Makalede Kuzey ve Güney Azerbaycan şiirinde özgürlük konusu, özellikle fikir, içerik, üslup vb. yönleri açısından ele alınmıştır. Devleti, ordusu, topu, tüfeği olmayan memleketlerde bunların hepsini şairlerin şiirleri karşılıyor. Tüm sansür baskılarına rağmen 20. Yüzyılın başlarında edebiyata gelmiş sanatkarların özellikle 60`lar edebi kuşağının eserlerinde özgürlük konusu önemli bir yer tutmaktadır. Bu konuların gündeme getirilmesinin izlerini Kuzey Azerbaycan’da Mirza Elekper Sabir, Mehemmed Hadi, Süleyman Rüstem, Hali Rza Ulutürk, İsa İsmayılzade; Güney Azerbaycan’da ise Mehemmed Hüseyin Şehriyar, Sehend, Söhrab Tahir, Muhtar Giyasi gibi şairlerin eserlerinde görülür. Azerbaycan şiirinde dönemin yasak ve takiplerine rağmen Sovyet rejminin cesaretle eliştirilmesi söz konusu idi. Şiirin gelişim özelliklerini ihtiva ettiğinden, parça parça edilmiş vatan ve ana dili konuları rejime itiraz nitelikliğindeydi. Söz konusu şairlerin isyankar eserleri bir bakıma 90’lı yılların başında Azerbyacan’ın özgülüğüne kavuşmasında ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur denebilir.