Sivil havacılık işletmeleri bağlamında uçuş emniyetiyle ilgili teknik olmayan insani faktörler ve rasyonel karar verme ilişkisi

Sivil havacılık alanında uçuş emniyetinin sağlanması hususunda Ekip Kaynak Yönetimi (CRM) becerileri çerçevesinde insani faktörler (teknik olmayan beceriler) olarak ele alınan iletişim, iş yükü yönetimi, ekip çalışması gibi teknik olmayan beceriler, en önemli faktörlerden birini oluşturmaktadır. Bu araştırmada, uçuş emniyetinin sağlanmasında teknik ve teknolojik faktörlerin yanı sıra, insani faktörlerin (teknik olmayan becerilerin) de oldukça önemli olduğundan hareketle, temel olarak uçuş emniyeti bağlamında insani faktörlere odaklanılmıştır. Bu doğrultuda, kabin ekibi üyelerinin sahip olduğu teknik olmayan becerileri ile rasyonel karar verme eğilimleri arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca ele alınan değişkenler bakımından demografik ve mesleki özelliklerinin istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi araştırmanın alt amacını oluşturmuştur. Bu amaçlar çerçevesinde bir nicel araştırmaya dayalı olarak anket yöntemiyle 387 kabin ekibi üyesinden veri elde edilmiş, veriler SPSS 24 istatistik paket programında analiz edilmiştir. Analizler sonucunda elde edilen bulgular, uçuş emniyetiyle ilgili insani faktörler olarak iletişim-etkileşim, liderlik, iş yükü yönetimi, ekip çalışması ve hata tanımlamanın rasyonel karar verme ile doğrusal ilişkili olduğunu göstermiştir. Rasyonel karar vermeyle en yüksek düzeyde ekip çalışması ve liderlik becerisi ilişkilenmiştir. Sonuçlar, insani becerilerinin uçuş emniyetini hususunda önem arz ettiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler:

CRM, Rasyonel karar verme, Teknik olmayan beceriler

The relationship of non-technical human factors and rational decision-making related to flight safety in the context of civil aviation enterprises

Communication, workload management, teamwork which are considered as the human factors (non-technical skills) in the frame of Crew Resource Management (CRM) constitute one of the most important factors in ensuring flight safety in the field of civil aviation. Considering that the human factors (non-technical skills) are also crucial as well as the technical and technological factors in ensuring flight safety, this research basically focuses on the human factors in the context of flight safety. For this reason, it is aimed to determine the relationships between the non-technical skills of the cabin crew members and their tendency to make rational decisions. Additionally, the subgoal of this research is to determine whether there is a statistically significant difference between the demographic and occupational characteristics in terms of the variables considered. Within these objectives, data was collected from 387 cabin crew members through a survey method based on quantitative research, and the data was analyzed using the SPSS 24 statistical package program. The findings have shown that the human factors such as communication-interaction, leadership, workload management, teamwork, and error identification are linearly related to rational decision-making in terms of flight safety. The findings obtained from the analyses showed that communication-interaction, leadership, workload management, team work, and error identification are linearly related to rational decision making in terms of flight safety. Team work and leadership skills are most closely associated with rational decision-making. The results have indicated that the human skills are important in terms of flight safety.

Keywords:

CRM, Rational decision making, Non-technical skills,

PDF

___

Afrazeh, A. ve Bartsch, H. (2007). Human reliability and flight safety. International Journal of Reliability, Quality and Safety Engineering, 14(5), 501-516.
Armitage-Chan, E. A. (2014). Human factors, non-technical skills, professionalism and flight safety: Their roles in improving patient outcome. Veterinary Anaesthesia and Analgesia, 41(3), 221-223.
Aurino, D. E. M. (2000). Human factors and aviation safety: What the industry has, what the industry needs. Ergonomics, 43(7), 952-959.
Başdemir, M. (2020a). Hava yolu işletmelerinde uçuş güvenliği uygulamaları ve iyileştirme önerileri. Journal of Aviation, 4(1), 126-146.
Başdemir, M. (2020b). Uçuş operasyonlarında insan faktörünün rolü ve pilot performansını arttıracak öneriler. Journal of Aviation, 4(2), 55-70.
Billings, C. E. (1991). Human-centered aircraft automation: A concept and guidelines, (Tech. Mem. No. 103885), Moffett Field, CA: NASA-Ames Research Center.
Birgören, N. (2015). Uçuş emniyeti açısından ekip kaynak yönetimi uygulamalarının kabin ekibi üzerindeki etkisine ilişkin bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Birgören, N. (2022). Ekip kaynak yönetimi uygulamaları üzerinde temel kişilik özelliklerinin etkisi: Türk sivil özel havayolu kabin ekiplerine ilişkin bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Boeing (2013). Statistical summary of commercial jet airplane accidents worldwide operations, 1959-2012. Seattle: Boeing.
Bureau d'Enquêtes et d'Analyses pour la Sécurité de l'Aviation Civile. (2012). Final report on the accident on 1st June 2009 to the Airbus A330-203 registered F-GZCP operated by Air France flight AF 447 Rio de Janeiro-Paris. https://www.bea.aero/docspa/2009/f-cp090601.en/pdf/f-cp090601.en.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2022).
Bükeç, C. M., ve Başdemir, M. M. (2021). Türkiye’de ekip kaynak yönetimi eğitimlerinin uçuş emniyetine katkısını artıracak bir model önerisi. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 16(2), 1051-1073.
De Andreis, F., Comite, U., Sottoriva, F. M., ve Cova, I. (2023). Human resources management and training in aviation. In Reliability and statistics in transportation and communication (pp. 510-522). Cham: Springer International Publishing.
Dekker, S. ve Hollnagel, E. (2004). Human factors and folk models. Cognition, Technology & Work, 6(2), 79-86.
Dilber, C. ve Güney, M. (2020). Havacılık emniyeti ve güvenliği. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
Doyle, J. (1999). Rational decision making, MIT Encyclopedia of the Cognitive Sciences, 701-703.
Erdem, Z. (2018). Ekip kaynak yönetiminde kabin ekiplerinin iletişim, ekip çalışması ve stresle başa çıkma tutumları ile kişilik yapıları etkileşimi: Kabin ekipleri üzerinde bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Erdener, M. (2019). Havacılıkta emniyet kültürü, emniyet kültürü ile emniyet yönetim sistemi (EYS-SMS) arasındaki ilişki ve olumlu (pozitif) emniyet kültürü oluşturulması için öneriler üzerine kavramsal bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
Erikci, B. ve Yaşar, O. (2021). Pilot karar verme davranışı: rasyonel mi? Doğal mı?. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 938-959.
Flin, R., ve Martin, L. (2001). Behavioral markers for crew resource management: A review of current practice. The International Journal of Aviation Psychology, 11(1), 95-118.
Flin, R. ve O’Connor, P. (2017). Safety at the sharp end: A guide to non-technical skills. CRC Press.
Flin, R., Patey, R., Glavin, R. ve Maran, N. (2010). Anaesthetists’ non-technical skills. British Journal of Anaesthesia, 105(1), 38-44.
Gerede, E. (2006). Havacılık emniyeti ve havacılık güvenliği kavramları arasındaki ilişki ve farkların belirlenmesine yönelik bir araştırma. İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi Yönetim, 17(54), 26-37.
Gregorich, S. E. ve Wilhelm, J. A. (1993). Crew resource management training assessment. In E. L. Wiener, B. G. Kanki, ve R. L. Helmreich (Ed.), Cockpit resource management (pp.173-198). San Diego, CA, US: Academic Press.
Helmreich, R. L. ve Foushee, H. C. (2019). Why CRM? Empirical and theoretical bases of human factors training. In Crew Resource Management (pp. 3-52), Academic Press.
Helmreich, R. L., Klinect, J. R., Wilhelm, J. A. (2001). System safety and threat and error management: The Line Operational Safety Audit (Losa), In 11th International Symposium on Aviation Psychology, Ohio State University, Columbus, OH.
Helmreich, R. L., Merritt, A. C., ve Wilhelm, J. A. (2017). The evolution of crew resource management training in commercial aviation. In Human error in aviation (pp. 275-288). Routledge.
Helmreich, R. L., ve Wilhelm, J. A. (1991). Outcomes of crew resource management training. The International Journal of Aviation Psychology, 1(4), 287-300.
Hunt, G. J. F., ve Callaghan, K. S. N. (2008). Comparative issues in aviation and surgical crew resource management:(1) are we too solution focused?. ANZ Journal of Surgery, 78(8), 690-693.
IATA (2016). Guidance material for improving flight crew monitoring. Montreal, Quebec, Canada: IATA.
ICAO (2009). Safety Management Manual (SMM). Montréal: ICAO.
ICAO (2013). Annual Report of the Council, 2012, https://www.icao.int/publications/Documents/10001_en.pdf (Erişim Tarihi: 22.06.2022).
Jensen, R. S. (1997). The boundaries of aviation psychology, human factors, aeronautical decision making, situation awareness, and crew resource management. The International Journal of Aviation Psychology, 7(4), 259-267.
Kang-Seok, L., Eun-Suk, S. ve Young, S. (2014). Impact of human factors for student pilots in approved flight training organizations in Korea, https://commons.erau.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1062&context=aircon (Erişim Tarihi: 18.06.2022).
Karal, H. (2012). Uçak kazalarında insan kaynaklı risklerin önlenmesine yönelik ekip kaynakları yönetimi (Türkiye Cumhuriyeti pilotları örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kelly, D. ve Efthymiou, M. (2019). An analysis of human factors in fifty controlled flight into terrain aviation accidents from 2007 to 2017. Journal of Safety Research, 69, 155-165.
Kwansang, T. (2019). Non-technical skills of cabin crew to enhance safety: Planning for educational training of an ınternational airline. Unpublished Doctoral Dissertation, Rangsit University, Thailand.
Küçük Yılmaz, A. (2003). Havacılıkta emniyet açısından risk yönetimi ve havacılık örgütlerinden uygulama örnekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Lauber, J., Mancuso, V., Justinic, R. ve Predmore, S. (1995). Function follows form: Building organizational structures and processes to accommodate human factors and resource management. In Annual International Air Safety Seminar (Vol. 48, pp.187-202). Flight Safety Foundation.
Lewis, S. (2007). Regression analysis. Practical Neurology, 7(4), 259-264.
Mızrak, K. C., ve Mızrak, F. (2020). The impact of crew resource management on reducing the accidents in civil aviation. Journal of Aviation Research, 2(1), 1-25.
Muir, H. C. ve Harris, D. (2017). Contemporary issues in human factors and aviation safety. Routledge.
National Transportation Safety Board. (2010). Crash during attempted ditching on the Hudson River US Airways flight 1549, Airbus A320-214, N106US Weehawken, New Jersey January 15, 2009. https://www.ntsb.gov/investigations/AccidentReports/Reports/AAR1003.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2023)
O'Connor, P., Campbell, J., Newon, J., Melton, J., Salas, E., ve Wilson, K. A. (2008). Crew resource management training effectiveness: a meta-analysis and some critical needs. The International Journal of Aviation Psychology, 18(4), 353-368.
Orasanu, J. M. (2010). Flight crew decision-making, In Crew resource management (pp. 147-179, Academic Press.
Poussin, H., Rochas, L., Vallée, T., Bertrand, R. ve Haber, J. (2017). Human factors in launch flight safety. Journal of Space Safety Engineering, 4(1), 45-50.
Powell, S. M., veKimberly Hill, R. (2006). My copilot is a nurse-using crew resource management in the OR. AORN Journal, 83(1), 178-202.
Ricci, M. A., ve Brumsted, J. R. (2012). Crew resource management: using aviation techniques to improve operating room safety. Aviation, Space, and Environmental Medicine, 83(4), 441-444.
Röttger, S., Vetter, S. ve Kowalski, J. T. (2013). Ship management attitudes and their relation to behavior and performance. Human Factors, 55(3), 659-671.
Salas, E., Prince, C., Bowers, C. A., Stout, R. J., Oser, R. L., ve Cannon-Bowers, J. A. (1999). A methodology for enhancing crew resource management training. Human Factors, 41(1), 161-172.
Sarter, N. B. ve Woods, D. D. (1997). Team play with a powerful and ındependent agent: Operational experiences and automation surprises on the Airbus A-320. Human Factors, 39(4), 553-569.
Sexton, J. B., Helmreich, R. L., Neilands, T. B., Rowan, K., Vella, K., Boyden, J., Roberts, P. R. ve Thomas, E. J. (2006). The safety attitudes questionnaire: Psychometric properties, benchmarking data, and emerging research. BMC Health Services Research, 6(1), 1-10.
Shi, R., ve Conrad, S. A. (2009). Correlation and regression analysis. Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 103(4), 35-41.
Skybrary (2023). Accident of the boeing 757-200 aircraft operated by empresa de transporte aéreo del perú s.a. Aeroperú. https://www.skybrary.aero/sites/default/files/bookshelf/1719.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2023)
Sullenberger, C., Zaslow, J., & McConnohie, M. (2009). Highest duty: My search for what really matters. William Morrow.
Sundu, M. ve Yaşar, O. (2020). Doğal Karar Verme Ölçeği (DKVÖ): Kavramsal tanım ve ölçek geliştirme çalışması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(1), 101-115.
Şekerli, E. B. (2018). Dispeçer kaynak yönetimi. Gerede, E. (Ed.), Havacılık emniyeti içinde (ss.132-156), Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3275.
Şekerli, E. B. ve Gerede, E. (2011). Kültürün EKY’ye etkileri ve Türk pilotların Hofstede Kültür Boyutları açısından durumları. İŞ, GÜÇ: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi 13(1), 17-38.
Terzioğlu, M. (2007). Uçak kazalarının nedeni olarak insan hatalarını azaltmada ekip kaynak yönetimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Uçar, H. (2021). Havacılıkta emniyet yönetim sistemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Uysal, M. Y. ve Dokuman, İ. (2017). Havacılık kaza ve olaylarında tasarım kaynaklı insan faktörleri. Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 2017 Havacılık Emniyeti Yönetim Sistemi (HEYS 2017) Sempozyumu, 115-126.
Weintrit, A. ve Neumann, T. (2011). Human resource and crew resource management. Netherlands: CRC Press.
Wiener, E. (1988). Cockpit automation. In (Ed.: Wiener, E.L., Nagel, D.C.), Human factors in aviation. NY: Academic Press.