Kuzey Azerbaycan'ın ikinci istiklal mücadelesi tarihine bir bakış

Oğuz Türk boylarından olan Azerbaycan Türkleri, bağımsız yaşamak için çok büyük bedeller ödemek zorunda kalmıştır. M.E. Resulzade, Feteli Han, E. Elçibey, H. Aliyev gibi birçok önderin olağanüstü gayretleriyle bugüne gelmişlerdir. Azerbaycan tarihinde İran, Ermeni, Çarlık ve Sovyet Rusyanın saldırı ve işgalleri büyük yer tutmaktadır. Ruslar başta olmak üzere birçok büyük gücün istilasıyla milli servetleri, sanat eserleri yağmalanmış, insan gücü sömürülmüş, ülke insanı sosyal, siyasi, ideolojik, etnik ve mezhepsel çatışmalarda kullanılmıştır. Resulzade önderliğinde ilk istiklal mücadelesi verilirken yaşanan milli ve manevi heyecan zamanla unutulmuş, milli kimlikler ve manevi değerler ihmal edilmiş, kurgulanmış rejim kahramanları sahneye çıkarılmış, sonuçta yeniden saldırı ve işgallerle karşı karşıya kalınmıştır. İkinci Dünya Savaşında gösterdikleri çetin mücadeleye ve kazandırdıkları zafere rağmen, Sovyetler Birliği (Ruslar), kendi vatandaşlarından Türk ve Müslüman olanları halk düşmanı ilan ederek cezalandırma yoluna gitmiştir. Kafkasyada meydana gelen siyasi ve sosyal ayaklanmalar bahane edilerek, Sovyet 11. Kızıl Ordu birlikleri 20 Ocak 1990 senesinde Kuzey Azerbaycana girerek masum halkı katletmiştir. Böylece Azerbaycanın toprak sorunu çözüm umudu vaat etmeksizin dünya gündemine girmiş oldu.

An overview of the history of Northern Azerbaijan second independence struggle

Azerbaijan Turks that is one of the Oguz Turkish tribes, had to pay an enormous price for to live independently. Under the extraordinary efforts of several leaders such as M.E. Resulzade, Feteli Han, E. Elçibey, H. Aliyev, came to these days. The aggression and occupation of Iran, Armenian, Tsarist and Soviet Russia have a place in Azerbaijan history. National wealth, works of art looted, the human forces exploited, country people was used in social, political, ideological, ethnic and sectarian conflicts because of invasion of many of the great powers, especially Russians. While struggling for the first independence under the leadership of Rasulzade, the national and spiritual excitement forgotten over time, national identities and spiritual values have been neglected, heroes of regime that was fictionalized taken to the stage, ultimately been faced re-attack and occupations. Although peoples living in Caucasus struggled against many difficulties during the World War II and won a victory. Soviet Union identified its own Turkish citizens and Muslims as public enemy and punished them. Given political and social rebellion that was occurring in Caucasus as an excuse, in January 20th 1990 by entering to Northern Azerbaijan 11th Soviet Red Army massacring innocent people. By this way, land issue of Azerbaijan became a current issue both in the world.

PDF

___

Aliyev, Haydar, Dünya Siyasetinde Azerbaycan Petrolü, Sabah Yayınları, İstanbul 1998.
Aliyev, İ., Dağlıq Qarabağ, Bakı 1989.
Dekmejiyan, R.H., Soviet-Turkish Relations and Politics in the Armenia SSR, Soviet Studies, Vol. 19, No: 4, April 1968.
Elçibey, Ebülfez, Bütöv Azerbaycan Yolunda, Ankara 1997.
Elekberli, Aziz, Qədim Türk Oğuz Yurdu Ermənistan, Sabah Neşriyyatı, Bakı 1994.
Gerard, Libaridian (Derleyen), The Karabagh File, Documents and Facts on the Mountainous Karabagh 1918-1988, The Zoryan Instutute, Cambridge, Toronto 1990.
Gorbachev, Mikhail, Perostroika: New Thinking For Our Country And The World, Cambridge, Harper-Row 1987.
Hayit, Baymirza, Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Ankara 1995.
Memmedzade, Mirza Bala, Milli Azerbaycan Hareketi, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, No: 40, Ankara 1991.
Mensurov, A., Belıe Nyatna İstorii İ Prestroyka, Baku 1990.
Mustafayev, Beşir, Ermeni Devlet Terörünün Eseri: 26 Şubat 1992 Hocalı Soykırımı Üzerine, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı: 29, Ba- har Dönemi, Ankara 2011.
Mustafayev, Beşir, 26 Şubat 1992 Hocalı Soykırımı Üzerine, Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Hocalı Özel Sayısı, Cilt: IX, Sayı: 2, Elazığ 2013.
Mustafayev, Beşir, Karanlıkta Doğan Gerçek, Bizim Dernek Jurnalı, Bakı 2000.
Mustafayev, Beşir, Karabağın İşgal Süreci ve Bölgede Yaşanan Son Olaylar Çerçevesinde Çözüm Arayışları, Atatürk Üniversitesi Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Sayı: 49, Yıl: 19, Erzu- rum, Nisan 2013.
Mustafayev, Beşir, Sources of Events Archıve Zengezur (1905-1920), Journal of Qafqaz University, 33, Bakı 2012.
Resulzade, Mehmet Emin, Azerbaycan Cumhuriyeti Keyfiyet-i Teşekküllü, Bakı 1918.
Süleymanlı, Ebülfez, Sovyetlerin Milli Kimliği Yok Etme Faaliyetleri: Sovyet Halkı Denemesi, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Cilt: II, Sayı: 6, Ankara 2005.
Topçubaşov, Ali Merdan Bey, Azerbaycanın Teşekkülü, Bakı 1990.
Yaqubov, Şakir, Mən Şahidəm Ki..., Bakı 1992.
Yeşilot, Okan (Derleyen), Değişen Dünya Düzeninde Kafkasya, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
Zeynaloğlu, Cihangir, Muhtasar Azerbaycan Tarihi, İstanbul 1924.
Ziyadxanlı, Adil Xan, Azərbaycanın Tarixinə, Ədəbiyyatına və Siyasətinə Dair, Bakı 1993.
Əsrə Bərabər Gecə, Komünist Qazeti, No: 14, Bakı, 20 Yanvar 1991.