LÜTFİYE GÖKTAŞ KAYA, Ebubekir Sıddık ATA

ŞEYH ŞABÂN-I VELÎ VAKIF MÜZESİ VAKIF ŞAMDANLARI

Kastamonu Şeyh Şabân-ı Velî Dergâhı’nda bulunan dergâh evinin haremlik bölümü günümüzde vakıf müzesi olarak işlev görmektedir. Müzede dergâh eşyaları ile birlikte vakıf eşyaları sergilenmektedir. Çalışmanın konusunu vakıf eşyalarından olan 12 tane şamdan oluşturmaktadır. Dini ve tasavvufi açıdan önemli anlamları olan şamdanlar cami ve türbe gibi yapılara hediye edilen eşyaların başında gelir. Çalışma kapsamındaki şamdanlar da müzeye Kastamonu’daki çeşitli camilerden getirilmiş vakıf eşyalarındandır. Şamdanların kitabelerinin tamamında tarih bilgisi yer alırken, 8 tanesinde vakfedildikleri cami adı, 9 tanesinde vakfeden kişi adı kayıtlıdır. Bakırdan, dövme ve döküm tekniğinde yapılan, konik gövdeli, boyun, omuz ve mumluk bölümlerinden oluşan şamdanlar berât niteliğine sahip olan mihrap şamdanlarıdır. Kastamonu zengin bakır yataklarının bulunduğu bölgelerden biridir. Bölgede Osmanlı dönemi öncesi ve sonrasında bakır ocağı işletmeciliği ve bakır işleyen atölyeler bulunmaktadır. Üstlerindeki kitabelere göre 18. ve 19. yüzyıllara tarihlenen bakır şamdanlar geç dönem Osmanlı maden sanatının taşra üretimini örneklemesi açısından önemlidir. 18. ve 19. yüzyıl Osmanlı maden sanatı başkent ve çevresinde batı etkisi gösterirken, taşrada bu etkilerden uzak geleneksel üretim devam etmektedir. Ele alınan şamdanlar bir taraftan Türk ve İslam geleneğindeki hediye/bağış olayını örneklerken, diğer taraftan bakırdan yapılmış olmaları ile bakır üreten ve ithal eden Kastamonu kentine bir kez daha vurgu yapmaktadır. Bu çalışma ile sanat tarihi açısından değerlendirilen şamdanlar geç dönem Osmanlı maden sanatı örnekleri olarak bilim dünyası ile tanıştırılmıştır.

FOUNDATION CANDLESTICKS IN ŞEYH ŞABAN-I VELI FOUNDATION MUSEUM

The harem section of the Dervish lodge located in Kastamonu Şeyh Şaban-ı Veli Dervish Lodge (Dargah) today functions as the foundation museum. At the museum, the objects in the dargah are exhibited along with the items of the foundation. The subject of the study is the 12 candlesticks, which belong to the foundation. Candlesticks, having important meanings in terms of religion and mysticism, are one of the objects that are presented as gifts to such buildings as mosques and tombs. The candlesticks in the present study are among the foundation objects brought from the various mosques in Kastamonu. All inscriptions on the candlesticks have date information, 8 of them have the name of the mosques where they were donated, also, 9 of them include the name of the donors. The candlesticks made of copper; shaped by forging and casting techniques, consisting of a conical body, neck, shoulder and candleholders are classified as mihrab candlesticks having a qualification of the letters patent (berat-license) at that time. Kastamonu is one of the regions with rich copper deposits.

PDF

___

Yücel, Y. (1991). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar Çobanoğulları Beyliği, Candaroğulları Beyliği, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Tarcan, Y. (2018). “Maden Sanatı”. Erişim tarihi: 05.10.2018. http://www. unutulmussanatlar.com/2014/01/maden-sanat-tarihi_76.html.

Vardar, K.F. (2006). “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Mimarlığında Maden İşleri”. Sanat Tarihi Yıllığı, 18, 25-54.

Texier, C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi II-III. (Çev. A. Suat). İstanbul: Çizgi Kitabevi.

Sami, Ş. (1996). Kamus’ül Alam, V.

Rice, D. S. (1954). “The Seasons and the Labors of the Months in Islamic Art”. Ars Orientalis, 1, 1-39.

Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 3, İstanbul: MEB Devlet Kitapları.

Maden, F., (2007). “XVIII. Yüzyıl Sonu XIX. Yüzyıl Başlarında Kastamonu’da Esnaf Grupları Zanaatkârlar ve Ticari Faaliyetler”, Karadeniz Araştırmaları, 15, 149167.

Maden, F. (2004). “18. Yüzyılın Sonlarında Kastamonu (Şeriye Sicillerine Göre). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun.

Kur’an-ı Kerim Meali (2010). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.

Grabar, O. (1984). “Reflections on Mamluk Art”, Muqarnas, 2: The Art of the Mamluks, 1984.

Göktaş Kaya, L., (2007). “Mevlevilik Felsefesinden Yola Çıkarak Din-Sanat İlişkisi”. Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik. Ulusal Sempozyum Bildiriler Kitabı, s. 477-486.

Göktaş Kaya, L., (2006). “Alevilik ve Bektaşilik Kültüründe “Kırkbudak” Üzerine”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 40: 211-230.

Göktaş Kaya, L. (2005). “Taht ve Eğlence Sahneli Anadolu Şamdanları”, Sanat Tarihi Dergisi, XIV-I, 157-191.

Göktaş, L. (1995). “Türk Sanatında Şamdanlar (Hacı Bektaş ve Mevlana Müzelerinde Yer Alan Çok Kollu Şamdanlar)”. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji-Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Fehérvári, G. (1976). Islamic Metalwork of the Eighth to Fifteenth Century in The Keir Collection, London.

Eyüpgiller, K. K. (1999). Bir Kent Tarihi Kastamonu. İstanbul: Eren Yayınları.

Eruz, F. (1993). Konuşan Maden: Tombak ve Gümüş Madeni Eserler Koleksiyonu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Erginsoy, Ü. (1978). İslam Maden Sanatının Gelişmesi. İstanbul.

Dévonshire, R. L. (1923). “Some Mihrâb Candlesticks”. The Burlington Magazine For Connoisseurs, 43/249, 270, 276.

Demircioğlu, M. Z. (1962). Kastamonu Evliyaları. Kastamonu.

Demirci, F. (2011). “Kastamonu Şeyh Şaban-ı Veli Vakıf Müzesi”, Vakıflar Dergisi, 35, 259-260.

Çifçi, F. (2014). Hz. Pir Şeyh Şa’ban-ı Veli, Ankara: TDV Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi.

Bilici, Z.K. (1991). “Kastamonu’da Türk Devri Mimarisi ve Şehir Dokusunun Gelişimi (18. Yüzyıl sonuna kadar)”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

Barışta, H. Ö. (1998). Türk El Sanatları, Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.

Allan, J. ve J. Raby. (1982). “Metalwork”, Tulips, Arabesques and Turbans. Decorative Arts From the Ottoman Empire (ed. Y.Petsopoulos), New York, 17-21.

Ainswort, W.F. (1842). Travels and Research in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Vol. I, London.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi