O SMANLI SARAYINDA BİR K İTABIN SERÜVENİ

II. Murad döneminde başlayan sultana özel kitap siparişleri, II. Mehmed, II. Bayezid ve I. Süleyman devirlerinde genişleyip çeşitlenerek, III. Murad ve III. Mehmed devirlerinde zirveye ulaşmıştır. Sultanlar kitap siparişi vermek istedikleri zaman, bu isteklerini sadrazam gibi üst düzey bir saray görevlisine bildirmişler ve bu görevli, edebiyatı güçlü ilim irfan sahibi kişi/kişileri sultana iletmiştir. Daha sonraki safhada, bu kişilerin belli bir takım süreçlerden geçtiği ve sonra kendilerine kitap hazırlama işinin verildiği görülmektedir. Sipariş edilen bu kitapların başında, Osman Oğullarının tarihi ve sultanların zaferlerini konu edinen kitaplar gelir. Bunun yanında dînî ilimler ve daha başka konular gelmektedir. Kitabın üretiminin projenin hacmine göre bazen uzun sürdüğü, büyük projelerin ise genellikle bir ekip tarafından üretildiği görülmektedir. Ciltler tamamlandıkça sultana takdim edilmiştir. Yazarından mürekkep yapıcısına kadar bu ekipte görevli olanların her biri, bulundukları mevkie göre ödüllendirilmiştir. Kitapların hazırlığı tamamlandıktan sonra mutlaka sultanın kendisine takdim edilmiştir. Buna mukabil, sultanın eserin yazarına bir veya birkaç hil’at hediye ettiği, bunun yanında tımar ve zeâmet gibi gelir getiren topraklarla beraber, mutlaka akçe veya sikke cinsinden nakit vererek ödüllendirdiği de bilinmektedir. Dolayısıyla, Osmanlı Sarayı’nda bir kitabın hazırlanması ister telif projesi olsun, ister tercüme projesi olsun uzun ve karışık bir yolculuk olmuştur. Sultanların cömert sanat hâmilikleri, Osmanlı Devleti’nin XV. ve XVI. yüzyılda, diğer alanlarda olduğu gibi, sanatlı ve resimli kitap üretiminde de kendi ince zevkini göstermesini ve devletin üslubunun oluşmasını sağlamıştır.

___

  • ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, “Hayretî’nin Belgrad Şehrengizi”, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi (İÜEF Yayını), S. 2-3 (1974), s. 325-56.
  • ———, “Hayretî’nin Yenice Şehrengizi”, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi (İÜEF Yayını), S. 4-5 (1976), s. 81-100.
  • EKİ̇NCİ̇, Ramazan, “Osmanlı Kültür Merkezlerinden Vardar Yenicesi Ve Tezkirelere Göre Vardar Yenicesi Şairleri”, Journal of Turkish Studies, C. Volume 7 Issue 4-II, S. 7 (2012), s. 1663-79, doi:10.7827/TurkishStudies.4123.
  • EŞGÜNOĞLU, Nazife, Hayretî’nin Mesnevîleri İnceleme Metin, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Ankara 2005.
  • Gelibolulu Mustafa Âlî, Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, Haz. İ. Hakkı Aksoyak, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2018.
  • ———, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Haz. Mustafa İsen, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1994.
  • Hayretî, Dîvan: Tenkitli Basım, Haz. Dr. Mehmed Çavuşoğlu & M. Ali Tanyeri, İÜEF, İstanbul 1981.
  • (N3) Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 4498, t.y.: Milli Kütüphane-Ankara, 06 Mil Yz A 4498.
  • (N16) Galata Mevlevihanesi Türkçe Yazmaları 150, t.y. Necâtî Bey, Necâtî Bey Dîvânı, Haz. Ozan Yılmaz, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2015.
  • Şeyhî Mehmet Efendi, Vekâyi’ul-Fuzalâ; Şeyhî’nin Şâkâ’ik Zeyli, 4 cilt, Haz. Ramazan Ekinci, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlğı Yayınları, İstanbul 2018.
  • TATCI, Mustafa, “Hayretî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 1998, C. 17, s. 61-62, https://islamansiklopedi- si.org.tr/hayreti. (Erişim tarihi:05/05/2021)
  • TUMAN, Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâilı̂: Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, 2 cilt, Haz. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, Bizim Büro Yayınları, An- kara 2001.
Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-4787
  • Başlangıç: 2022
  • Yayıncı: KOCAV