Bu çalışmada Sâatînin Alevîlik/ Bektaşîlik risâlesi tahlil edilmiş, daha sonra risâlenin çevirisi (Ek 1) ve iki sayfa aslı (Ek 2) makalenin sonuna ek olarak verilmiştir. Böylece risaledil, edebiyat, sosyoloji, felsefe ve ilâhiyat alanlarında inceleme yapacak başka araştırmacılarasunulmuştur. Risale, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonunda Yz. A. 3195 numara ile yer almaktadır. Eserin dili Osmanlı Türkçesi olup Hicrî 1275 (Milâdi 1858) yılında istinsah edilmiştir. Risâlenin yazarı, birinci sayfasının baş kısmında yer alan Hû ile Bi-İsmiŞâh-ı Yezdân tâbirleri arasındaki Hâzâ Kitabu Sâatî-i Bektaşiyyil- Alevîyyil- Hüseyniyyil-Câferî ibaresine göre, Sâatî adlı bir müelliftir. Sâatî, Osmanlı Tezkire yazarlarından HasanÇelebiye göre Anadoluda, Beyâniye göre Germiyanda, Latifîye göre İstanbulda, Âşık Çelebiye göre ise Bolvadinde doğdu. Asıl adı Mehmeddir. Sâatî, tefsir ve hadis sahalarındaüstatlık derecesinde bir ilme sahip oldu. Diyar diyar gezip câmilerde vaaz verdi. Hiciv ve hezel sahasında çok şiiri vardır. Firakî hakkında 1000 beyit yazmıştır. Sâatînin bu Alevîlik- Bektaşîlik- Hüseynîlik- Caferîlik Risâlesi, Şeyh Ali Babanın bendesi, Mûsîka-i Sultânîninçerağı es-Seyyid Ahmed Tevfik tarafından 1858 yılında istinsah edilmiştir. İncelemeye tâbi tuttuğumuz ve makalenin sonuna Osmanlı Türkçesi aslı ile birlikte yeni Türk harflerine çevirisini eklediğimiz risale, istinsah nüshadır. Söz konusu nüsha, Milli Kütüphanede EskiYazmalar koleksiyonunda yer almakta olup risâlenin aslına ulaşılamamıştır. Eser, koyu kahverengi meşin bir cilt içerisinde, dış boyutları itibariyle 19,2 x 12,5 cm.(iç 16,5 x 10.0 cm) ölçülerindedir. Risale, suyolu filigranlı 14 yaprak olup yazılı sayfalardaki numaralarınagöre 27 sayfadır. Son sayfa dışındaki sayfalar 16 satır halinde rıka yazı ile yazılmıştır. Sonsayfaya risâlenin istinsah yazarı hakkında bir zeyl eklenmiştir. İstinsah müellifi tarafındanAlevîlik- Bektaşîlik- Hüseynîlik- Caferîlik kitabı olarak tanımlanan risâlede, İslam tarihininpanoramik bir görüntüsü içinde Alevîlikte Ali tasvir edilmiştir.

This study is composed of the analysis of Sâatî s treatise on Alevîsm/ Bektashim followedby the appendices namely the treatise in the original and its translation. Thus, the tractateis ready for the researchers that will conduct research in the areas of language, literature,sociology, philosophy and theology. The original copy of the tractate is in the National Library Manuscripts Collection, with the number Yz. A. 3195. The work was copied in AH1275 (Christian era 1858) with the Ottoman Turkish being the language of the work. Theauthor of the pamphlet is named Sâati, according to the data provided in the first part of thefirst page of Hâzâ Kitabu Sâatî-i Bektaşiyyi l- Alevîyyi l- Hüseyniyyi l- Câferî , between thephrases Hu and Bi-İsmi Şâh-ı Yezdân . Sâati was born in Anatolia according to HasanÇelebi, one of Ottoman Tezkire writers, in Germiyan according to Beyani, in Istanbul according to Latifî, and in Bolvadin according to Âşık Çelebi. His original name is Mehmed.Sâatî, reached degrees of mastery in the areas of Qur an commentary and hadith sciences.Sâatî traveled to various regions and preached in mosques. He has a lot of poems in the fieldsof satire and parody (comic poem). He wrote 1000 couplets about Firakî. This Alevîlik-Bektaşîlik- Hüseynîlik- Caferîlik treatise of Sâatî was copied in 1858 by al-Sayyid AhmedTevfik, who is Sheikh Ali Baba s servant abd Musika-i Sultani s apprentice. The article studied here is in Ottoman Turkish. Iit is presented in the new Turkish alphabet. The translationof the treatise added in the end is the copy of the original. This copy is in the collection ofOld Manuscripts in the National Library, and the original pamphlets could not be reached.The work is in a dark brown leather cover, with the outer dimensions of 19.2 x 12.5 cm.(interior 16.5 x 10.0 cm). The treatise, which has 14 waterway watermark, with 27 pages according to the numbers written on pages. The texts on the pages have 16 lines written in rıkaform except the last page. An endorsement was added to the last page about the author ofthe pamphlet s copy. In the tractate, which is described as Alevîlik-Bektashîlik-Hüseynîlik- Caferîlik by the author, Ali in Alevîsm has been portrayed in a panoramic image of the history of Islam.