TIBBİ BİLİŞİM STANDARTLARI VE ANLAMSAL WEB: AŞI ONTOLOJİSİ İÇİN DURUM ÇALIŞMASI
Dağıtık ortamlarda bulunan yüksek düzeyde yapılandırılmış ve zengin anlamsallığı olan klinik bilgiyi elektronik sistemler üzerinden kullanabilmek ve paylaşabilmek, son yıllarda bilgi teknolojilerinin sağlık alanındaki çalışmalarının odak noktası olmuştur. Veri standartları, bilgiyi kayıt altına almak için üzerinde anlaşılmaya varılan, ortak ve tutarlı bir yoldur. Belirli bir standart ile modellenen veri, farklı sistemler arasında iletilebilir ve verinin sistemden sisteme, programdan programa ve kurumdan kuruma aynı anlama sahip olması sağlanabilmektedir. Standartlar ile tanımlanan sağlık bilgilerinin sadece veri içermektedir; bu nedenle de verinin işlenebilmesi için bilgi teknolojilerinden destek alınması gerekmektedir. Bu nokta ise, insanlar ve bilgisayar sistemleri arasında bilgi paylaşımı ve birlikte çalışabilirliği destekleyen anlamsal web teknolojileri ile sağlanabilmektedir. Bu çalışmada, sağlık bilgi sistemleri için tıbbi bilişim standartlarının gereksinimlerine ve bu gereksinimlerin anlamsal web teknolojileri ile desteklenebileceği önerilmektedir. Ayrıca, durum çalışması olarak da bağışıklık kazandırmak için yapılan sağlık uygulamalarından biri olan aşı için bir alan ontolojisi geliştirme adımlarına yer verilmektedir. Bir bilgi siteminin bilgi tabanını tanımlamak üzere tıbbi bilişim standartlarını da kapsayacak şekilde geliştirilen Ulusal Aşı Ontolojisi (UAO), sağlık bilgi sistemleri için bir uygulama örneği sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Tıbbi bilişim standartları; SNOMED-CT; ICD 10; USVS; anlamsal web; aşı ontolojisi
-
To be able to use and share the high level structured with rich semantics of clinical information within the electronic systems in a distributed environment has been the focus of studies in the field of health information technologies in recent years. Data standards are the common and consistent way, which is agreed on, to record the information. The data modeled according to a specific standard can be transmitted between different systems, and it is obtained that the data can have the same meaning from program to program, system to system and institution to institution. The health information that is described by the standards includes only the data; therefore it must be supported by the information technologies in order to process this data. This subject can be provided with the semantic web technologies that support information sharing and interoperability among the computer systems and its users. In this work, the needs of health information standards for medical information systems and how the semantic web technologies can support these requirements are proposed. In addition, a case study, that describes the development stages of the domain ontology for vaccine which is one of health applications for immunization, is given. The National Vaccine Ontology (UAO), which is developed for representing the knowledge base that includes health information standards, presents an application example for a health information system
Keywords:
Health information standards, SNOMED-CT, ICD 10, USVS, semantic web vaccine ontology,
___
- Suominen, O., Hyvönen, E., Viljanen, K. and Hukka, E., "HealthFinland - a National Semantic Publishing Network and Portal for Health Information", Web Semantics: Science, Services and Agents on the World Wide Web, Volume 7 Issue 4, 287-297, 2009.
- Intel Information Technology, "Converging technologies in healthcare IT", Computer Manufacturing Healthcare, http://www.intel.com/it/pdf/converging-technologies-in-healthcare-it.pdf, (Son Erişim: 30.12. 2009), 2007.
- MN-PHIN Steering Committee, "Public Health Data Standarts, Improving How Public Health Collects, Exchanges and Uses Data", http://www.health.state.mn.us/e-health/mnphin/standardards.pdf, (Son Erişim: 30.12.2010), 2006.
- Lopez, D. M. and Blobel, B., "A development framework for semantically interoperable health information systems", I. J. Medical Informatics, 83-103 pp., 2009.
- Ünalır, M. O., Ünalır E., Can Ö. ve Şengonca, H., "Ulusal Aşı Bilgi Sistemi: Ontoloji Tabanlı Sağlık Bilgi Sistemi", Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri Ve Mühendisliği Dergisi, Sayı 4, 2011.
- Sezer, E., "Tıbbi Bilişim Standartları ve Anlamsal Web Teknolojileri Temelli Ulusal Aşı Bilgi Sistemi", Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2014.
- NHS, "SNOMED CT® The Language of Electronic Health Records", http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/data/uktc/training/snobrochure.pdf, 2010.
- IHTSDO, International Health Terminology Standards Development Organisation, "SNOMED-CT® User Guide", January 2009 International Release, http://www.ihtsdo.org/fileadmin/user_upload/Docs_01/SNOMED_CT_Publications/SNOMED_CT_User_Guide_20080731.pdf, 2010.
- WHO, World Health Organization, " International Classification of Diseases (ICD)", http://www.who.int/classifications/icd/en/.
- Centers for Disease Control and Prevention, "International Classification of Diseases 10th Revision (ICD-10)", http://www.cdc.gov/nchs/icd/icd10cm.htm, 2001.
- Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü, USVS, http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-4095/ulusal-saglik-veri-sozlugu-usvs.html
- Minimum Sağlık Veri Setleri, MSVS, http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-4148/minimum-saglik-veri-setleri-msvs.html
- Berners-Lee,T., Hendler,J., and Lassila,O., “The Semantic Web”, Scientific American, vol.284, no:5, 34-43, 2001.
- Gruber, T., “Toward principles for the design of ontologies used for knowledge sharing”, Technical Report KSL93-04, Knowledge Systems Laboratory, Stanford University, 1993.
- Uschold, M., “Knowledge level modelling: Concepts and terminology”, Knowledge Engineering Review, 13(1), 5–29, 1998.
- Uschold, M., Jasper, R., “A framework for understanding and classifying ontology applications”, Proceedings of the IJCA-I99 workshops on ontologies and problem-solving methods, Stockholm, Sweden, 1999.
- Ünalır, E., Ünalır, M. O., Şengonca, H. ve Vardar, F., “Ulusal Aşı Bilgi Sistemi: Bir Durum Değerlendirmesi ve Yaklaşım Önerisi”, Akademik Bilişim 2010, 2010.
- Can. Ö, Sezer, E., Bursa, O. and Ünalır, M. O, "Personalized Vaccination Using Ontology Based Profiling", 7th International Conference, MSTR 2013, Thessaloniki, Greece, November 19-22, 2013. Proceedings Series: Communications in Computer and Information Science, Vol. 390, Garoufallou, Emmanouel; Greenberg, Jane (Eds.), 2013.
- Noy, N. F.i and McGuinness, D. L., "Ontology development 101: A guide to creating your first ontology", Stanford knowledge systems laboratory technical report KSL-01-05 and Stanford medical informatics technical report SMI-2001-0880, http://protege.stanford.edu/publications/ontology_development/ontology101.pdf, 2001.
- Booch, G., Rumbaugh, J. and Jacobson, I. "The Unified Modeling Language user guide", Addison-Wesley, 1997.
- Rumbaugh, J., Blaha, M., Premerlani, W., Eddy, F. and Lorensen, W., "Object-oriented modeling and design", Englewood Cliffs, New Jersey, Prentice Hall, 1991.
- He, Y., Cowell, L., Diehl, A., Mobley, H.L., Peters, B., Ruttenberg, A., Scheuermann, R.H., Brinkman, R.R., Courtot, M. and Mungall, C., "VO: Vaccine Ontology", The 1st International Conference on Biomedical Ontology (ICBO 2009) Nature Precedings, Buffalo, NY, USA, 2009.
- Lin, Y. and He, Y., "Ontology representation and analysis of vaccine formulation and administration and their effects on vaccine immune responses", Journal of Biomedical Semantics 3, (17), 2012.
- Protégé, http://protege.stanford.edu/products.php, 2014.
- OWL, "OWL Ontology Metrics", OWL at Manchester, http://owl.cs.manchester.ac.uk/metrics/, 2009.
- T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, "Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) Genelgesi", Genelge 2009/17, 2009.
- Smith, M. K., McGuiness, D., Volz, R. and Welty, C., "Web Ontology Language (OWL) Guide Version 1.0 Technical report", W3C World Wide Web Concortium, 2007.
- Whetzel, P. L., Noy, N. F., Shah, N. H., Alexander, P. R., Nyulas, C., Tudorache, T., & Musen, M. A., "BioPortal: enhanced functionality via new Web services from the National Center for Biomedical Ontology to access and use ontologies in software applications", Nucleic Acids Research, 39(Web Server issue), W541–W545, 2011.
- ISSN: 1308-4933
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: TÜRK BİLİM ARAŞTIRMA VAKFI (TÜBAV)