y. (1952). Kütüphaneciliğimiz üzerine bir bakış. Ankara: Güney Matbaacılık ve Gazetecilik.
Keseroğlu, H. S. (1989). Halk kütüphanesi politikası ve Türkiye Cumhuriyeti’nde durum. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
Keseroğlu, H. S. (2006). Kataloglama kuralları: Anglo-Amerikan kataloglama kuralları II. (4.bs.). İstanbul: Mep Kitap.
Mustafa Güzelgöz ve eşekli kütüphane (1991). H. S. Keseroğlu (Yay. Haz.). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
Namal, Y. (2012). Zonguldak Halkevi’nin Faaliyetleri ve Karaelmas Dergisi Karadeniz Araştırmaları, 34, 97‐134.
Olgun, K. (2008). Bir halk eğitim kurumu olarak İzmit Halkevi (1932-1951). [Yayımlanmamış yükseklisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Önge, S. (2017). Ortayayla ve 4 Eylül dergilerine göre Sivas Halkevi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi)] Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
Ötüken, A. (1957). Türkiye’de kütüphanecilik eğitiminin tarihçesi. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, VI(1-2), 1-36.
Özdemir, Y. ve Aktaş, E. (2011). Halkevleri (1932’den 1951’e). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 45, 235-262.
Özer, İ. (2010). Türk Modernleşmesinde Halkevleri ve Diyarbakır Halkevi örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
Peker, R. (1974) Recep Peker nutku. Atatürk ve Halkevleri içinde (ss.9-17). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Reşit Galp Beyin Nutku (1974). Atatürk ve Halkevleri içinde (ss.17-38). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Sertel, S. (2016). Bingöl Halkevi ve faaliyetleri (1936-1951). Tarih ve Gelecek Dergisi, 2(1), 50-81.
Şanal, M. (2011). Atatürk döneminde Kayseri Halkevi ve faaliyetleri (1932–1938). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(31), 299-315.
Taşdemir, S. (2015) Amasya Halkevi ve Yeşilırmak dergisi. https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/TA%c5%9eDEM%c4%b0R-Serap-AMASYA-HALKEV%c4%b0-VE-YE%c5%9e%c4%b0LIRMAK-DERG%c4%b0S%c4%b0.pdf
Tibet, A. İ. Ö. (2018). İstanbul Halkevi kültür dergisi (1943 – 1946) inceleme dizin metin [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi.
Toksoy, N. (2007). Halkevleri: Bir kültürel kalkınma modeli olarak. Ankara: Orion Yayınevi.
Tunalı, T. Z. (1952). Türkiye’de siyasi partiler: 1859-1952. İstanbul: Hilal Matbaacılık.
Yılmaz, B. (2004). Türk kütüphaneciliğinde siyaset ögesi. S. Aslantekin, F. Özdemirci (Yay. Haz.). Kütüphaneciliğin destanı: Uluslararası Sempozyumu 21-24Ekim 2004, Ankara (Bildiriler) içinde (ss. 317-329). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih – Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
Yılmaz, İ. (2021). Türk modernleşmesine bir örnek: Burhaniye Halkevi ve faaliyetleri. Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi, 4, 190-206.
Yılmaz, M. (2018). Bİr modernleşme projesi olarak Halkevleri: Ünye Halkevi ve faaliyetleri (1932-1950). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 62, 399-416.