ANADOLU SAHASI MASALLARINDA KAHRAMANIN DOĞUMU VE KAHRAMAN OLMA SÜRECİ

Tüm anlatı türlerinde olduğu gibi masallarda da işlenen olaylar kahraman veya kahramanlar etrafında gelişmektedir. Masal kahramanları karakteristik ve gerçeküstü özellikler göstermesi yönüyle ayırt edicidir. Kahramanların temsil ettiği tipler, bazen fertlerin ya da toplumun özlediği, hayalinde canlandırdığı tipler bazen de benimseyemediği ya da kabullenemediği tiplerdir. Bu çalışmada Anadolu sahası masallarda yer alan kahramanın nasıl doğduğu, kahraman olmak için ne gibi aşamalardan geçtiği üzerinde durularak "masal kahramanı" ile gerçek hayattaki "birey" arasındaki farklılıklar ortaya konulacaktır. Masallarda kahramanın doğumu bazen masalın içinde olmakta bazen de kahraman, masalın içinde başlangıçtan itibaren var olmaktadır. Kahramanın doğum anında veya sonrasında kazandığı olağanüstü özellikler, Hz. Hızır, yardımcı ihtiyarlar ya da periler tarafından verilmektedir. Onlara güç veren bu yardımcıların dışında, önlerine engel olarak çıkarak, bir süre kahramanın ve yakınlarının sıkıntıya düşmesine sebep olan fakat sonunda cezalandırılan düşmanlar da vardır. Ancak olağanüstü bir şekilde doğan kahraman benliğini yok ederek kendini gerçekleştirmek üzere yola çıkmakta, devlerle, cinlerle, kötülerle savaşarak yani türlü mücadelelerde bulunarak macerasını tamamlamaktadır.

BIRTH OF A HEROES AND THE PROCESS OF BEING A HERO IN THE ANATOLIAN COURSE TALES

As with all narrative forms, the events processed in the tale develop around the hero or heroine. Tale heroes are distinctive in terms of their characteristics and surreal features. The characters represented by the heroes are sometimes missed and imagined by individuals and society, and are also sometimes not adopted or accepted. In this study, the differences between the "Fairy tale hero" and real-life "individual" will be presented with emphasis on how the heroes emerged in the field of Anatolian tale and what phases they have gone through to become a hero. Outstanding features that the hero won at birth or later are given by St. Hızır, assistant elders or fairies. The birth of a hero in the tale is sometimes in the fairy tale and sometimes the hero is found in the tale from the beginning. Apart from these assistants who give them power, there are also enemies causing trouble against the heroes and their relatives for a while as an obstacle in front of them but in the end they were punished. But the hero, born in an extraordinary way, gets off in order to realize himself by destroying the ego and completing the adventure by fighting against the giants, demons and evil.

PDF

___

ALAY, O. (2005). Bingöl Masalları (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Elazığ.

ALPTEKİN, A. B. (2002). Taşeli masalları. Ankara: Akçay Yayınları.

ASLAN, N. (1994). Yozgat Masallarında Motif ve Tip Araştırması (İnceleme- Metinler). Ya- yımlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.

BAKIRCI, N. (2006). Niğde masalları. Niğde: Niğde Yüksek Öğretim Vakfı Yayınları.

BEKKİ, S. (2011). Bazı halk anlatıları ve dinî metinlere göre kahramanın mucizevi (babasız) doğumu. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 58: 111-130.

BORATAV, P. N. (2007). Zaman zaman içinde. Ankara: İmge Kitabevi.

BORATAV, P. N. (2009). Az gittik uz gittik. Ankara: İmge Kitabevi.

BOZLAK, Ü. G. (2007). Erdemli Masalları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

CAMPBELL, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

CEMİLOĞLU, M. (1995). Halk Hikâyelerinde Doğum Motifi. Bursa.

DAĞI, S. (2008). Safranbolu Masalları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniver- sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

DEMİRBAŞ, S. (2006). Sütçüler Masalları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

DOĞAN, A. (2006). Adıyaman Masalları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Li- sans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.

DÖĞÜŞ, S. (2015). Anadolu'da Hızır İlyas kültü ve hıdrellez geleneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 74: 77-100.

GÖDE, H. A. (1997). Yalvaç Masalları Üzerine Bir İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

GÜNAY, U. (1975). Elazığ Masalları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.

GÜNAY, U. (1983). Türk masallarında geleneksel ve efsanevi yaratıklar. HÜEFD. C 9: 24.

GÜNAY, U. (1998). Masal. Türk Dünyası El Kitabı 3. Cilt. Türk Kültürünü Araştırma Ensti- tüsü Yayınları: 158. A. 31/1: 425-438.

IŞIK, N. (2012). Türk masal kahramanlarının "yolculuk" tan olgunluğa değişim süreci. Türk Dünyası Araştırmaları, 200: 1-18.

İNAN, A. (2000). Tarihte ve bugün şamanizm. Ankara: TDK Basımevi.

JUNG, C. G. (2003). Dört arketip. çev. Ender Gürol. İstanbul: Metis Yayınları.

KUMARTAŞLIOĞLU, S. (2006). Balıkesir Masallarında Motif ve Tip Araştırması. Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.

OCAK, A. Y. (2006). İslam-Türk inançlarında hızır yahut Hızır- İlyas kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

ÖZÜNEL, E. Ö. (2006). Masal mekânında kadın olmak. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.

PROPP, V. J. (1987). Masalların yapısı ve incelenmesi. çev. Doç. Dr. Hüseyin Gümüş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

RADLOFF, W. ve Kşnos, I. (1998). Proben: der volks litteratur der Türkischen stämme VIII (Haz. Saim Sakaoğlu ve Metin Ergun). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

RAGLAN, L. (1998). Geleneksel kahraman. çev. Metin Ekici. Milli Folklor, 5(37): 126- 128.

SAKAOĞLU, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt masalları. Ankara: Akçağ Yayınevi.

SEYİDOĞLU, B. (2006). Erzurum masalları. Ankara: Dergâh Yayınları.

ŞİMŞEK, E. (1990). Yukarı Çukurova masallarında motif ve tip araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.

ŞİMŞEK, E. (2008). Ölümsüzlük ilacı elma. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(5) Fall: 193-204.

ŞİMŞEK, E. (2014). Göç yollarında büyüyen masal kahramanının erginleşen dünyası. Ali Çelik Armağanı. Edt. Cengiz Gökşen. Ankara: Akçağ Yayınevi.

TEZEL, N. (1971). Türk masalları 1-II. İstanbul: MEB.

TUNÇ, T. (2008). Manisa masalları üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

YILDIZ, N. (2009). Türk destanlarında çocuksuzluk, Milli Folklor, 21 (82): 76-88.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi