Türkmen-Türk Düğün Törenlerinde Söylenen Alkış-Dileklerin Kullanım Yerleri
Alkış ve dilekler, sözlü geleneğimizin yaygınlaşmasında önemli bir yere sahiptir. Türk-Türkmen düğünlerinin her aşamasında çeşitli ritüeller sergilenmiş ve alkışlar söylenmiştir. Alkışlar, toplumun kültür birikimini, değer yargılarını, inançlarını yansıtan; özgün, etkileyici, söyleyene ve söyletene huzur veren kalıp sözlerdir. Bu sözler, birey-topluluk arasında sağlıklı bir iletişimin kurulmasını sağlar.
Türk-Türkmen kültüründe düğün törenleri, bir ritüel bütünlüğü içerisinde ve alkışlar eşliliğinde gerçekleştirilir. Alkışlar genellikle gelin-damatın anne-babası, akrabaları ve misafirler tarafından söylenir. Toy denildiğinde, Türkmenistan’da düğün akla gelir. Türkmen toyları (evlilik, beşik, diş, ak toy ve kalpak) beşe ayrılır.
Bu çalışmanın amacı: Türk-Türkmen kültüründe evlilik öncesi ve sonrasıyla ilgili oluşmuş inançların, ritüellerin ve söylenilen alkışların yazılı kaynaklardan ve derleme çalışmalarından alınarak, kullanım yerlerine göre tasnif edilmesi ve incelenmesidir.
Bu çalışmanın birinci bölümünde; 45 alkış-dilek tespit edilmiş ve 5 bölümde incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise; 95 civarında alkış-dilek tespit edilmiş ve 9 bölümde incelenerek açıklanmıştır. Bu çalışmada, Türkmen-Türk düğünlerinde söylenen150 civarındaki alkış-dilek örnekleriyle açıklanmış ve geliştirdiğimiz tasnif ile kendi içinde sınıflandırılarak yeni bulgulara ulaşılmış ve çözümlenmiştir. Çalışma betimsel, tanımlayıcı, örneklendirici ve açıklayıcı niteliktedir.
___
- Akalın, S. (1990). Türk Dilek Sözlerinde Alkışlar ve Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı.
- Amanov, H. (1992). Şir Hudanın Pençesi, Aşgabat: Türkmenistan.
- Artun, E. (2006). Adana Halk Kültürü. Adana: Ulusoy.
- Başçetinçelik, A. (2009). Adana Halk Kültüründe Doğum-Evlenme-Ölüm. Adana: Altınkoza.
- Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem.
- Cin, F.(2004). Ceyhan Yörüklerinde Halk Kültürü Araştırmaları.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Çobanoğlu, Ö. Çobanoğlu S. (2015). Türkiye Türk Halk Kültüründe Konuşmalık Türler Bağlamında Sözel Nasihatler, Dua ve Beddualar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(7), 1-32.
- Deryayev, H. (1981-1987). Eserler. I.II.III. Cilt. Aşgabat: İkbal.
- Dinç, A., Çakır R. (2008). Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi. İstanbul: Ayrıkotu.
- Dinç, A., Çakır R. (2010). Türkmenlerde Kuyumculuk Sanatının ve Takıların Tarihi Gelişimi ve Türkmen Kadını. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 10 (1), 23-34.
- Diyar Dergisi. (1993). No 2, Aşgabat.
- Doğan, İ., Gücük S. (1997). Türkmen Dilinde İyi Niyetler. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (3),33-48
- Durdıyev A. (1989).Han Küylü. Aşgabat: Türkmenistan.
- Duymaz, A. (2002). İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler. Ankara: Akçağ.
- Edebiyat ve Sungat Gazetesi. (20.03.1992-11.12.98). Aşgabat.
- Ezizov, G. (1978). Serpay. Aşgabat: Türkmenistan.
- Gözükızıl, Ö. (2006). Çanakkale Halk Kültürü I (Halk Anlatıları). İstanbul: Heyemola.
- Gurbannepesov K. (1983). Yedi Yaprak. Aşgabat: Türkmenistan.
- Hudaynazarov, B. (2002). Kumlular. Ramazan Çakır (Çev.). İstanbul: Kaynak.
- Kalafat, Y., Özkan A. (2005). Batı ve Doğu Türk Halk İnançlarında Dua. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi. (217), 17-21.
- Karaca, N. (2016). “Hayatın “Eşik” Durumu Bağlamında ve Sivas Evlenme Geleneğinde “Gelin” Kültürü”. Tübar(11),105-136.
- Karaca, Y. (2006). Karaçay Türklerinde Dini Hayat Başhüyük Kasabası Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
- Kaşgarlı, M. (2005), Divan-ı Lügat-it Türk, Besim Atalay Tercümesi, Ankara.
- Kaya, Doğan (2011). Sivas‟ta Salâvatlamalar. Milli Folklor Dergisi. (89), 179-185.
- Kaya, E.(1970). Van Duaları. Türk Folklor Araştırmaları. (255), s. 5769.
- Kerbabayev, B.(1959). Eserler Toplumu. 4. cilt. Aşgabat: Türkmenistan.
- Keskin, A. (2018). Türk Kültüründe Alkışlar (Dualar/İyi Dilekler) ve Kargışlar (Bed-dualar/Kötü Dilekler): Metin ve Bağlam Merkezli Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Mugallimler Gazetesi. (26.10.1990-9.10.1992). Aşgabat.
- Muradov A. (1971). Buna Hayat Derler, Aşgabat: Türkmenistan.
- Nurberdiyev P. (1989).Gatakar, I.cilt Aşgabat: Türkmenistan.
- Öcal O., Meltem A., Şeyda Ç. (2017). Alkışlar Kargışlar ve Ninniler. Ankara: Çorum Belediyesi,15-50.
- Örnek, S.V. (1966). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Kökeni. Ankara: Ankara Ünv.
- Örnekleriyle Türkçe Sözlük, (1995).Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Özmen M. (2000). Alkış ve Kargışlarda Cümle ve Anlatım Özellikleri. Türk Dili. (585), 280-293..
- Savur,S.(2010). Adana İli Tufanbeyli İlçesi Halk Kültürü Araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Seyfeli, M. (1995). Kırşehir Halk Edebiyatı, Folklor ve Etnografyası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
- Solmaz E. (2019). Türkmen Atasözlerinde Kadın ve Kadın Algısı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 19(2), 389-401.
- Sovyet Edebiyatı Dergisi. (1991-1992). No: 3, No:5.
- Sovyet Edebiyatı Dergisi. (1994). No: 9, No:12.
- Şevki Dutar, Çiftçi (2013). 79 yaşında, Karakaya Köyü, Bozkır, Konya,
- Tagan, A. (1980). Saragt Galası. Aşgabat: Türkmenistan.
- Tan, N. (1986). Folklorumuzda Ölçülü Sözler. İstanbul: Folklor Araştırmaları Kurumu.
- Türk Dil Kurumu Sözlüğü (1988). 1.Cilt, (8.Baskı), Ankara: TDK.
- Türkmen Piyesleri. (1957). Aşgabat.
- Türkmenistan Gazetesi. (23.10.99). Aşgabat.
- Vatan Gazetesi. (25.01.2000). Aşgabat.
- Yıldırım, A., Simsek H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.