Vizeli Behiştî ve Bursa Şehrengizi

Klasik Türk edebiyatında belirli bir şehir bağlamında olmak üzere şehrin tanınmış, ileri gelen veya meşhur kişilerini, güzellerini, ele alan şehrengiz türünde eser veren şairlerden biri de XVI. yüzyıl şairlerinden Vizeli Behiştî’dir. Aynı mahlaslı diğer şairlerden ayrılması için Vizeli, Vaiz, Sânî lakapları ile anılan Behiştî’nin bu eseri, Ankara Millî Kütüphane’de Mil Yz A 827 numarada kayıtlı varakları dağınık bir mecmuada Mesihî’nin ve Kerimî’nin şehrengizleri ile karışmış bir vaziyette yer almaktadır. Metne karışan Mesihî’nin ve Kerimî’nin Edirne şehrengizlerinde yer alan isimlerin çıkarılmasıyla geri kalan beyitler, Bursa Şehrengizi olarak değerlendirilmiş, Latin harflerine aktarılmış ve incelenmiştir. Kaynaklarda hayatının doğduğu Vize, eğitimini tamamladığı İstanbul ve vazifede bulunduğu Çorlu olmak üzere üç değişik yerde geçtiği belirtilen Behiştî, muhtemelen hayatının bir döneminde de Bursa’ya gitmiştir. Şehrengizde yer alan ibarelerden bir müddet Bursa’da gurbet hayatı yaşadığı anlaşılmaktadır. Baş tarafında az da olsa bir eksiklik olduğunu düşündüğümüz şehrengiz, 108 beyitlik mesnevi ve sonda yer alan 5 beyitlik bir gazel olmak üzere toplam 113 beyitten oluşmaktadır. 21 güzel üçer beyit ile zikredilmiştir. Şehrengizlerde genellikle tercih edilen aruzun hezec bahrinin mefâîlün/mefâîlün/ feûlün kalıbıyla yazılmıştır. Eser, Kanunî Sultan Süleyman’ın ismi açıkça belirtilmeyen sadrazamlarından birine sunulmak üzere kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk Edebiyatı, Vizeli Behiştî, Bursa, şehrengiz, mesnevi

Behiştî of Vize and The Shahrangiz of Bursa

Behiştî of Vize was a sixteenth-century poet who wrote in the shahrangiz genre, which featured well-known, prominent, or famous people and beauties in the context of a particular city in classical Turkish literature. The shahrangiz of Behiştî, known by the pseudonyms Vizeli, Vaiz, and Sânî, to avoid confusion with other poets bearing the same pseudonym, intertwines with the shahrangiz of the Mesîhî and the Kerîmî. It is part of a poem collection manuscript with scattered pages, registered as Mil Yz A 827 in Ankara National Library catalog. According to historical records, Behiştî was born in Vize, studied in Istanbul, was assigned to Çorlu, and later went to Bursa, as perceived by the statements in his shahrangiz. Shahrangiz, believed to be missing a section at the beginning, consists of a total of 113 couplets, including a 108-couplet mathnawi and a 5-couplet ghazal at the end. This text is written with an aruz meter generally preferred for the shahrangiz, the hezec: mefâîlün/mefâîlün/feûlün.

Keywords:

Classical Turkish Literature, Behiştî of Vize, Bursa, shahrangiz, mathnawi,

PDF

___

Âşık Çelebi. (2010). Meşâ‘irü'ş-şıiarâ İnceleme-Metin. (F. Kılıç, Haz.). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. google scholar
Aydemir, Y. (2000). Behiştî Dîvânı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. google scholar
Aydemir, Y. (2013). Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi (TEİS). http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-ramazan-abdulmuhsin (31.12.2020). google scholar
Behiştî. (t.y.). Şehrengiz. Ankara Millî Kütüphane, Mil Yz A 827. http://www.yazmalar.gov.tr/eser/gulsen-i-yar/139833 (31.12.2020). google scholar
Göre, Z. (2015). Kerîmî’nin Edirne Şehrengizi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), 2(3), 17-41. google scholar
İsen, M. ve Burmaoğlu, B. H. (1988). Bursa Şehr-engîzi (Lâmi‘î Çelebi). Marmara Üniversitesi Fenş Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, 3, 57-105. google scholar
Levend, A. S. (1958). Türk Edebiyatında Şehrşengizler ve Şehrşengizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği İstanbul Enstitüsü Yayınları. google scholar
Mengi, M. (1995). Mesîhî Dîvânı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. google scholar
Tığlı, F. (2020). Türk Edebiyatında Şehrengizler. (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
Uzun, M. (1992). Bihiştî Ramazan Efendi. DİA, 6, 145-146. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
Yahyâ Bey. (1977). Dîvan Tenkidli Basım. (M. Çavuşoğlu, Haz.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. google scholar