ETKİLİ PSİKOLOJİK DANIŞMANLARIN ÖZELLİKLERİ

Bu araştırma ile psikolojik danışmanların mesleki gelişimlerine katkı sağlayabilecek ve bu kavramla bağlantılı olabilecek yetenek, ilgi, başarı, iş doyumu gibi konulardaki özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Çeşitli illerde farklı kurumlarda çalışan 21 psikolojik danışman ile yapılan toplam 24 yarı yapılandırılmış görüşme sonunda nitel verilerin toplanmıştır. Verilerin analizinde gömülü kuram yaklaşımında kullanılan açık kodlama, eksen kodlama ve seçici kodlama aşamaları benimsenmiştr. Ham verilerin kodlama işleminden toplam 638 kod elde edilmiş, kavramsal etiketleme sonucunda belirlenen 113 kavramın incelenmesi sonucunda da bu kavramlara ilişkin temalar belirlenmiştir. Bulgular psikolojik danışmanların sosyal ve araştırmacılıkla ilgili özellik ve yetenekleri dışında girişimci kişilik tiplerine özgü becerilere de sahip olması gerektiğini, ayrıca hızlı toplumsal değişimlere ayak uydurma, psikolojik danışmada teknoloji ve internetin kullanımı, göç ve terörün beraberinde değişen ve ihtiyaç beliren bireylerle çalışma becerisi gibi konuların önemini ortaya koymuştur. Yine psikolojik danışmanların geleneksel bakış açısının ötesinde ilgi alanlarına sahip olmaları ve beceriler edinmelerinin önemi vurgulanmıştır. Ayrıca diğer tüm temalarla da ilişkili bir biçimde özellikle iş doyumunun üzerinde önemle durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Psikolojik danışman, ilgi, yetenek, beceri, iş doyumu

CHARACTERISTICS OF EFFECTIVE PSYCHOLOGICAL COUNSELORS

In this research, it is aimed to reveal the characteristics of psychological counselors in subjects such as ability, interest, success, job satisfaction that may contribute to their professional development. Qualitative data were collected after a total of 24 semi-structured interviews with 21 psychological counselors from various institutions. In the analysis of the data, open coding, axis coding and selective coding stages were adopted from the grounded theory approach. A total of 638 codes were obtained from the coding process of the raw data, and the themes related to these concepts were determined as a result of the examination of 113 concepts. The findings reveal that psychological counselors should have skills specific to entrepreneurship in addition to social and research-related qualities and abilities, adapting to rapid social changes, using technology and the internet. It is also emphasized that the psychological counselors have interests beyond the traditional perspective and acquire additional skills. Additionally, special emphasis was placed on job satisfaction in relation to all other themes.

Keywords:

Psychological counselor, interest, ability, skill, job satisfaction,

PDF

___

Akbaş, S. (2001). İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde oluşturulan işbirliğin incelenmesi (Adana örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Amis, K. (2013). Challenges in counselling: Student counselling. London: Hachette.
Anderson, T., Lunnen, K. M., ve Ogles, B. M. (2010). Putting models and techniques in context. B. L. Duncan, S. D. Miller, B. E. Wampold ve M A. Hubble (Ed.), The heart and soul of change: What works in therapy (2. bs.) içinde (ss. 143–166). Washington, DC: American Psychological Association.
Asay, T. P. ve Lambert, M. J. (1999). The empirical case for common factors in therapy: Quantitative findings. M. A. Hubble, B. L. Duncan ve S. D. Miller (Ed.), The heart and soul of change: What works in therapy (2. bs.) içinde (ss. 23–55). Washington, DC: American Psychological Association.
Aşık, N. A. (2010). Çalışanların iş doyumunu etkileyen bireysel ve örgütsel faktörler ile sonuçlarına ilişkin kavramsal bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 467, 31-51.
Aydemir-Sevim, S. ve Hamamcı, Z. (1999). Psikolojik danışmanların mesleki doyumları ile mesleki yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 12, 39-46.
Backman, K. ve Kyngas, H. A. (1999). Challenges of the grounded theory approach to a novice researcher. Nursing & Health Sciences, 1(3), 147-153.
Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
Baş, T. ve Akturan, U. (2008). Nitel araştırma yöntemleri: Nvivo 7.0 ile nitel veri analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel davranış: insanın üretim gücü. Ankara: Feryal Matbaası.
Beutler, L. E., Crago, M. ve Arizmendi, T. G. (1986). Therapist variables in psychotherapy process and outcome. S. L. Garfield ve A. E. Bergin (Eds), Handbook of psychotherapy and behavior change, (3. Bs) içinde (ss. 257-310). New York: Wiley.
Bilgiç, R. (1998). The relationship between job satisfaction and personal characteristics of Turkish workers. Journal of Psychology, 132(5), 549-558.
Bozkurt, T. ve Turgut, T. (1999). Çalışanların toplam kalite yönetimi uygulamaları ile ilgili iş tatminleri ve kültürel sayıltıları arasındaki ilişkiler. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12 (2), 57-66.
Burks, H. M. ve Stefflre, B. (1979) Theories of counseling (3. Bs). New York: McGraw-Hill.
Carkhuff, R. (2011). 21. yüzyılda yardım etme sanatı. (R. Karaca ve F. E. İkiz, Çev.). Ankara: Nobel Yayınevi Basım Dağıtım.
Cormier, W. H. ve Cormier, L. S. (1991). Interviewing strategies for helpers (3. bs.). California: Brooks/Cole Publishing Company.
Constantine, M. G. ve Sue, D. W. (Ed.) (2005). Strategies for building multicultural competence in mental health and educational settings. Hoboken, NJ: Wiley.
Corey, G. (2005). Psikolojik danışma kuram ve uygulamaları (T. Ergene, Çev.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4. bs.). New Jersey: Upper Saddle River.
Creswell, J. W. ve Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory Into Practice, 39(3), 124-130.
Crouch, A. (1992). The competent counsellor. Self and Society, 20, 22–5.
Curtis, S., Gesler, W., Smith, G. ve Washburn, S. (2000). Approaches to sampling and case selection in qualitative research: examples in the geography of health. Social Science & Medicine, 50(7-8), 1001-1014.
Denzin, D.K. (1989). The research act: a theoretical introduction to sociological methods (3. bs.). Dunfermline: Prentice Hall College Div.
DiCicco‐Bloom, B. ve Crabtree, B. F. (2006). The qualitative research interview. Medical Education, 40(4), 314-321.
Dumont, F. (2009). Introduction to 21st century psychotherapies. R. J. Corsini ve D. Wedding (Ed.), Current Psychotherapies (9. Bs.) içinde (ss. 1-13). Belmont, CA: Brooks/Cole, Cengage Learning.
Elam, C. (1994). Application of Holland's theory of vocational personalities and work environments to medical student specialty selection. Journal of Career Development, 21(1), 37-48.
Erdoğan, İ. (1994). İşletmelerde davranış. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Eren, E. (1993). Yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Ergin, C. (1997). Bir iş doyumu ölçümü olarak iş betimlemesi ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 12, 25–36.
Eryılmaz, A. ve Bek, Ö. Ü. H. (2019). Danışanların beklentilerine göre etkili psikolojik danışmanların 15 özelliği. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 273-294.
Ferreira, A. I., Rodrigues, R. I. ve da Costa Ferreira, P. (2015). Career interests of students in psychology specialties degrees: psychometric evidence and correlations with the RIASEC dimensions. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 16(1), 91-111.
Fritzsche, B.A. ve Parrish, T.J. (2005). Theories and research on job satisfaction. S.D. Brown ve R.W. Lent (Ed.). Career development and counseling: Putting theory and research to work içinde (ss. 180-202). N.J.: John Wiley and Sons.
Gladding, S. T. (2000). Counseling; a comprehensive profession. New Jersey: Prentice Hall.
Glaser, B. ve Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. New York: Aldine de Gruyter.
Grutter, J. ve Hammer, A.L. (2005). Strong Interest Inventory user’s guide. California: CPP Inc.
Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Günay, A. (2016). Kabin ekiplerinde iş doyumu ve tükenmişlik sendromu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Güven, M. (2009). Milli Eğitim Bakanliği müfettişlerinin okul rehberlik hizmetleri ve denetimiyle ilgili görüşleri. Journal of International Social Research, 2(9), 171-179.
Hamamcı, Z., Göktepete, E.O. ve İnanç, N. (2005). Ankara ilinde çalışan okul psikolojik danışmanlarının mesleki gelişim ve meslek doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(24), 27-44.
Hamamcı, Z., Murat, M. ve Çoban, A.E. (2004). Gaziantep’teki okullarda çalışan psikolojik danışmanların mesleki sorunlarının incelenmesi. 13. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Holland, J.L. (1997). Making vocational choices; A theory of vocational personalities and work environments (3. bs.). Florida: PAR Inc.
Hough, M. (2014). Counseling skills and Theory (4. bs.). Pacific Grove. Brooks/Cole CA.
İkiz, E. F. ve Totan, T. (2014). Etkili psikolojik danışman niteliklerinin değerlendirilmesine yönelik ölçek geliştirme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 269-279.
İnce, Ö. (2003). İş tatminine etki eden başlıca faktörler ve uygulamadan bir örnek (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kağan, M. (2010). Ankara ilindeki devlet ve özel ilköğretim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 39-55.
Karataş, Z. ve Baltacı, H. Ş. (2013). Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik okul müdürü, sınıf rehber öğretmeni, öğrenci ve okul rehber öğretmeninin (psikolojik danışman) görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 427-260.
Kepçeoğlu, M. (1999). Psikolojik danışma ve rehberlik. İstanbul: Alkım Yayıncılık.
Kınalı, G. (2000). Resmi ve özel okullardaki rehber öğretmenlerin iş tatminleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kırdök, O. ve Sarpkaya, A. A. (2017). Okul psikolojik danışmanlarının duygusal zekâ düzeylerinin iş doyumu düzeylerini yordama gücünün incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 86-100.
Kottler, J. A. ve Shepard, D. S. (2008). Introduction to counseling: Voices from the field (6. bs.). CA: Thomson Brooks/Cole.
Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı, kuramlar uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Lambrou, P., Kontodimopoulos, N. ve Niakas, D. (2010). Motivation and job satisfaction among medical and nursing staff in a Cyprus public general hospital. Human Resources for Health, 8 (26), 26-34.
Ladany, N. ve Ingman, A. G. (2008). Developments in counseling skills training and supervision. S. D. Brown ve R. W. Lent. (Ed.). Handbook of counseling psychology (4. bs.) içinde (ss. 338-357). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Larson, L. M., Suzuki, L. A., Gillespie, K. N. vd. (1992) Development and validation of the counseling self-estimate inventory. Journal of Counseling Psychology, 39, 105–20.
Lent, R.W. (2008). Understanding and promoting work satisfaction: An integrative view. S. D. Brown ve R. W. Lent. (Ed.). Handbook of counseling psychology (4. bs.) içinde (ss. 462-483). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Locke, E. A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. M. D. Dunnette (Ed.), Handbook of industrial and organizational psychology içinde (ss. 1297–1349). Chicago: Rand McNally.
McConnaughy, E. A. (1987). The person of the therapist in therapeutic practice. Psychotherapy, 24, 303–14.
McDaniel, M. A. ve Snell, A. F. (1999). Holland’s theory and occupational information. Journal of Vocational Behavior, 55, 74-85.
McLeod, J. (2003). An introduction to counselling (3. Bs.). NY: Open University Press.
Mesleki Yeterlilik Kurumu [MYK] (2017). Psikolojik Danışman (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı https://portal.myk.gov.tr/index.php?option=com_meslek_std_taslak&view=taslak_revizyon&task=indir&id=4&standart_id=3092 (Erişim tarihi: 14.02.2021)
Neukrug, E. (2012). The world of the counselor: An ıntroduction to the counseling profession (4. bs.). CA: Brooks/Cole.
Niles, S.G. ve Haris-Bowlsbey, J. (2009). Career development interventions in the 21st century (3. bs.). New Jersey: Pearson Education, Inc.
Orlans, V. ve Van Scoyoc, S. (2009). A short introduction to counselling psychology. London: The Cromwell Press Ltd.
Özer, R. (1998). Rehber öğretmenlerde tükenmişlik düzeyi, nedenleri ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Sabuncuoğlu, E. T. (2008). Rol çatışmasının ve rol belirsizliğinin tükenmişlik ve iş doyumu üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 23 (1), 35-49.
Sandelowski, M. (1986). The problem of rigor in qualitative research. Advances in Nursing Science, 8(3), 27-37.
Schmidt, J.J. (1996). Counseling in schools: Essential services and comprehensive programs. Massachusetts: Needhem Heights.
Spradley, J.P. (1979). The ethnographic interview. CA: Holt, Rineheart and Winston.
Strauss, A. ve Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research (Vol. 15). Newbury Park, CA: Sage.
Şengül, A. (2008). İş doyumu ve tüketici tatmini ilişkisi kamu ve özel kesim sağlık hizmetlerinde hekimlerin iş doyumunun hasta tatminine etkisi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
Tan, H. (2000). Psikolojik danışma ve rehberlik teori ve uygulama. İstanbul: MEB Yayınları.
Tuzgöl-Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 389-407.
Uslu, M. (1999). Resmi eğitim kurumlarında çalışan psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin danışmanların denetim odağı ve bazı değişkenlere göre karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
Ültanır, E. (2005). Türkiye’de psikolojik danma ve rehberlik (PDR) mesleki ve psikolojik danışman eğitimi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 102-111.
Wampold, B. E. (2010). The basics of psychotherapy: An introduction to theory and practice. Washington, DC: American Psychological Association.
Weiss, D. J., Dawis, R. V., England, G. W. ve Lofquist, L. H. (1967). Manual for the minnesota satisfaction questionnaire. Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation, 22, (1-19)
Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (1), 193-213.