Elfidan GÜLDURAN, Şafak ERGÜL, ÖZÜM ERKİN GEYİKTEPE

Kömür işletmesinde çalışan işçilerin sağlık durumlarını ve sağlığın önemini algılamaları

AMAÇ: Kömür işletmesinde çalışan işçilerin sağlık durumlarını ve sağlığın önemini algılamalarını belirlemektir. YÖNTEM: Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, bir kömür işletmesinde Kasım 2008- Ocak 2009 tarihleri arasında yürütülmüştür. Evreni 745 erkek işçi oluşturmaktadır. Örnek büyüklüğü, % 95,0 güven aralığı, %5,0 standart hatayla 207 işçi olarak saptanmıştır. İşçiler işyerindeki bölümlere göre tabakalı rastgele örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Veriler, işçilerin sosyodemografik özeliklerini, sağlık ve hastalık öykülerini, sağlık davranışlarını, işyeri sağlığı ve güvenliğine yönelik davranışlarını içeren soru formu, Sağlık Durumunu Algılama Ölçeği ve Sağlığın Önemi Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. BULGULAR: İşçilerin tamamı erkek, %53,1’i lise mezunudur. Ortalama yaş 43,81±7,57 ve çalışma yılı ortalaması 18,43±7,80’dir. İşçilerin %43,0’ı işyeri hekimine düzenli sağlık kontrolü yaptırmakta, %28,5’i sürekli ilaç kullanmakta olup, %15,0’ının ailesinde kanser öyküsü bulunmaktadır. Yaklaşık her beş işçiden birisi iş kazası geçirmiştir (%19,3). İşçilerin %60,4’ü sağlığını “kötü” olarak algılarken, sağlık durumunu algılama puan ortalaması 3,65±0,64’tür. Sağlığın önemi ölçeği puan ortalaması 8,48±2,41’dir. İş kazası geçirme ile sağlık durumunu algılama puan ortalaması arasında (t=2,81, p0.05). SONUÇ: İşçilerin yarısından fazlasının fiziksel sağlığını “kötü” olarak algıladığı, öte yandan bedensel ve ruhsal yönden sağlıklı olmayı önemli bir değer olarak benimsedikleri belirlenmiştir. İş kazası geçiren işçiler sağlıklarını “kötü” olarak algılarken, istatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte iş kazası geçiren işçilerde sağlığı önemseme pozitif (olumlu) yönde farklılık göstermiştir.

Perceptions of health status and the importance of health in coal enterprise workers

AIM: To determine perception of health status and the importance of health in coal enterprise workers’. METHOD: Descriptive research was conducted at one coal enterprise, between November 2008 and January 2009. The universe includes 745 male workers. Sample size was determined as 207 workers with 95.0% confidence interval, 5.0% standard error. The workers were chosen stratified random sampling method according to the department in the workplace. Data were collected by using the questionnaire including sociodemographic characteristics of workers, the stories of health and disease, health behaviors, behaviors for occupational health and safety, Perception of Health Status Scale and the Importance of Health Scale. RESULTS: All workers were male, 53.1% of workers were high school graduates. Mean age was 43.81±7.57 and working year average was 18.43±7.80. Of the workers 43.0% were had regular health checkup by workplace doctor, 28.5% used medicine permanently, 15.0% had cancer history in the family. Approximately one of every five workers had occupational accidents (19.3%). 60.4% of the workers perceive health as “bad”, while the mean score of perception of health was 3.65 ± 0.64. Mean score of importance of health scale was 8.48 ±2.41. There was a difference between occupational accident and the mean score of perception of health status (t=2.81, p<0.05). There was not a difference between occupational accident and the mean score of health importance (t=0.91, p>0.05). CONCLUSION: More than half of workers perceive physical health as "bad", on the other hand to be physically and mentally healthy were adopted as an important value. Workers who had occupational accident perceive health as “bad”. Although not statistically significant, workers who had occupational accident have shown positive difference on health importance.

PDF

___

1. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 13.04.2004, Sayı 25432. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=ht tp://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/04/20040 413.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskil er/2004/04/20040413.htm (Erişim Tarihi: 01.03.2012)
2. Akkaya C. Maden sektöründe risk faktörleri. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi.2001; 5: 38-41.
3. Castranova V, Vallyathan V. Silicosis and coal workers’pneumoconiosis. Envion Health Perspect 2000; 108 Suppl.4: 675-684.
4. Tor M, Öztürk M, Altın R, Cımrın AH. Working conditions and pneumoconiosis in Turkish coal miners between 1985 and 2004: a report from Zonguldak coal basin, Turkey. Tuberk Toraks. 2010; 58(3):252-260.
5. Tor M. Kömür işçisi pnömokonyozu. Klinik Gelişim. 2011; 23(4):38-48.
6. Arslanhan S, Cünedioğlu HE. Madenlerde yaşanan iş kazaları ve sonuçları üzerine bir değerlendirme. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı. 2010. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1279030826- 2.Madenlerde_Yasanan_Is_Kazalari_ve_Sonuclari _Uzerine_Bir_Degerlendirme.pdf (Erişim Tarihi: 01.03.2012)
7. Sosyal Güvenlik Kurumu 2008 yılı istatistikleri. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/kurumsal/istatist ikler/ (Erişim Tarihi: 01.03.2012)
8. İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü, Resmi Gazete Tarihi:11.01.1971, Sayı 14765. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5115.html (Erişim Tarihi: 01.03.2012)
9. Bertan M, Güler Ç. Halk sağlığı temel bilgiler. Ankara. 1997.
10. Dirican R, Bilgel N. Halk sağlığı toplum hekimliğ. Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları. Bursa. 1993.
11. Cingil DD. Ortak iş sağlığı ve güvenliği birimleri ve risk gruplarının önemi. İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi. 2004;18(4): 8-12.
12. Berberoğlu U, Eskiocak M, Ekuklu G, Saltık A. Tam gün işyeri hekimi çalışan bir işletmede işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetleri yönetim sürecinin değerlendirilmesi. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. 2002; 9: 31-35.
13. Kubilay G. İşyeri hemşireliği ve görevleri. TTB Mesleki Sağlık Ve Güvenlik Dergisi. 2003; 13: 30– 32.
14. Rogers B. Occupational and environmental health nursing concepts and practice. W.B.Saunders Company. Philadelphia. 2003.
15. Araz A, Harlak H, Meşe G. Sağlık davranışları ve alternatif tedavi kullanımı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007; 6(2): 112-122.
16. Esin MN. Endüstriyel alanda çalışan işçilerin sağlık davranışlarının saptanması ve geliştirilmesi. Hemşirelik Programı Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 1999.
17. Gökmen N, Yıldız A, Deniz Ö. Tütün fabrikasında çalışan işçilerin tütüne bağlı sağlık risk algıları ve uygulamalar. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007; 6(6):465-474.
18. Konuk A, Yerel S, Önder S, Işık M. Kömür madeni işletmelerinde verimlilik artışı için alınacak kararlarda işçilerin tercihleri. Madencilik. 2006; 45(3):3-8.
19. Akbulut T. İşyeri hekimliği ders notları kitabı. Türk Tabipleri Birliği Yayını. Ankara. 2003.
20. Ayanoğlu C. İşyerinde ergonomi ve stres. İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi. 2007 Nisan-Mayıs- Haziran; 34: 29-36.
21. İşçi F, Esin MN. Bir iş yerindeki iş sağlığı hemşireliği girişimlerinin omaha hemşirelik girişim şeması ile değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2009; 2(2): 39-55.
22. Swaen GM, Meijers JM, Slangen JJ. Risk of gastric cancer in pneumoconiotic coal miners and the effect of respiratory impairment. Occup Environ Med. 1995 Sep;52(9):606-10.
23. Cowie RL, Murray J, Becklake MR. Pneumoconioses. In: Murray JF, Nadel JA, Eds. Textbook of Respiratory Medicine.Philadelphia. 2005.
24. Bakırcı N, Torun ST, Sülkü M, Alptekin K. İstanbul’da üç tekstil fabrikasında çalışan işçilerde mekanik bel ağrısı. Toplum Hekimliği Bülteni. 2007Mayıs-Ağustos; 26(2): 10-15.
25. Bhattacherjee A, Chau N, Sierra CO, Legras B, Benamghar L, Michaely JP et al. Relationship of job and some individual characteristics to occupational injuries in employed people: a community- based study. J Occup Health. 2003; 45: 382-291.
26. Kunar BM., Bhattacherjee A, Chau N. Relationship of job hazards, lack of knowledge, alcohol use, health status and risk taking behavior to work injury of coal miners: a case- control study in İndia. J Occup Health. 2008); 50:236-244.
27. Unalacak M, Altin R, Kart L, Tor M, Ornek T, Altunel H. Smoking prevalence, behaviour and nicotine addiction among coal workers in Zonguldak, Turkey. J Occup Health. 2004 Jul;46(4):289-95.
28. Bohning DE, Atkins HL, Chon SH. Long-term particle clearance in man: normal and impaired. Ann Occup Hyg. 1982; 26:259–271.
29. Drake CL, Roehrs T, Richardson G, Walsh JK, Roth T. Shift work sleep disorder: prevalence and consequences beyond that of symptomatic day workers. Sleep. 2005 Jan; 28(1):9-11.
30. Ardıç S. Uyku hastalıkları ve trafik-iş kazaları. Toraks Dergisi. 2001; 2:91-8.
31. Akersted T, Fredlund P, Gillberg M, Jansson B, Çeviren: Durukan E, İlhan MN. Öldürücü iş kazalarının iş ile ilgili faktörler ve uyku sorunları ilişkisi. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. 2002; 8: 52-54.
32. Lindberg E, Carter N, Gislason T, Janson C. Role of snoring and daytime sleepiness in occupational accidents. Am J Respir Crit Care Med. 2001;164:2031-5.
33. Sosyal Güvenlik Kurumu 2010 Yılı İş kazaları ve meslek hastalıkları istatistikleri. http://www.mess.org.tr/content/file/SGK_2010.pdf (Erişim Tarihi: 01.03.2012)
34. Kişisel koruyucu donanım yönetmeliği, Resmi Gazete Tarihi: 29.11.2006, Sayı 26361. Erişim Tarihi: 11.06.2011 http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKo d=7.5.10808&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch= 25368 (Erişim Tarihi: 01.03.2012)