Erzurum, kuruluş tarihi altı bin yıl öncesine dayanan önemli şehirlerden biridir. Şehrin jeopolitik ve stratejik konumu zaman içinde siyasî, ekonomik ve kültürel anlamda zengin bir birikime ulaşmasını sağlar. Orta Asya ve Kafkaslar’a olan coğrafî yakınlığı, bu çevrelerde gelişen Türk kültürünün Erzurum’da yoğun olarak toplanmasını sağlar. Özellikle sözlü kültür açısından kaynak şehirlerin başında yer alan Erzurum’da basın-yayın sektörünün erken gelişmesi nedeniyle aydın edebiyatı güçlü bir gelişim sürecine girer. Bu makalede Erzurum’daki edebî ve kültürel gelişim şehir ölçeği ile ele alınıp incelenecektir. Her ne kadar Tanzimat sonrası üzerinde ağırlıklı olarak durulacaksa da, bütünlüğü sağlama açısından bu dönemin öncesine de yer verilecektir. Şehirdeki edebî çevreler, edebî oluşumlar, şairler, yazarlar, bunların ba­sın-yayın hayatıyla olan ilgileri makalenin ana konusunu oluşturmaktadır. Edebiyat araştırmalarında yalnızca İstanbul’u merkez olarak ele alanların aksine, Anadolu’da da zengin bir edebî birikim olduğunu göstermesi bakı­mından çalışma önemli bir örnek olacaktır.

Erzurum is one of the important cities in Eastern Anatolia, established some 6000 years ago. Because of the geo-political location of the city, Erzurum has gained considerable political, economic and cultural richness. The city also shows the cultural characteristics of the Central Asia and Caucuses mainly due to the geographic proximity. The early entry of the press and publishing to the city made Erzurum an important center for the written literature. Erzurum is also an invaluable source for oral literature. This article analyses the literary and cultural developments in Erzurum. Although the study concentrates on the post-Tanzimat period, the earlier developments are also included for completeness. The main concern of the study is the literary circles and the movements in the city, poets and writers and their works on press and publishing. This study on the contrary of the previous studies based on Istanbul-centered literature, takes a different approach and tries to bring the rich Anatolian literature into light.