Zeynep Gökçe ÇAKIR, Güliz BİLGİN ALTINÖZ, Burcu Halide ÖZÜDURU

ANKARA HANLAR BÖLGESİ’NİN MEKANSAL GELİŞİMİ VE BUGÜNKÜ KULLANICI PROFİLİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Geçmiş ile gelecek arasındaki fiziksel bağın önemli bir parçasını oluşturan tarihi yapıların koruma ve kullanım politikalarının belirlenebilmesi amacıyla, kent ve yapı ölçeğinde geçmiş izlerinin takip edilerek, bugünün analiz edilmesi önemlidir. Geçmişten günümüze birçok medeniyete ev sahipliği yapan Ankara, Osmanlı Dönemi’nde sof ve tiftik ticareti ile ön plana çıkmış ve ticaret birimlerinin yer seçimi kent gelişimine paralel bir gelişim göstermiştir. Çalışmada bir bedesten etrafında kümelenmiş hanlardan oluşan, ‘Ankara Hanlar Bölgesi’nin mekansal gelişimi ve kullanıcı profili arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Bu çerçevede yapılan yaya ve ticaret birimi sayımından da yararlanılarak; bölgede fayda üreten ‘ticaret birimi çalışanları’na 400 adet, bölgeden fayda sağlayan ‘ziyaretçiler’e 400 adet olmak üzere toplam 800 adet anket uygulanarak; katılımcıların bölgeyi kullanım öncelikleri, tercihleri ve beklentileri ortayakonulmuştur. Bölgede yer alan 12 hanın bilinirlik durumlarının da sorgulandığı anket sonuçları aynı zamanda bölgedeki farklı faydagruplarının karşılaştırmalı görüşlerini de içermektedir. Fayda gruplarına göre çalışma sonuçları farklılaşmakla birlikte, bölgenin tanıtımınınyeterli düzeyde olmaması, bölgede en çok bilinen hanın ‘Çengel Han’ olması ve kullanım dışı olan hanların katılımcılar tarafından bilinmemesi anket çalışmasının ortak sonuçlarıdır. Tarihi yapıların kullanımı sonucunda korunması, fayda yaratması ve bilinirliği arasındaki ilişki ile kullanım dışı olması sonucunda korunamaması, fayda yaratmaması ve bilinmemesi arasındaki ilişki, mekansal analizler ve anket sonuçları birlikte değerlendirilerek doğrulanmıştır. Çalışmanın ‘Ankara Hanlar Bölgesi’nin korunması ve sürekliliğinin sağlanması için verilecek kararlara önemli katkılar sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Dönemi ticaret merkezi, han, Ankara hanlar bölgesi, koruma-kullanma.

EVALUATION OF THE SPATIAL DEVELOPMENT AND CURRENT USER PROFILE OF ANKARA KHANS REGION

In order to determine the conservation and usage policies of historical buildings, which constitute an important part of the physical bond between the past and the future, it is important to analyze the present by tracing the past at city and building scales. Ankara, home to many civilizations from past to present, has come to the forefront with sof and mohair trade during the Ottoman Empire and locations of trade units have been parallel to the city development. In this study, the relationship between spatial development and user profile of the ‘Ankara Khan Region’-which consists of both large and small khans clustered around a bedesten-was analyzed. In this context, in total 800 piece questionnaires were conducted, 400 piece with visitors benefiting from the region and 400 piece with benefit producers -trade unit employees- in the region. The priorities in the use of the region, preferences and expectations of the participants have been put forward. The survey results in which awareness of the 12 khans in the region were questioned also included comparative opinions of different benefit groups in the region. Although the results of the studies differ by benefit groups, the lack of adequate publicity of the region, the most known khan in the region being ‘Çengel Han’ and the fact that the abandoned khans are not known by the participants are the common results of the survey. The spatial analyses and survey results confirm that there is a significant relationship between historic preservation, benefit creation and awareness raising and the use of historical buildings. In other words, if historical buildings are abandoned, then they are not preserved, do not provide any benefits to the community and become insignificant. The study will make significant contribution to the decisions for the preservation and vitality of the Ankara Khan Region

Keywords:

Trade center of Ottomon Period, khan, Ankara khan region, preservation and use,

PDF

___

AKAR, T., 2009 “Osmanlı Kentinde Ticari Mekanlar: Bedesten-Han-Arasta Çarşı Mekanları” Literatür Değerlendirmesi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı: 13, s.267-292
Anonim, 1987. Ankara Kalesi Koruma ve Geliştirme İmar Planı Proje Raporu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eser ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Altındağ Belediyesi İşbirliği, 288s., Ankara.
Anonim,2006. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı Açıklama Raporu, Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 715s., Ankara.
Anonim, 2010. Ankara Ulus Tarihi Kent Merkezi Kentsel Sit Alanı, Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Araştırma Raporu, Makbule İlçan & UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık, Tic. Ltd.Şti. (İş Ortaklığı), 583s., Ankara.
AKSOY Z., 2015. “Cumhuriyet’in Kuruluşundan Günümüze Vakıf Taşınmazlarının Mekânsal Dönüşüm Süreçleri: Ankara Örneği”, Vakıflar Dergisi, Sayı:44, s.105-128.
AKTÜRE,S., 1978. 19.yy sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi, ODTÜ Mim. Fak. Yay. 334 s., Ankara.
AKTÜRE, S., 1992. “Osmanlı Döneminde Ankara’nın Ticaret Merkezi Hanlar Bölgesi”, Ankara Konuşmaları, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayını, s.33-52.
AKTÜRE, S.,1994. 17. Ve 18. Yy- Ankara,- Yapı Kredi Yayınları, s. 87-107, Ankara.
AKTÜRE, S., 2001. “1830’dan 1930’a Ankara’da Günlük Yaşam”, Tarih İçinde Ankara II (derleyen. Yıldırım Yavuz), Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, s.35-74.
ATALAN, Ö./ AREL, H., 2016. “15. Ve 16. Yüzyıllara Ait Osmanlı Han Yapılarının Mekansal Analizi”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/2, s.217-228.
BADEMLİ R., 1985. “1920–40 Döneminde Eski Ankara’nın Yazgısını Etkileyen Tutumlar”, Mimarlık Dergisi,85/2-3,s.10-16.
BADEMLİ R., 1989. Ulus Tarihi Kent Merkezi Planlama Projesi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Proje Grubu Haritaları.
BADEMLİ R., 1990. “1990’dan 2000’li Yılların Ankara’sına Bir Bakış”, Ankara Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Ankara Büyükşehir Belediyesi, s.35-54.
BAKIRER Ö. / MADRAN E., 1984. “Ankara Kent Merkezinde Özellikle Hanlar ve Bedestenin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi”, Tarih İçinde Ankara, s.107-129.
BAYBURTLUOĞLU İ, 1991. “Müze Belgelerine Göre Kurşunludan günümüze kadar Anadolu Medeniyetleri Müzesi”, Ankara Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Ankara Büyükşehir Belediyesi, s.96,124.
CENGİZKAN A.,2004 Ankara’nın ilk planı: 1924 – 1925 Lörcher Planı, Ankara Enstitüsü Vakfı ve Arkadaş Yayınları, 255 s., Ankara.
CENGİZKAN A.,2005. “1957 Yücel Uybadin imar planı ve Ankara şehir mimarisi”. T. Şenyapılı (Der.). Cumhuriyet’in Ankara’sı, s. 24-59, Odtü Geliştirme Vakfı, Ankara.
CERASSİ M., 1999. Osmanlı Kenti, Osmanlı İmparatorlu’ğunda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi, Çeviren: Aslı Ataöv,Yapı Kredi Yayınları,376 s., İstanbul.
ERDOĞAN A./ GÜNEL G./ KILCI A., 2007. “Osmanlı’da Ankara”, Ankara Tarihi ve Kültür Dizisi 2, Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayını, 320 s. Ankara.
ERGENÇ,Ö.,1975. “1600-1615 Yılları Arasında Ankara İktisadi Tarihine Ait Araştırmalar”, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, s.145-168,Ankara
ERGENÇ, Ö., 1984. “16. Yüzyıl Ankara’sı: Ekonomik, Sosyal Yapısı ve Kentsel Özellikleri”, Tarih İçinde Ankara s.49-59, Ankara.
ERGENÇ, Ö., 1990. “XVI. Yüzyılda Ankara”, Ankara Dergisi, Cilt 1, Sayı:1, s. 55-60, Ankara.
ERSOY, B.,1991. “Ankara Çengel Han”, Kültür ve Sanat Dergisi, Eylül 1991, s.55-59.
ERSOY, B.,1994. “Osmanlı Şehir-içi Hanları, Plan Tasarımı ile Cephe ve Malzeme Özellikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, İzmir, sy.VII, s. 75-97
EYİCE, S., 1972 Ankara’nın Eski Bir Resmi, Atatürk Konferansları, Cilt 4, Türk Tarih Kurumu, 145 s., Ankara
GÜLENAZ, N.,2011. Batılılaşma Dönemi İstanbul’unda Hanlar ve Pasajlar, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 2010- 86, 261 s., İstanbul.
GÜNAY B., 2005. “Ankara Çekirdek Alanının Oluşumu ve 1990 Nazım Planı Hakkında Bir Değerlendirme”, Cumhuriyet’in Ankara’sı, derleyen: Tansı Şenyapılı, s. 60-119, Ankara
GÜNEL, G., / KILCI, A., 2015. “Ankara Şehri 1924 Haritası: Eski Bir Haritada Ankara’yı Tanımak”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 2015, 3(1), s.78-104, Ankara.
IŞIK, S., 2012. “Tarihi Kent Merkezlerinde Koruma Planlaması Yaklaşımları: Ulus Tarihi Kent Merkezi Örneği”, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları Ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, 115 s., Ankara.
İŞCEN, Y., 2013. “Osmanlı Devleti döneminde Ankara Hanları ve otelleri, http://yavuziscen.blogspot.com/
KABAOĞLU, A., 1994. “Çengel Han- Çukur Han Koruma ve Değerlendirme Yatırımları Danışmanlıki Projelerndirme ve Uygulama Çalışmaları”, Ankara Dergisi, Cilt: 2, Sayı:6, s. 73-84, Ankara.
KIRAL, Ö., 2013. “Ankara Kent Merkezinin Erken Cumhuriyet Döneminden Günümüze Planlaması: Uygulamları ve Sorunları”, Ankara Kent Merkezinin Dönüşümü, Geçmiş-BugünGelecek Paneli, 164 s., TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, Ankara.
ÖNEY, G., 1994. 17. ve 18. Yüzyıllarda Ankara, Yapı Kredi Yay., s.87- 108, Ankara.
ÖNEY, G. 1971, Ankara’da Türk devri dini ve sosyal yapıları, Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fak. Yayını, s.136- 141, Ankara.
ÖZDEMİR, R.,1986. XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Kültür ve Turizm Bankalığı Yayınları, Ankara , s.135.
ÖZTÜRK, N. 1988. “Ankara’nın Kuruluşunda Vakıfların Rolü”, Vakıflar Dergisi, 20 s. 329-346.
TANKUT G., 1984. “Jansen Planı: Uygulama Sorunları ve Cumhuriyet Bürokrasisinin Kent Planına Yaklaşımı,” Tarih İçinde Ankara, Eylül 1981 Seminer Bildirileri, ODTÜ, Ankara, 1984, s. 301–316.
TANKUT G., 1990. Bir Başkentin İmarı, ( 1929-1939), Anahtar Kitaplar Yayınevi, 283 s., Ankara.
TANKUT G., 1994. “Erken Cumhuriyet Döneminde Şehir Mimarisi-Ankara” Bir Başkentin Oluşumu, TMMOB,s. 23-25, Ankara.
TAŞ, H., 2004. “XVII. Yüzyılda Ankara”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yeniçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 314 s., Ankara.
TUNÇER, M. 2000. Tarihsel Çevre Koruma Politikaları: Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, Kültür Eserleri,124 s., Ankara.
TUNÇER, M. 2005. Ankara Tarihi Kent Merkezi Ulus Paneli, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayını, 139 s., Ankara.
TUNÇER, M., 2009. “Cumhuriyet’in Mimari Mirasının Planlama Aracılığı İle Korunması: Ankara Örneği”, TMMOB Mimarlar Odası, Cumhuriyet’in Mimari Mirası Sempozyumu, s.1-22.
TUNÇER, M., 2013. “Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı Koruma Planı, Niteliği ve İptaline İlişkin Gerekçeler”, Ankara Araştırmaları Dergisi 2013, 1(2), s.10-34.
TUNÇER, M., 2014. “Ankara’da Vakıf Mülkiyetindeki Bedesten Ve Hanların Gelişimi Ve Şehir Ekonomisinin Dönüşüm Süreci (15- 20.Yy)”, Vakıf ve İktisat Sempozyumu, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 103-150, Ankara.
USTA, G., 1994. “Anadolu Osmanlı Dönemi Mimarisinde Mekan Analizi, Han ve Kervansaray Yapılarında Uygulama”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Anabilim Dalı, Mimarlık Programı Doktora Tezi, 283s., Trabzon.
UYBADİN R. / YÜCEL N., 1957. Ankara Nazım İmar Plan Raporu, 20 s., Ankara.
YAVUZ, A., 1984. “19. Yüzyıl Ankara’sında Kale-İçi ”, Tarih İçinde Anka - ra, s.155-194,Ankara.
YAVUZ, F., 1981. “Ba şkent Ankara ve Jansen”, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, Bahar 1981, s.25-33.