Akçaabat Ağzının Dilbilimsel Analizi: Kadın Dili

Bu araştırma, Trabzon’un en büyük ikinci ilçesi (Akçaabat İlçe Nüfus Müdürlüğü, 2016) olan Akçaabat’ta kadınlar pazarı adı verilen, kadınların kendi ürettikleri ürünleri sattıkları açık bir pazar yerinde gerçekleştirilmiştir. Akçaabat ağzı ile konuşan kadınların dil kullanım özelliklerini incelemek, çalışmanın ana amacıdır. Yerel pazar yerleri gibi çok çeşitli etkileşimlerin gerçekleştiği dinamik mekanlarda dil analizi yapmak amacında olan bu çalışma için özellikle tarihsel olarak önemli görülen bir pazar yeri seçilmiştir. Çalışmada, bir gün için kırdan kente gelip belirlenen bölgelerdeki bu pazarlarda çalışan kadınların sözlü iletişimi derlenmiş ve yazıya aktarılmıştır. Makalede, konuşma verilerinin kodlanıp sınıflandırılmasından sonra Akçaabat ağzının dilsel özelliklerine yer verilmiştir. İlçenin kırsal kesimindeki kadınlar tarafından konuşulan ağzın dilsel incelemeleri, Akçaabat ağzının standart Türkçeden sesbilgisel, biçimbilimsel sesbilim ve biçim-sözdizimsel açıdan önemli sapmalar gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu çalışma Akçaabat ağzının ‘yaşayan’ temsilî ağız özelliklerini belgelendirmesi bakımından önemlidir. Bunun yanında, çeşitli diyaloglardan toplanan ağız verileri, bir dilin ağızlarının korunması ve dönüşümünün gözlemi için oldukça önemli görülmektedir. Bu çalışma doğal konuşma örnekleri ile bölgesel ağız derlemine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Akçaabat ağzı, diyalektoloji, kadın dil kullanımı, sözlü derlem, standart Türkçe

A Linguistic Analysis of the Dialect of Akçaabat: Women’s Language

The study aims to analyze the dialect of Akçaabat, the second biggest district of Trabzon province (Akçaabat İlçe Nüfus Müdürlüğü, 2016), spoken by female informants in an open marketplace called kadınlar pazarı where women are vendors selling fruits and vegetables they produced. The historically established marketplace was selected intentionally to analyze the language use in diverse interaction and dynamic venues in such spaces as local markets. Oral communication among women coming from rural areas and working in the designated urban places for a day was recorded and transcribed. The presentation of the linguistic characteristics of Akçaabat dialect was realized through codification and categorizations of the transcribed speech data. Linguistic analyses of the dialect spoken by the women in the rural part of the district showed significant deviations with Akçaabat dialect from standard Turkish in terms of phonetics, morphophonology and morphosyntax. This study is significant in providing a snapshot of the ‘living’ representative dialectal features of Akçaabat dialect. It also contributes to the corpus of regional dialects with natural speech samples since dialectal data collected in various speech events are significant to observe preservation/transformation of the living dialects of a language.

Keywords:

Akçaabat dialect, dialectology, women’s language use, spoken corpus, standard Turkish,

PDF

___

Akçaabat İlçe Nüfus Müdürlüğü. (2016). Retrieved April 27, 2019, from http://www.akcaabat.gov.tr/ilce-nufus-mudurlugu
Adıgüzel, A. (2013). Dünyada ve Türkiye Türkçesinde ağız çalışmaları ve yöntemler. Electronic Turkish Studies, 8(9), 387-401.
Brendemoen, B. (2002a). The Turkish dialects of Trabzon: Their phonology and historical development (Vol 1). Wiesbaden, Germany: Otto Harrassowitz Verlag.
Brendemoen, B. (2002b). The Turkish dialects of Trabzon: Their phonology and historical development (Vol 2). Wiesbaden, Germany: Otto Harrassowitz Verlag.
Caferoğlu, A. (1994). Kuzeydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Ankara, Turkey: TDK Publishing.
Chambers, J. K., & Trudgill, P. (1998). Dialectology. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Çolakoğlu, B. K. (2003). Trabzon ağzı. (Unpublished master’s thesis). Niğde University, Niğde, Turkey.
Çolakoğlu, B. K. (2013). Ağız çalışmalarının önemi ve Trabzon ağız özelliklerinin değerlendirilmesi. Journal of World of Turks, 5(3), 207-221.
Coşar, A. M. (2015). Bir kimlik işaretleyicisi olarak dil ve Trabzon ağızlarında arkaik hususiyetler. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1(1), 241-253.
Demir, N. (2001). Ordu ili ve yöresi ağızları. Ankara, Turkey: TDK Publishing.
Demir, N. (2006). Trabzon ve yöresi ağızları. Ankara, Turkey: Gazi Press.
Demirci, M. (2017). Derleme Sözlüğü’ne Osmaniye, Düziçi Ağzından Katkılar -I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(3), 1360-1383. Retrieved from http://dergipark.org.tr/teke/ issue/31471/344445
Gülensoy, T. & Alkaya, E. (2011). Türkiye Türkçesi ağızları bibliyografyası (2nd Ed.). Ankara, Turkey: Akçağ Press.
Günay, T. (2003). Rize ili ağızları. Ankara, Turkey: TDK Publishing.
Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara, Turkey: TDK Publishing.
Korkmaz, Z. (1994). Bartın ve yöresi ağızları. Ankara, Turkey: TDK Publishing.
Korkmaz, Z. (1995). Anadolu ağız araştırmalarına toplu bir bakış: Türk dili üzerine araştırmalar (Vol 2). Ankara, Turkey: TDK Publishing.
Öründü, F. (2001). Trabzon ve yöresi ağızları. (Unpublished master’s thesis). Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey.
Tekin, F. (2002). Trabzon ve yöresi ağızlarının etnik yapı ile ilişkisi. Proceedings of International History, Language, and Literature Symposium: Trabzon ve Çevresi (Vol 2) (pp. 195-201), Trabzon, Turkey: Trabzon Municipal Press.
Uysal, N. İ. (2009). Karaman ili ağızları ve Anadolu ağızları arasındaki yeri. (Unpublished doctoral dissertation). Pamukkale University, Denizli, Turkey.