Kızıldeli Sultan Tekkesi’nin kapatılması (1826) ve faliyetlerine yeniden başlaması

Kızıldeli Tekkesi XV. yüzyılda Dimetoka’nın Cebel nahiyesinde kuruldu. Bu sırada vakıf tesis edilip çevre köy ve mezralar buraya bağlanarak tekke zenginleştirildi. Zamanla daha çok vakıf meselelerinden gündeme gelen tekkenin faaliyetleri 1826 yılına kadar normal olarak devam etti. 1826 yılı Bektaşi tarikatı ve tekkeleri için dönüm noktası oldu. Bu tarihte Yeniçeri ocağı kaldırıldı ve ocak-tarikat arasındaki bağlantı sebebiyle Bektaşi tekkeleri de lağvedildi. Bu sebeple Kızıldeli Sultan tekkesi de kapatıldı. Buradaki dervişler sürgün edildi. Tekkenin ana binası camiye çevrildi. Diğer eklentiler ve mal varlıkları müsadere edilip satıldı. Böylece faaliyetlerine son verilen tekke bir süre kapalı kaldı. Ancak Sultan Abdülaziz döneminde yeniden açılarak faaliyetlerini sürdürdü. Hem bölgede hem de Bektaşi tarikatı içerisinde önemini korudu.

Closing of the Kızıldeli Sultan lodge (1826) and activities beginning again

Kızıldeli Sultan dervish lodge XV. Century, the Cebel town of Dimetoka was founded. Meanwhile, the lodge in the villages and hamlets around a foundation established whether mounted there enriched the lodge. Over time more of the foundation issues on the agenda of the activities of the lodge was proceeding normally until 1826. The year 1826 became a turning point for the Bektashi order and the lodges. In that year the Yeniçeri corps were abolished and the lodges of the order, in order to eradicate the relation between the corps and the order, were closed down. Therefore, The Kızıldeli Sultan lodge also closed and dervishes were exile. The main building was converted into a mosque. Other add-ons have been sold and whether the assets be confiscated. Thus, an end to activities remained closed for a while the lodge. However, the activity continued to be re-opened in the period of Sultan Abdul Aziz said. In the region and has kept its importance within the Bektashi sect.

PDF

___

A. Arşiv Belgeleri

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Ali Emiri (Musa Çelebi), Nr. 1, Tarih 1412.

BOA, Ali Emiri (II. Mahmud), Nr. 9950.

BOA, EV.MH, 358/124.

BOA, A.MKT.MHM, 22/54.

BOA, A.MKT.MVL, 57-A/7234.

BOA, Ayniyat Defteri, Nr.207, s.32.

BOA, C.EV, 167/8346.

BOA, C.EV, 398/20186.

BOA, C.EV, 487/24627.

BOA, C.EV, 512/25868.

BOA, DH.MKT, 91/5.

BOA, EV.MH, 1223/83.

BOA, EV.MH, 1431/72.

BOA, EV.MH, 358/123.

BOA, EV.MKT, 2422/24.

BOA, EV.MKT, 2422/89.

BOA, EV.MKT, 765/105.

BOA, EV.MKT.CHT, 190/107.

BOA, HAT, 1056/43477-K.

BOA, HAT, 292/17411.

BOA, HAT, 294/17515.

BOA, HAT, 541/26729.

BOA, HAT, 686/33344.

BOA, HAT, 686/33346.

BOA, İ.MVL 248/9069

BOA, MAD, 8248, s.9, 11, 17, 19, 21, 24-25.

BOA, MAD, 9731, s.409.

BOA, MAD, 9732, s.154.

BOA, MAD, 9732, s.5, 272.

BOA, MAD, 9766, s.332.

BOA, MAD, 9766, s.415.

BOA, MAD, 9766, s.443.

BOA, MAD, 9771, s.42, 43, 56, 106, 107.

BOA, MAD, 9772, s.72, 324, 396.

BOA, MAD, 9773, s.134, 193, 265.

BOA, MAD, 9775, s.44.

BOA, MAD, 9776, s.26, 37, 277, 276, 329.

BOA, Mühimme Defteri, Nr.7, s.403, 543.

BOA, ŞD, 2532/13.

BOA, Y. PRK. AS, 67/49.

Kuyud-ı Kadime Arşivi, Edirne Evkaf Defteri, Nr.562, Varak 126, Hüküm 94.

VGMA, Defter Nr.725, Sayfa 255.

VGMA, Defter Nr.174, Sayfa 282, Sıra 2229-2230.

VGMA, Defter Nr.725, s.254.

Edirne Şer’iye Sicili, Nr.5042, Hüküm 88, Varak 51a. B. Araştırma Eserler

Abdülkadir Sezgin, Sosyolojik Açıdan Alevilik-Bektaşilik, Ankara 2002.

Ahmet Hezarfen, “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Balkanlar Kızıldeli Sultan Vakfı”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 18, Ankara Yaz 2001, s.11-32.

Ahmet Hezarfen, Tarihi Belgeler Işığında Kızıldeli Sultân (Seyit Ali Sultân) Dergâhı, İstanbul 2006.

Ali Duran Gülçicek, Her Yönüyle Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) ve Onlara Yakın İnançlar, I, Köln 2004.

A. Yılmaz Soyyer, 19. Yüzyılda Bektaşilik, İzmir 2005, s.93.

Bedri Noyan, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, V, Ankara 2002.

Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, (Haz: Seyit Ali Kahraman- Yücel Dağlı-Robert Dankoff), X, İstanbul 2007.

F.W. Hasluck, Bektâşilik Tedkikleri, (Tercüme: Ragıp Hulusi), İstanbul 1928.

Mehmet İbrahim, “Eski Yugoslavya Sınırları Dahilinde Tarikat Hareketlerinin Tarih İçindeki Gelişimi ve Önemi”, Vakıflar Dergisi, Sayı XXIV, Ankara 1994, s.291-306.

Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, İstanbul 1993.

Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul 2004.

Ömer Lütfi Barkan, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler-I İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”, Vakıflar Dergisi, Sayı II, Ankara 1942, s.279-386.

Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan (Kızıldeli) ve Velâyetnâmesi, Ankara 2007.

Suraiya Faroqhi, “Agricultural Activities in a Bektashi Center: the tekke of Kızıldeli 1750-1830”,

Peasants, Dervishes and Traders in the Ottaman Empire, London 1986, s.69-96.

Şevki Koca, Bektâşîlik ve Bektâşî Dergahları, İstanbul 2005.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi