İnsanların su ihtiyacını karşıladıkları çeşmeler, bazen tarihi yerleşmelerin odak noktasını oluşturan meydanlarda bağımsız bir yapı, Balıkesir ve Ayvalık örneğinde olduğu gibi evlerin ön cephe duvarlarına bitişik olarak, bazen de sokaklarda bağımsız bir mimari yapı olarak karşımıza çıkarlar.Çeşmeler, tarihi kent dokularında yer aldıkları mekânlar ile birlikte, kentsel bütünün birer parçası olmuştur. Sokak, meydan, avlu gibi yer aldıkları alanları mimari bakımdan mikro ölçekte ölçülendiren, makro ölçekte ise kentsel silueti zenginleştiren birer odak noktası olurken aynı zamanda kentsel mekânların biçimlenmesinde de önemli birer toplumsal öğe rolü oynamışlardır.Bu çalışmada amaç: Ayvalık’ın tarihi dokusunda yer alan ve günümüze kadar araştırılmamış olan tarihi çeşmelerin envanterinin çıkarılarak, gerek kent mekanında yer alışları, gerekse yapımsal ve stilistik özelliklerini içeren mimari özellikler otuz bir örnek araştırılarak, belgelemektir. İncelemede yöntem olarak;  Rölöve ve fotoğraflama ile belgeleme yaparak çalışma sonrası, bir binaya bağımlı olarak veya tamamen bağımsız olarak inşa edilmiş olmaları bağlamında çeşmelerin tasniflenmesi hedeflenmektedir. Bu tasnifleme de ayrıca tarihi süreç içinde her bir çeşme irdelenecek var ise geçirdiği değişimler araştırılarak, günümüze ilk haliyle ya da değişerek gelip gelmedikleri de araştırılacaktır.Sonuç olarak; Su kültürünün, Ayvalık Tarihi Kent Dokusundaki yansıması olan çeşme mimarisinin, kentsel mekânın fonksiyonel ve görsel biçimlenişinde, toplumsal etkileşimin ve beğenisinin verisi olarak ele alınması yanı sıra çeşmeleri inşa eden sanatkârların düşünce insanı olarak, doğaya, insana ve çevreye duyarlı bir mimari oluşum sergiledikleri gözlemlenir.Öneri: yaşamsal deneyim ile yoğrulan, sosyal yaşam verileri, yaşam çevresine aktarılarak, yaşam mekânlarının oluşumunu tanımlamaları hususundan hareketle, gerek kentsel kurguda gerekse birim ölçekteki mimari kurgularda yer alan ve uygarlık tarihinde öneme sahip, Ayvalık tarihi dokusundaki ‘’çeşmeler’’in gelecek kuşaklara aktarımının gerekliliği görüşüne varılmıştır.

Fountains which meet the water needs of the people are seen sometimes an independent body as the focus of the squares as in the cases of Balıkesir and Ayvalık adjacent to the front walls and sometimes seen as an independent architectural interests. Fountains being the historic venues in the tissues with which they are located have become an integral part of the whole. Fountains which micro-scale streets, squares, courtyards in terms of architecture, and macro-scale urban skylines of the urban spaces that enhance the formation of a focal point, also played an important role in the social element. This study aims to investigate and to document the architectural features of thirty-one samples in the historical structure of Ayvalık which include the stylistic and constructive characteristics in the city square by creating the inventory of the fountains. The research method aims to classify the fountains as independent and dependent constructions after working through the documentation of Surveying and photographing them. This classification will also be examined for each fountain and if there is the changes will be investigated in every historical period from past to the present. As a result, fountain, architecture which is the  water culture  reflected in Ayvalık historical town structure, is observed as functional and visual shaping urban space, social interaction and be treated as data, as well as artisans who built fountains as people thought, nature, people and environment. Recommendation: It is thought that  kneaded with the experience of life, social life,  transferred to surrounding life, descriptions of life in regard to the formation of spaces of movement and urban fiction-scale architectural constructions and the unit in the importance and the history of civilization, fountains in Ayvalık’s historical structure should be transmitted to next generations.