BEKÂÎ’NİN KİTÂB-I KERBELÂ’SINDA HZ. HÜSEYİN ETRAFINDA ŞEKİLLENEN ALKIŞLAR VE KERAMET İŞLEVİNDEKİ KARGIŞLAR

Birey kendi içsel yolculuğunda duygularını geliştirmiş olduğu çeşitli söylem biçimleriyle yansıtma yolunu seçmiştir. Bu söylemler, kimi zaman kalıplaşmış sözler, kimi zaman da öznel tasarruflarla aktarılan dilekler şeklini almıştır. Geliştirilen bu söylem biçimleri olumlu ve olumsuz olarak iki temelde yer almıştır. İyi dilekler “alkış” kötü dilekler de “kargış” olarak adlandırılmıştır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra alkışlar manevi bir kimlik kazanarak ilahi bir işleve bürünmüştür. Kargışlar ise lanet okuma, beddua etme veya ah etme şeklinde Yaradan’ın helâk edici kudretinden medet umucu bir kimlik kazanmıştır. Kargışların gerçekleşmesi ise sosyal hayat döngüsünde ilahi bir işlevsellik konumuna erişmiştir. Özellikle dini şahsiyetlerin kargışları, adeta sonu helakla biten bir keramet bağlamında gelişim sağlamıştır. Tüm bu bilgiler ışığında bu makale çalışmasının kapsamı, Hz. Hüseyin’in şahadetini anlatan ve Bekaî’ye ait olan Kitâb-ı Kerbela adlı manzum eserin Mısır Nüshası’nda geçen alkış ve kargışlardan oluşmaktadır. Çalışmanın temel metodolojisi ise alkış ve kargışlar üzerine literatürdeki mevcut bilgilerin derlenmesi ve eserde yer alan alkış ve kargış konulu beyitlerin incelenmesi üzerine şekillenmiştir. Beyitler alkış ve kargış başlıkları altında iki ayrı tasnifle aktarılmış ve yer yer beyitlerde geçen konular sadeleştirilerek incelenmiştir. Beyitlerde alkışa veya kargışa sebep olan olay ve durumlara ek olarak özellikle keramet işlevindeki kargışların helakle biten işlevsel sonuçları incelenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular ışığında ise eserde yer alan alkışların Hz. Hüseyin’in duasını kazanarak cennet ehli olma üzerine şekillendiği, kargışlarda ise Hz. Hüseyin’e ve ehlibeyte zulmeden Yezid askerlerinin helakle sonuçlanan kerametler yer aldığı tespit edilmiştir.

Laudation and Malediction in the Function of Miracles Attributed to Hazrat Hussein in Baqāī’s Kitāb-ı Karbalāʾ

The individual chose to reflect his feelings through various forms of discourse in his inner journey. These discourses sometimes took the form of stereotypes and sometimes wishes conveyed by subjective savings. These forms of discourse developed take place on two grounds as positive and negative. Good wishes are called alkış and bad wishes are called kargış. After the Turks accepted Islam, prayer gained a spiritual identity and assumed a divine function. Curse is in the form of curse, curse or sigh. It has gained an identity of seeking help from the destructive power of the Creator. The realization of curse has reached a divine functionality in the social life cycle. Especially the curse of religious personalities has developed in the context of a miracle that ends with destruction. In the light of all this information, the scope of this article study is based on Baqāī’s Egyptian copy of the poetic book called Karbalāʾ, which tells about the martyrdom of Hussein. The basic methodology of the study is based on compiling existing information in the literature on prayers and curse and examining couplets on prayer and curse in the work. The couplets were presented in two separate classes under the titles of prayer and curse, and the subjects in the couplets were studied in a simplified manner. In addition to the events and situations that caused prayer or curse in couplets, the functional consequences of curse, especially in the function of miracle, ending with destruction were examined. In the light of the findings obtained as a result of the study, the prayers in the work were written by Hazrat Hussein. It has been observed that Hazrat Hussein was embodied by gaining his consent and being a person of paradise. In the curses, it was determined that there were miracles that resulted in the extinction of Yazid soldiers who persecuted Hazrat Hussein and his people.

PDF

___

Ağca, Mustafa. (2015). “Eski Uygur Türkçesinde Dua / Alkış (Anlambilimsel Bir İnceleme)”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Akalın, L. Sami. (1990). Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Akgündüz, Ahmed (1992). Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Neseb-i Alisi. İstanbul: Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Yayınları.

Akgündüz, Ahmed, Öztürk, Said ve Baş, Yaşar (1992). Darende Tarihi. İstanbul: Somuncu Baba Araştırma ve Kültür Merkezi Yayınları.

Albayrak, Nurettin (1999). “Türk Folklorunda Beddualar”, Türk Folkloru Dergisi 95, 15-17.

Altınölçek, Semih (2009). “Alevî-Bektaşî Ritüellerinde Okunan Deyişlerde Lanet”. Lanet. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 125-135.

Artun, Erman. (1999). “Günümüz Adana Âşıklık Geleneğinde Alkış Kargış (Kara Alkış)”. III. Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, Adana.

Boratav, P. Naili. (2013). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Bilgesu Yayınları.

Çevik, Mehmet (2015). “Bedduanın Estetik İfadesi: Manilerde Kargışlar,” Türkbilig Dergisi 30: 1-21.

Çınarcı, M. Nuri (2007). “Şeyhülislam Arif Hikmet Bey’in Tezkiretü’ş-Şuarâsı ve Transkripsiyonlu Metni”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.

Çiftoğlu, Arzu (2009). “Bedduaların Anlam Açısından İncelenmesi”. Lanet. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 7-59.

Demircan, Adnan (2009). “Ali-Muaviye Kavgası Bağlamında Bir Siyasi Mücadele Aracı Olarak Lanet Okuma”. Lanet. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 151-163.

Demirel, Özlem (2009). “Maktel-i Hüseyinlerde Beddua”. Lanet. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 137-150.

Duymaz, Ali (2009). “Halk Hikâyelerinde Lanet Ve Bedduanın Gerçekleşmesi Motifi”. Lanet. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 177-204.

Duymaz, Ali. (2000). “Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar”. Millî Folklor Dergisi 45, 15- 21.

Elçin, Şükrü. (2019). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.

Eren, Hulusi (2014). “Dârendeli Kâtipzâde Bekâyî-Maktel-i Hüseyn (İncelemeTenkitli Metin-Sözlük Dizin)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Ersal, Mehmet ve Ersöz, Serpil (2013). “Alevî Gülbenglerinin Temel Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 65, 53-80.

Ersoylu, Halil. (2012). Türk Dilince Dualar ve Beddualar Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.

Ferzeliyev, Tehmasib. Abbasov, İsrafil ve Hacıyeva, Naile. (1996). Türk Dilinde Dualar Beddualar Yeminler. Haz. Cengiz Alyılmaz. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.

Gülseren, Cemil (1996). “Hasan Bakai”. Somuncu Baba Kültür Edebiyat ve Araştırma Dergisi 8, 27-29.

Gürbüz, Hulisi (2014). “Kitab-ı Kerbela (İnceleme- Metin- Dizin)”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Gürbüz, Hulisi. (2016). “Kerbela Olayı’nı Konu Alan Müstakil Eserler Üzerine Bir İnceleme”. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 78, 219-227.

Harmancı, Meriç. (2012). “Dede Korkut Hikâyelerindeki Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Yaklaşım”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23, 1- 17.

İlhan, Nadir (2020). “Darendeli Bekâyî’nin Battal-Nâmesi’nin Yeni Bir Nüshası”. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi 11, 235-254.

Kalafat, Yaşar ve Bayatlı, N. Yaşar. (2011). Türk Kültürlü Halklarda AlkışlarKargışlar. Ankara: Berikan Yayınevi.

Kaya, Doğan. (2001). Folklorumuzda Beddua Söyleme Geleneği ve Türk Halk Şiirinde Beddualar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.

Oğuz, M. Öcal. Ağır, Meltem ve Çakır Şeyda. (2007). 2006 Yılında Çorum’dan Derlenen Alkışlar Kargışlar ve Ninniler. Ankara: Çorum Belediyesi.

Say, Y. (2012). “Anadolu Kültür, Edebiyat ve İnanç Tarihinde Önemli Bir Kaynak: Battalname ve Battal Gazi”. Erişim Tarihi: 10.10.2020. https://www. kizildelisultan.com/anadolu-kultur-edebyyat-ve-ynanc-taryhynde-onemlybyr-kaynak-battalname/].

Seyfeli, Mahmut. (2002). “Alkış ve Kargışlar”. Türkler Ansiklopedisi, c. 5, Ankara: Yeni Türkiye Yay., s. 852-860.

Şentürk, Ahmet ve Gülseren, Mehmet (1990). Malatyalı Şairler Antolojisi. Malatya: Yeni Malatya Gazetesi Ofset Tesisleri.

Terzioğlu, Öykü. (2007). “Alkış ve Kargışların Sözlü Kültürdeki Yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden Üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri”. Milli Folklor Dergisi 75, 34-37.

Türkoğlu, Serkan (2012). “Bekâî, Kitâb-ı Kerbelâ (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük)”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Türkoğlu, Serkan. (2015). “Divan Edebiyatında Mensur Metinlerin Manzum Olarak Yeniden Yazılması Ve Vakanüvis Raşid’in Sıhhat-Abad Mesnevisi Örneği”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 16, 80-96.

Türkoğlu, Serkan. (2015). “Divan Edebiyatında Mensur Metinlerin Manzum Olarak Yeniden Yazılması Ve Vakanüvis Raşid’in Sıhhatabad Mesnevisi Örneği”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.16, 80-96.

Uluçay, Ömer (1996). Alevîlikte Dua: Gülbang, İstanbul: Gözde Yayınevi. Uzun, Mustafa (1996). “Türk Tasavvuf Edebiyatında Bir Dua Ve Niyaz Tarzı Gülbank”, İLAM Araştırma Dergisi 1, 81-82.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi