Hilâfetin Emevîlere Geçişinde Kadının Siyasetteki Etkisinin İlk Dönemle Mukayesesi

Emevî ilk dönem siyasî yaşamında Hz. Âişe’nin (r. anha) etkilerini görmek mümkündür. Hind binti Utbe ise oğlunun devlet içerisinde kariyer sahibi olduğu dönemde gözden uzakta bir hayat sürmüş ve devlet işlerine müdahil olduğu pek görülmemiştir. Hind binti Utbe’nin Mekke’nin fethinden sonra cahiliye döneminin aksine etkinliğinin azalması, onun Müslüman olmadan önceki faaliyetleriyle doğrudan alakalıdır. Onu İslâm tarihinin tanınır kadınlarından biri yapan bir detay daha vardı ki o da İslâm’ın ilk hanedan devletinin halifesi olan Muâviye’nin annesi oluşuydu. Emevilerin halifeliği saltanata çevirmesiyle birlikte hem halifenin eşi hem de halifenin annesi olabilen Müslüman kadının bu statüsü onun halifeyi etkilemesini kaçınılmaz kılmalıydı. Ama Emevîlerin ilk halifesi buna müsaade etmemişti. Ayrıca Kureyş’in dışındaki farklı kabilelerle yapılan evlilik akitleri Emevî haremini çok daha siyasî bir hüviyete bürümüştü. Bu çalışmada; kadına dair Hz. Muhammed (s.a.v.) döneminden itibaren yaşanan gelişmeler Emevîlerin ilk iki halifesi dönemine kadar ele alınarak sistemdeki değişimin kadının siyasî konumuna etkileri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Âişe, Hind, Muâviye, Emevî, Kadın

A Comparison of the Influence of Women in Politics Transition of the Caliphate to the Umayyads with the First Period

With respect to the Umayyad first period political life, it is possible to observe the impacts of Hz. Aisha (r. anha). Hind binti Utbe led a life out of sight when her son had a career within the realm of the state, and it was concluded that she did not get involved in state affairs. Contrary to the age of ignorance, the decrease in the effectiveness of Hind bint Utbe, after the conquest of Mecca, is directly related to her activities before she became a Muslim. She made one of the well-known women in Islamic history: She was the mother of Hz. Muawiya, the caliph of the first dynastic state of Islam. As a matter of fact, with the Umayyads turning the caliphate into the sultanate, the Muslim woman could now be both the wife of the caliph and the mother of the caliph. It was inevitable for a woman of this status to influence the caliph. In addition, the marriage contracts made with different tribes other than the Quraysh made the Umayyad harem much more political. In this study; developments regarding women from the period of Muhammad (pbuh) to the period of the first two caliphs of the Umayyads were analyzed, and the effects of the change in the system on the political position of women were examined.

Keywords:

Âʾisha, Hind, Muawiyah, Umayyad, Woman,

PDF

___

Ahmed bin Yahya el-Belâzurî. (v. 279/892–93). Ensâbü’l–eşrâf, (C. 1–13). (1996). Dârü’l–Fikr.
Ahmed bin Yahya el-Belâzurî. (v. 279/892–93). Fütûhu’l–büldân (Ülkelerin Fetihleri), (M. Fayda, Çev.). (2013). Siyer Yayınları.
Çubukcu, A. (1997). Hâris b. Nevfel. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 16: 200). TDV. Yayınları.
Demircan, A. (2011). Emevî Halifelerinin Evlilikleri. İSTEM, 18, 243–261.
Ertürk, H. N. (2019). Cahiliye’den İslâm’a Cesaret Timsâli Bir Kadın Portresi: Hind bt. Utbe. Siyer Araştırmaları Dergisi, 6, 47–77.
Fayda, M. (1998). Hulefâ–yi Râşidîn. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 18: 324–338). TDV. Yayınları.
Fığlalı, E. R. (1997). Hasan. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 16: 282–285). TDV. Yayınları.
Halife b. Hayyât. (v. 240/854-55). et–Târîh (İlk Kronolojik İslam Tarihi), (Ö. Sabuncu & M. Sabuncu, Çev.). (2019). Ankara Okulu Yayınları.
Hamdullah Müstevfii Kazvinî. (v. 740/1340’tan sonra). Târih–i güzide, (M. Öztürk, Çev.). (2018). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İbn A’sem. (v. 320/932’den sonra). el–Fütûh (Fetihler), (M. C. Caduk, Çev.). (2020). Ankara Okulu Yayınları.
İbn Haldun. (v. 808/1406). Mukaddime, (S. Uludağ, Çev.; C. 1–2). (2013). Dergâh Yayınları.
İbn Hibbân. (v. 354/965). es–Sîretü’n–nebeviyye ve ahbâru’l–hulefâ, (H. Bekiroğlu, Çev.). (2017). Ankara Okulu Yayınları.
İbn İshâk. (v. 151/768). Sîreti İbn İshâk (İlk Siyer Kitabı), (S. Yıldırım, Çev.). (2021). Ankara Okulu Yayınları.
İbn Kuteybe. (v. 276/889). el–İmâme ve’s–siyâse (Hilafet ve Siyaset), (C. Saylık, Çev.). (2017). Ankara Okulu Yayınları.
İbnü’l–Cevzî. (v. 597/1201). el–Muntaẓam fî târîḫi’l–mülûk ve’l–ümem, (C. 1–18). (1992). Dârü’l–Kütübi’l–İlmiye.
İbnü’l–Esîr. (v. 630/1233). el–Kâmil fi’t–târîh, (İslâm Tarihi), (A. Ağırakça, B. Eryarsoy, Z. Tüccar, A. Özaydın, Y. Apaydın, & A. Köşe, Çev.; C. 1–10). (2016). Ocak Yayıncılık.
İbnü’l–Hallikân. (v. 681/1282). Vefeyâtü’l–aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z–zamân mimmâ s̱ebete bi’n–naḳl evi’s–semâʿ ev es̱betehü’l–ʿayân, (C. 1–8). (1968). Dar Sader.
İbnü’l–Kesîr. (v. 774/1373). el–Bidâye ve’n–nihâye, (Abdullah b. Abdülmuhsin et–Türkî, Tahk.; C. 1–21). (1985). Dâr–i Hicr.
İbnü’t–Tağrîberdî. (v. 874/1470). en–Nücûmü’z–zâhire fî mülûki Mıṣr ve’l–Ḳāhire, (C. 1–16). (1992). Dârü’l–Kütübi’l–İlmiye.
İbnü’t–Tıktaka. (v. 709/1309’dan sonra). el–Fahrî, (R. Şeşen, Çev.). (2016). Bilge Kültür Sanat Yayınları.
İmam Suyûtî. (v. 911/1505). Halifeler Tarihi (Târîhu’l hulefâ), (A. Gündüz, Çev.). (2019). Asalet Yayınları.
Kandemir, M. Y. (1995). Fâtıma. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 12: 219–223). TDV. Yayınları.
Kandemir, M. Y. (1998). Hind binti Utbe. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 18: 64–65). TDV. Yayınları.
Kur’ân-ı Kerîm, Sûre-i Mümtehine/ Süre-i Zuhruf.
Savaş, R. (1993). Cüveyriye bint Hâris. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 8: 146). TDV. Yayınları.
Savaş, R. (2017). İslâm’ın İlk Asrında Kadın. Siyer Yayınları.
Taberî, (v. 310/923). Târihu’t–Taberî, (C. Saylık, Çev.; C. 1–5). (2022). Ankara Okulu Yayınları.
Uraler, A. (2012). Ümmü Habîbe. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 42: 318–319). TDV. Yayınları.
Vâkıdî. (v. 207/823). Kitâbü’l–meğâzî (Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Savaşları), (2014). (A. Demircan & M. K. Yılmaz, Çev.). İlkharf Yayınları.
Yaʽkūbî. (v. 292/905’ten sonra). Târîhu’l–Yaʽkūbî, (C. 1–2). (2010). Şirketü’l–İlmî lil Matbûât.
Yiğit, İ. (1996). Emevîler. TDV. İslâm Ansiklopedisi, (C. 11: 87–104). TDV. Yayınları.
Zehebî. (v. 748/1348)a. Siyeru a’lâmi’n–nübelâ, (C. 1–25). (1982). Müessesetü’r–Risâle.
Zehebî. (v. 748/1348)b. Târîḫu’l–İslâm ve vefey âtü’l –(tab aḳātü ’l–) meşâhîr ve’l–aʿlâm, (C. 1-17). (2003). Dârü’l–Garbi’l–İslâmi.
Zührî. (v. 124/742). el–Meğâzî (İlk Dönem İslâm Tarihinde Savaşlar), (M. N. Akdoğan, Çev.). (2003). Ankara Okulu Yayınları.