ÜNYE ÇAMLIK FENERALTI MEZARLIĞI MEZAR TAŞLARI VE KITABELERI
Gelenekler ve dönemin üslup özellikleri ile birlikte şekillenen mezar taşları, toplumun kendi öz değerlerini geleceğe taşıyan en önemli yazılı belgelerdir. Toplumlara
ve kültürlere göre bu gelenek malzeme, bezeme ve biçim olarak değişiklik gösterse de
ölen kişiyi kalıcı kılabilmek ve onun adına bir işaret koyabilmek hep en önemli amaç
olmuştur. Mezar taşı kitabeleri, kültürel ve sanatsal özelliklerinin yanı sıra kabirde
yatan kişinin mesleği, unvanı ve onun inanışıyla ilgili önemli verilerin elde edildiği
edebi birer eser niteliğindedir.
Taş ve mermer üzerine Osmanlıca yazılan mezar taşı kitabelerinin giriş cümleleri
genellikle Arapça olarak yazılmıştır. Sülüs, talik gibi hatlarla farklı istiflerle, özel bir
işçilikle özenle oluşturulan çerçeveler içerisine yazı kuşakları diyagonal veya düz satırlar hâlinde kazınmıştır. Kitabeler amacına uygun olarak Allaha yakarışla başlayarak, mezarda yatan kişinin kimlik bilgilerinin verildiği bunun yanı sıra ölüm sebepleri, hastalık, ayrılık, sevgi, hüzün gibi detayların da işlendiği önemli belgelerdir. Kısa
ve yalın tutulan kitabeler ise ölünün kimlik bilgileri, ruhuna istenen dualar ve tarih
ibaresi ile tamamlanmaktadır. Ayrıca kalıp şeklinde yazılan duaların yer aldığı kitabeler de bulunmaktadır. Bu çalışmada Ünye Çamlık Feneraltı Mezarlığında bulunan
XVIII.-XX. yy. Osmanlı Dönemine ait mezar taşları detaylı bir şekilde incelenerek,
birer belge olan kitabeler değerlendirilmiştir.
___
- AKAR, Azade (1991), “Yüzyıllar Boyunca Mezar Yazıtlarında Süslemeler” Atatürk
Konferansları VI (1973-1974) , s.73-78, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ARGAN, Yaşar (2004), İpek Yolu ve Ünye, İstanbul, Ünye Kent Araştırmaları.
- BARIŞTA, Örcün (2002), “Göynük Akşemsettin Türbesi Haziresindeki Bitkisel Bezemeli
Kadın Mezar Taşları”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi
Sempozyumu (8-10 Nisan) Bildiriler, Kayseri, s.123-136, Erciyes Üniversitesi
Yayınları.
- BAŞ Emine (2009), Edirne Beylerbeyi Camii Haziresinde Bulunan Mezar Taşları, Trakya
Üniversitesi, SBE., Sanat Tarihi ABD. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- BİÇİCİ, H.Kamil (2008), “Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Mezar Taşları”,
Sosyal Bilimler Dergisi, S.20, s.297-324.
- BİÇİCİ, H.Kamil (2009), “Tire Müzesinde Bulunan Süslemeli Mezar Taşlarından Bazı
Örnekler (XVIII- XX. yy.)”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50: 1,
Ankara, s.109-150.
- ÇAL, Halit (2000), “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar taslarında Başlıklar” Tarihi, Kültürü
ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler (28-30 Mayıs), s.206-225.
İstanbul, Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları.
- ÇELİK, Bayram (2012), Ordu İli Ünye İlçesi Hacı Osman Ağa Camii Haziresindeki Mezar
Taşları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve
Sanatları ABD., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- DOĞANAY, Aziz (1998), “Eyüp Sultan Camii Civarındaki Bazı Mezarlıkların Natüralist
Üslupta Klasik Devir Süslemeleri”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüpsultan
Sempozyumu Tebliğler, s.261-267. İstanbul, Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları.
- EREN Sevinç (2011), Trabzon İli Gülbahar Hatun Camii Hazireleri ile Küçük İmaret
Mezarlığı’ndaki Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat
Tarihi ABD., Basılmamış Doktora Tezi.
- ERSOY, Ayla (2002), “Eyüp’teki Mezar Taşlarında Servi Ağacı Kültü”, Tarihi, Kültürü ve
Sanatıyla V. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler, s.91-95. İstanbul, Eyüp Belediyesi
Kültür Yayınları.
- HANOĞLU, Canan (2015), Batılılaşma Dönemi Rize Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
- HASEKİ, Metin (1977), Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları, İstanbul, İstanbul Devlet
Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları.
- IŞIN, Ekrem (1994), “Mezar Taşları” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.5,
İstanbul, s.438-442.
- İŞLİ, H. Necdet (2009), Osmanlı Serpuşları, İstanbul, Ebru Matbaacılık.
- İLTAR, Gazanfer (2005), Giresun İli Sahil Şeridindeki Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi ABD., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- LAQUEUR, Hans Peter (2010), “Hüve’l Baki, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar
Tasları”, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- MERMUTLU, Bedri-ÖCALAN Hasan Basri (2011), Tarihi Bursa Mezar Taşları I Bursa
Hazireleri, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
- NEFES, Eyüp (2002), Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşları, Ondokuz Mayıs
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
- OĞUZ,Burhan (1983), Mezar Taşında Simgeleşen İnançlar,İstanbul,AnadoluAydınlanma
Vakfı Yayınları.
- ÖNDER, Mehmet (1970), “Konya Mezar Taşlarında Şekil ve Süsler” Türk Etnografya
Dergisi, S.XII-1969, s.5-16, Ankara.
- PEKTAŞ, Kadir (2001), Bitlis Tarihi Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Ankara, Kültür
Bakanlığı Yayınları.
- TALİ, Şerife (2013), “Kayseri Tavlusun Köyü Mezarlığında Bir Grup Bezemeli Mezar
Taşları I”, Prof. Dr. Hakkı ÖNKAL’A Armağan, s.165-192, LIV-LVI., İzmir, Dokuz
Eylül Üniversitesi Yayınları.
- TALİ, Şerife (2012), “Kayseri Tavlusun Köyünde Bezemeli Mezar Taşları-II”, Atatürk
Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi/Journal Of Fıne Arts Faculty, S. 21,
Erzurum, s.97-124.
- TİBET, Aksel-IŞIN Ekrem-YELKENCİ Dilek (1996), “Yenikapı Mevlevîhânesi Haziresi”
İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri Cımetıéres et Tradıtıons
Funéraıres Dans Le Monde Islamıque”, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- TUNÇEL, Gül (2005), “Üsküp Alaca Camii Haziresi’ndeki Şahideler”, Hacettepe
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, Ankara, s.215-236.
- TUNÇEL, Gül (2004), “Üsküp Sultan Murad Paşa Camii Haziresi’ndeki Mezartaşları”,
Bilge Dergisi, S.43, s.20-38.
- YENİ, Özgür (2009), Sinop Arkeoloji Müzesinde Sergilenen Türk-İslam Dönemi Mezar
Taşları, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD. Türk
Dünyası ve Ortaçağ Kültürleri Arkeolojisi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans
Tezi.
- YILMAZ Hayri (2010), İstanbul’daki Türk İnanç Kaynaklı Motifli Tarihi Mezar Taşlarının
Bozulma Nedenleri ve Restorasyon Yöntemleri, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yapı Eğitimi ABD., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- https://www.unye.bel.tr