ENİS ULUÇAM, Nilüfer GÖKÇE, SELMAN ÇIKMAZ, ALİ YILMAZ

A comparison of the urinary system in the first printed modern Turkish anatomy book and contemporary anatomy books

Amaç: Çalışmamızda basılmış ilk Türkçe (Osmanlıca) anatomi kitabı olan Miratü'l Ebdan fi Teşrih-I Azaü'l İnsan'da açıklanan üriner sistem ile modern anatomi kitaplarında açıklanan üriner sistemi inceledik. Amacımız çalışmamızın sonuçları ile günümüz anatomistlerine Türk tıp ve anatomi tarihinin gelişimi üzerine bir kaynak sağlamaktır. Çalışma Planı: Şanizade'nin çalışmasındaki üriner sisteme ilişkin açıklamalar günümüz Türkçesine tercüme edildi. Miratü'l Ebdan fi Teşrih-I Azaü'l İnsan'da yer alan üriner sisteme ilişkin bilgiler, aynı konuda günümüz modern anatomi kaynak kitaplarında yer alan bilgiler ile mukayese edildi. Bulgular: Miratü'l Ebdan fi Teşrih-I Azaü'l İnsan üriner sistem üzerine böbrek, kapsül ve mesane olmak üzere çeşitli bölümler içermektedir. Üretere ilişkin bilgiler böbrek bölümünde verilmiştir. İlk olarak organların yerleri, daha sonra organların görünümü ve iç yapıları açıklanmıştır. Böbreğin iç yapısının ve damar sisteminin detaylı olarak açıklanmış olması tarafımızdan dikkat çekici bulunmuştur. Sonuç: Şanizade orjinal yabancı kaynağı tercüme ederken Osmanlı Türkçesi terimlerini kullanmıştır. Zamanının bilgisini en iyi şekilde ifade etmiştir. Üriner sistem üzerine pek çok noktada modern bilgi ile uyumludur.

Anahtar Kelimeler:

Anatomi, Kitaplar, Karşılaştırmalı çalışma

Basılan ilk Türkçe anatomi kitabı ile modern anatomi kitaplarında yer alan üriner sistem konularının karşılaştırılması

Objectives: In our study, we examined the urinary system explained in the first printed Turkish anatomy book “Miratü'l Ebdan fi Teşrih-i Azaü'l İnsan”, and the urinary system existing in the contemporary anatomy reference books. With the results of our study, we aimed to provide a reference on the development of Turkish medicine and anatomic history for today's anatomists. Study Design: Urinary system explanations of Şanizade's work were translated into today's Turkish. The information on urinary system included in Miratü'l Ebdan fi Teşrih-i Azaü'l İnsan was compared with the information on the same topic existing in today's modern anatomy reference books. Results: Miratü'l Ebdan fi Teşrih-i Azaü'l İnsan consists of several parts on urinary system, which are kidney, capsulitis and vesica urinaria. The information about ureter is given under the part on kidney. Initially, positions of the organs, and then the physiognomy and internal structures are covered. Notably, we determined that the internal structure of kidney and the vein system is expressed in detail. Conclusion: Şanizade used Ottoman Turkish terminology when he translated the original foreign source. He expressed the knowledge of his time in the best way. There are numerous points that correspond to contemporary knowledge on urinary system.

Keywords:

Anatomy, Books, Comparative Study,

PDF

___

1) Dilemre M. Türkiyede basılı ilk anatomi kitabımız. Ankara Üniv Tıp Fak Mecm 1946;1:69-71.
2) Aycan K, Öztürk M, Öztürk N. Miratu'l Ebdan fi Teşrih-i azau'l insan. Şanizade Ataullah Efendi (1771-1826). Kayseri: Erciyes Ü Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü: 1989. s. 29-43.
3) Kazancıgil A. XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda anatomi. İstanbul: Özel Yayınlar; 1991.
4) Mesut R. Osmanlı döneminde Türk anatomi bilimi ve anatomi öğretimi. Morfoloji Derg 1999;7:11-4.
5) Nafiz (Uzluk) MF. Basma ilk Türk tıb kitabı ve Şanizade tabib Ata. Dirim 1936;11:144-6.
6) Şehsuvaroğlu B. Bizde anatomi öğretimine dair. İst Tıp Fak Mecm 1952;15:365-412.
7) Yıldırım M, Toprak M. Hekim Şanizade M. Ataullah Efendi'nin yaşamından kesitler ve almamız gereken dersler. Morfoloji Derg 1995;3:57-9.
8) Şaylıgil-Elçioğlu Ö. Osmanlı İmparatorluğunda anatomi öğretimi. Dirim 1990;65:179-84.
9) Şanizade Mehmed Ataullah Efendi. Hamse-i Şanizade (İlk üç kitap). İstanbul: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı Kütüphanesi; 1235;528:15-20.
10) FCAT. Terminologia anatomica. 1st ed. Stuttgart: Georg Thieme Verlag; 1998.
11) Gray H, Bannister LH, Berry MM, Collins P, Dyson M, Dussek JE, et al, editors. Gray's anatomy: the anatomical basis of medicine and surgery. 38th ed. London: Churchill Livingstone; 1995.
12) Sancak B, Cumhur M, editörler. Fonksiyonel anatomi baş-boyun ve iç organlar. 2. baskı. Ankara: METU Press; 2001.
13) İçten N. Üriner sistem. Govsa F, editör. Sistematik anatomi. 1. baskı. İzmir: İzmir Güven Kitabevi; 2003.