KUŞADASI, KADIKALESİ/ANAİA BİZANS CAM BİLEZİKLERİ: ANAİA ÜRETİMİ BİLEZİKLERİN YAPIMINA İLİŞKİN GÖZLEMLER

Bu makale Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia kazısı buluntularından çok azı bilim dünyası ile paylaşılmış olan Bizans dönemine ait cam bilezikleri konu almaktadır. Bu takı gurubunun yeni örneklerle ve tipolojik tanıtımı ile cam bileziklerin yapım tekniklerine değinilerek Kadıkalesi/Anaia örneklerinde saptadığımız bir uygulamanın tartışılması yazımızın öncelikli amacını oluşturmaktadır. Kadıkalesi’nde yirmi binden fazla cam parçanın bulunması, üretime yönelik pek çok objenin varlığı kaledeki cam üretimine işaret eden en mühim malzemelerdir. Henüz seramiklerde olduğu gibi bir fırın bulunmasa da, olası fırın malzemeleri kazının başından bu yana cam üretimine ilişkin veriler sunmuştur. Üretim açısından dikkate alındığında kimi madeni gereçleri de camla ilişkilendirmek mümkündür. Buluntuların çokluğu, kaledeki cam şişe, bardak, kandil vb. ticari üretimler gibi bileziklerin de ticaretle ilişkisini göstermektedir. Özellikle bileziklerin sayısal fazlalığı bu buluntu grubunun sadece günlük yaşamla sınırlandırılamayacağını gösterirken bilezik üretiminde kullanılan önceden hazırlanmış düz çubuklar ise olasılıkla seri üretimin bir sonucu olmalıydı.

Anahtar Kelimeler:

Bizans, Kadıkalesi kazısı, Bizans cam sanatı, cam bilezikler, cam fırını, takı.

BYZANTINE GLASS BRACELETS OF KADIKALESİ/ANAİA KUŞADASI : OBSERVATIONS ON PRODUCTION OF ANAIA MANUFACTURED BRACELETS

This article is deal with the Byzantine glass bracelets from the finds of Kadıkalesi Kuşadası excavation that few of them are shared in the publications. As mentioning the production techniques of glass bracelets by the new samples and the typoligical presentation of this group of jewelery, the discussion of an application detected in Kadıkalesi/Anaia samples determines the prior aim of this article. The presence of more than twenty glass fragments in Kadıkalesi and the presence of many objects for production are the most important materials pointing to the manufacture of glass Although there is not any glass furnace find yet as for the ceramics, some furnace materials are given information about production since the begining of the excavation. Beside that some of the metal objects can be associated with the glass making. The high amount of the finds indicates the relation of bracelets with trade like the glass bottles, oil lamps and beakers. In particular, the numerical multiplicity of the bracelets indicates that this group of finds could not be limited to daily life, the glass rods used in the bracelet production were probably the result of mass production

Keywords:

Byzantium Excavation of Kadıkalesi, Kuşadası, Byzantine Art of glass, glass bracelet, glass gank, jewelry,

PDF

___

AL- BASHAIREH, K., 2016 Production Technology of Glass Bracelets from the West Cemeteryof Umm El-Jimal in Northeastern Jordan, 17- 34.
ATİK, Ş., 2009 “Late Roman/Early Byzantine Glass from Marmaray Rescue Excavations at Yenikapı in Istanbul”, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, İzmir, 1-17.
BİRGİ, H., 2007. “Bilezik” Kalanlar: 12. Ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans”, İstanbul, 263-265.
BORISOV, B.D., 1989. “Djadova: Bulgarian, Dutch, Japanese Expedition, Vol. 1: Medieval Settlement and Necropolis, 11th-12th Century, Tokat.
CLAIRMONT, C.W., 1977 Catalogue of Ancient and Islamic glass. Athens: Benaki Museum.
ÇAKMAKÇI, Z., 2008. Örnekler Işığında Bizans Asiası’nda Cam Sanatı, E.Ü. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
ÇAKMAKÇI, Z., 2010. On ikinci ve On üçüncü Yüzyıllarda Bizans Cam Bileziklerinde Bezeme ve Biçim Değişimleri, I. Uluslararası Sevgi Gönül Sempozyumu, 545-553.
ÇAKMAKÇI, Z., 2011. “Kuşadası-Kadıkalesi Kazılarından Süs Amaçlı Cam Objeler: Boncuklar ve Bilezikler”, II. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Ankara, 114-134.
ÇAKMAKÇI, Z., 2013. “Anaia Camcılığının Geç Bizans Dünyasındaki Yeri”, Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar, Kuşadası Yakınındaki Kadıkalesi Kazıları Işığında Anaia Ticari Üretiminden Yansımalar,(ed. Z. Mercangöz), İstanbul.
ÇAYCI, A. / ŞİMŞİR, Z., 2016 Gevale Kalesi 2013-2014 Kazı Buluntuları, 37 KST., 3. Cilt, 539-558.
ÇORUHLU, Y. / OKTAY, J.Ö., 2011 “2006-2009 Kars-Ani Kazılarında Ortaya Çıkarılan Cam Bilezikler Üzerine”, XIV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Konya, 155-171.
ÇÖMEZOĞLU, Ö., 2007 Akdeniz Çevresi Ortaçağ Camcılığı Işığında Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Cam Buluntuları İ.Ü. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
ÇÖMEZOĞLU, Ö., 2001 Cam Bilezikler, Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazılarından Seçme Küçük Buluntular, Uluslararası V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 2001, 368-369.
DAVIDSON, G. R., 1952 Corinth XII: The Minor Objects. Princeton: American School of Classical Studies Publications.
DJINKOV, G., 1978 “Bracelets en Vere Á Décor Peint de la Bulgarie Médiévale”, Annales Du 7e Congrés De L’Association Internationale Pour L’Histoire Du Verre, Berlin-Leipzig 15–21 Août 1977, Liege, s.149–157.
DODWELL, C., 1961 Theophilus The Various Arts: De Diversis Artibus. Oxford: Clarendon Press.
DOĞER, L. / ARMAĞAN, E., 2016 Erste Ergebnisse der Archäologischen Untersuchungen des Byzantinishen Aigai, BZ 2016;109(1), 9-32.
FINDIK, E., 2017 Bir Güzellik Nesnesi Olarak Cam Bilezikler: Demre/ Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Buluntuları (1989-2016), Adalya 20.
FINDIK, E., 2012 Yılı Efes Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazıları Depo Çalışmalarından İlk Gözlemler, Yeni Bir Keşif: Ayasuluk’ta Cam Atölyesi, Selevcia III, 31-48.
GILL, M. A. V. 1992 “Small Finds, Terracotta lamps and Glass Bracelets”, Amorium Excavations 1991: The Fourth Preliminary Report, Anatolian Studies, 42, 207-222.
GILL, M. A. V. 2002 “Glass Finds”, Amorium Reports, Finds I: The Glass, Oxford: Archaeopress.
GÜRLER, B., 2000 Tire Müzesi Cam Eserleri, Ankara.
HAN, V., 1975 The Origin and Style of Medieval Glass Found in The Central Balkans, Journal of Glass Studies, XVII, 114- 126.
HAYES, J. W. 1992 Excavations at Saraçhane in Istanbul, Vol. II: The Pottery, PrincetonUniversity Press.
HAENVERNICK, T. E., 1960 Die Glasarmringe und Ringperlen Der Mittel und Spatlatenezeit, Born, 1960, 98.
HAZİNEDAR-COŞKUN, T., 2017 Kuşadası, “Kadıkalesi/Anaia Kazısı Bizans Dönemi Cam Buluntularından Sofra/Kapları”, Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Aydın, 155-167.
HAZİNEDAR-COŞKUN, T., 2013 “Kadıkalesi’nde Cam Üretimi”, Bizanslı Ustalar Latin Patronlar Kazı Buluntuları Işığında Kuşadası, Kadıkalesi’ndeki Ticari Üretimden Yansımalar, ed. Z. Mercangöz, İstanbul, 125-134.
HAZİNEDAR-COŞKUN, T., 2013 “Kuşadası, Kadıkalesi /Anaia Kazısı 2007-2010 Yılı Sezonu Cam Buluntuları: Pencere Camları”, Selevcia 3, 197-210.
KÖROĞLU, G., 2002 Yumuktepe Höyüğü Ortaçağ Kazısından Küçük Buluntular, VI. Ortaçağ Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Kayseri.
KÖROĞLU, G., 2004 Yumuktepe in the Middle Ages, Caneva, MersinYumuktepe: A Reappraisal, Lecce: Congedo Editore.
KÖROĞLU, G., 2011 Bizans Dönemi Camlarında Emay Tekniği ve Haluk Perk Müzesi’ndeki Örnekleri, Tuliya II, 80-93.
MERCANGÖZ, Z., 2013 Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar/ Byzantine Craftsmen- Latin Patrons, Kuşadası Yakınındaki Kadıkalesi Kazıları Işığında Anaia Ticari Üretiminden Yansımalar/ Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadikalesi nearby Kusadasi, İstanbul.
MERCANGÖZ, Z., / TOK, E., / HAZINEDARCOŞKUN, T., 2012 Kuşadası Kadıkalesi/Anaia Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları, “Cam Buluntular”, 34. KST, C.2, 275- 288.
MERCANGÖZ, Z., 2010a Kommerkion ve Emporion olarak Anaia’nın Değişken Tarihsel Yazgısı, I. Uluslararası Sevgi Gönül Sempozyumu, 279-292.
MERCANGÖZ, Z., 2010b Ostentatious Life in a Byzantine Province: Some Selected Pieces from The Finds of the Excavations in Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia, Byzanz: Das Römerreich im Mittlalter, Teil 2: Schauplatze.
MERCANGÖZ, Z., 2002 Kuşadası Kadikalesi Kazısı, İzmir Kent Kültürü Dergisi, Sayı.5 (Şubat 2002), 272- 276.
MERCANGÖZ, Z., 2005 “Kuşadası, 4. Yılında Kadıkalesi/Anaia Kazısı”, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi Yrd. Doç. Dr. Lale Bulut’a Armağan 14/1, İzmir 2005, 205-223.
MERCANGÖZ 2007a “Küpe Kalıbı”, “Kalanlar” 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans-The “Remnants” 12th and 13th Centuries Byzantine Objects in Turkey, ed. A. Ödekan, İstanbul 2007, 77.
ÖZGÜMÜŞ CANAV, Ü., 2009 “Late Roman/Early Byzantine Glass from Sirkeci”, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, İzmir, 17-24.
OGEN, J., 1982 Jewellery of the Ancient Wolrd, London1982, 133.
OLCAY, Y., 1997 Antalya’nın Demre(Kale)İlçesi’ndeki Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı 1989- 1995 Yılları Cam Buluntuları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
OLCAY, Y., 1997 Cam Tarihine Genel Bir Bakış, Anadolu Sanat, 19, 97- 110.
ÖZTAŞKIN, M., 2015 “Stratonikeia Bizas Dönemi Cam Buluntuları” Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları I, İstanbul.
PARANI, M. G., 2005 Representations of Glass Object as a Souce on Byzantine Glass: How Useful Are They? Dumbarton Oaks Papers, 59, 147-171.
SALDERN, A. V. 1962 Glass From Sardis, American Journal of Archaelogy, 66, 5-12.
SALDERN, A. V. 1980 Ancient and Byzantine Glass from Sardis, London.
SCHWARZER, H. 2009a Spatantike, Byzantinische Glasfunde aus Alexandreia Troas, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, İzmir, 67-84.
SCHWARZER, H. 2009b Spatantike, Byzantinische und Islamische Glasfunde aus Pergamon, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, İzmir, 85-109.
SPEAR, M., 1988 The Pre-Islamic Glass Bracelets of Palastine, Journal of Glass Studies, 30, 51-61.
SPEAR, M., 1992 The Islamic Glass Bracelets of Palastine: Preliminary Findings, Journal of Glass Studies, 34, 44-62.
UYSAL, Z. 2010 “Kubad-Abad Kazılarında Bulunan Cam Bilezikler”, Ege Üniversitesi Sanat Tarihi Dergisi, İzmir, 43-54.
UYSAL, Z., 2013 Kubad-Abad Sarayında Selçuklu Cam Sanatı.
WHITEHOUSE, D., PILOSI, L., WYPYSKI, M. T., 2000. Byzantine Silver Stain, Journal of Glass Studies, Vol. 42, 85-96.
ZANON, M., 2013 Tyana/Kemerhisar: Glass Bracelets of the Byzantine and Islamic Period, 181-197.