İstanbul Şile’de Sürücü ve Yolcuların Emniyet Kemeri Kullanımı: Gözlem Çalışması
Emniyet kemeri kullanımının trafik kazalarında hayat kurtardığı ve yaralanma riskini önemli derecede azalttığı kanıtlanmasına rağmen Türkiye’de emniyet kemeri kullanım oranları halen yeterli düzeyde bulunmamaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, İstanbul ilinin Şile ilçesindeki emniyet kemeri kullanımının araçtaki pozisyona, cinsiyete ve farklı gözlem bölgelerine göre değişip değişmediğinin gözlemlenmesidir. Bu gözlem çalışması farklı bölgelerdeki (Kampüs-içi, Kampüs girişi, Şile Otobanı, Şile Kırsalı) sürücülerden eşit bir örneklem oluşturularak (N = 400) gerçekleştirilmiştir. Emniyet kemeri kullanımına etki eden faktörleri (araçtaki pozisyon, cinsiyet ve bölgeler) analiz etmek amacıyla Ki-Kare Bağımsızlık Testi uygulanmıştır. Verilerin analizi sonucunda emniyet kemeri kullanımı dağılımlarının gözlem bölgeleri, araçtaki pozisyon, cinsiyet ve araç tiplerine göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı görülmüştür. Buna göre emniyet kemeri kullanımının; bölgelere göre otobanda, araç içi pozisyona göre ise sürücülerde, cinsiyete göre kadınlarda ve araç tiplerine göre otomobil sürücülerinde diğerlerinden daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Emniyet kemeri kullanımının pratik sonuçları, araştırmanın güçlü yönleri, katkıları ve sınırlılıkları ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
gözlem, cinsiyet, kentsel yol, kırsal yol, emniyet kemeri
The Seat Belt Use of Drivers and Car Occupants: An Observation Study in Şile, Istanbul
Although the effectiveness of the seat belt use is widely documented in reducing injury risk and saving lives, the rate of seat belt usage in Turkey is not yet at a sufficient level. The main purpose of present study is to observe whether the use of the seat belt in Şile district of Istanbul varies according to the position in the vehicle, gender, and different regions. The study was carried out with equal numbers of observations of vehicles (N = 400) from different regions (inside the campus, campus entrance, Şile urban road (highway), Şile rural road). In order to analyze the factors which, affect seat belt use, (i.e. position in the vehicle, gender, and different regions) chi-square analyses were conducted. The results showed that the use of seat belt significantly differed according to the position in the vehicle, gender, and different regions. Accordingly, seat belt use is significantly higher in urban roads (as compared to rural roads), drivers (as compared to passengers), females (as compared to males), and automobile drivers (as compared to passengers and other vehicle types). The practical implications of seat belt use, the strengths and limitations of the present study were discussed in the light of the literature.
Keywords:
Seat belt, observation, gender, rural road, urban road,
___
- Akay, D. ve Kurt M. (2006). Otomobil Emniyet Kemeri Kullanılabilirlik Testi. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(1), 183-191.
- Ayazsın, U. (20 Ağustos 2017). Şile yolunda kaza: İki çocuk bir kadın yaralı. Hürriyet. 14 Nisan 2018. http://www.hurriyet.com.tr/sile-yolunda-kaza-iki-cocuk-bir-kadin-yarali-40555745.
- Bektaş, S. ve Hınıs, M. (2009). Emniyet kemeri kullanımına etki eden faktörlerin otomobil sürücüleri için tahmin modeli. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 25(1-2), 208-222.
- Bendak, S. (2005). Seat belt utilization in Saudi Arabia and its impact on road accidents injuries. Accident Analysis and Prevention, 37(2), 367-371.
- Çoban, C. (1 Ağustos 2017). 3 hafriyat kamyonu birbirine girdi: 2 yaralı. Hürriyet. 14 Nisan 2018. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/3-hafriyat-kamyonu-birbirine-girdi-2-yarali-40537073.
- Çukurca, E. (2010). Emniyet kemeri kullanma konusunda yapılan istatistiklerin karşılaştırılması: Ankara örneği, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.
- DHA. (20 Haziran 2016). Şile'de feci kaza: 1 ölü. En Son Haber. 13 Nisan 2018. http://www.ensonhaber.com/silede-feci-kaza-1-olu-2016-06-20.html.
- Dilmaç, B., Çakar, M., Kulaksızoğlu, A. ve Şirin, A. (1998). Sürücülerin kaygı seviyeleri ile seçilmiş bazı sürücü davranışları arasındaki ilişki. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 10, 191-210.
- Diyar, A. ve Kurt, M. (2006). Otomobil emniyet kemeri kullanılabilirlik testi. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(1), 183-191.
- Dünya Sağlık Örgütü. (2015). Yol güvenliği hakkındaki genel durum raporu. Geneva, İsviçre: DSÖ. 2015.
- Dünya Sağlık Örgütü. (2004). Trafik kazalarının önlenmesi: Dünya raporu. Geneva, İsviçre: http://www.paho.org/English/DD/PUB/Summary_World_report_Road_safety.pdf.
- Ekici, A. (2014). Trafik Güvenliği Kampanya Modeli ve Uygulaması. Kazaların Çevresel ve Teknik Araştırması Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- European Transport Safety Council. (2006). Promoting seat belt use. http://www.etsc.be/documents/Fact_Sheet_Seat_Belt_Use_2006.pdf.
- Forjuoh, S. N. (2003). Traffic-related injury prevention for low-income countries. Injury Control and Safety Promotion, 10(1-2), 109-118.
- Gülbaran, E. (2008). Çoçuk oto güvenlik koltuğu kullanımı hakkında anne-babaların bilgi düzeylerinin ölçülmesi. T.C Sağlık Bakanlığı Bakırköy Dr. S. Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği. Uzmanlık Tezi. İstanbul.
- International Traffic Safety Data and Analysis Group. (2006). Seat belt wearing rates for car drivers in 2005. http://cemt.org/IRTAD/IRTADPUBLIC/graphs/p133.pdf.
- Keskin, S. (2013). Kırşehir Trafik Polislerinin Denetim, Hız, Alkollü Sürüş ve Emniyet Kemerine Bakış Açılarının Değerlendirilmesi. T.C Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Ulaşım Güvenliği ve Yönetimi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Kırcalı, N. (25 Ağustos 2016). Şile yolunda servis minibüsü devrildi; 1 kişi öldü 4 kişi yaralandı. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/sile-yolunda-servis-minibusu-devrildi-1-kisi-o-40208092.
- Koushki, P. A. ve Bustan, M. (2006). Smoking, belt use, and road accidents of youth in Kuwait. Safety Science, 44(8), 733-746.
- National Highway Traffic Safety Administration. (2008). Traffic safety facts. Seat belt use in 2008-overall results. http://www-nrd.nhtsa.dot.gov/Pubs/811036.PDF.Olukoga, A. ve Noah, M. (2005). The use of seat belt by motor vehicle occupants in South Africa. Traffic Injury Prevention, 6(4), 398-400.
- Özkan, T., Üzümcüoğlu, Y., Kaçan, B., Arslan, B., Tekeş, B., Öz, C., Azık, D., Solmazer, G., Fındık, G., Öztürk, İ., Ersan, Ö., Bıçaksız, P., Yılmaz, Ş., Erkuş, U.U. (2016). Türkiye Analizi: Takip Çalışması Sürücü ve Ön Koltuk Yolcularının Emniyet Kemeri Kullanımı. Emniyet Genel Müdürlüğü.
- Petridou, E., Skalkidou, A., Ioannou, N., Trichopoulos, D. ve Hellenic Road Traffic Police (1998). Fatalities from non-use of seat belts and helmets in Greece: A nationwide appraisal. Accident Analysis and Prevention, 30(1), 87-91.
- Silveria, A. J. (2003). Seat belt use in Argentina: A ten-year struggle. Traffic Injury Prevention, 4, 173-175.
- Strine, T. W., Beck, L. F., Bolen, J., Okoro, C., Dhingra, S., ve Balluz, L. (2010). Geographic and sociodemographic variation in self-reported seat belt use in the United States. Accident Analysis & Prevention, 42(4), 1066-1071.
- Sümer, N. (2002). Trafik Kazalarında Sosyal Psikolojik Etmenler: Sürücü Davranışları, Becerileri ve Sosyal Politik Çevre. Türk Psikologlar Derneği, 5(9-10)1-36.Şile’de feci kaza! Kaza yapan üniversite öğrencileri yola savruldu: 1 ölü 2 yaralı. (28 Şubat 2013). Sözcü. 13 Nisan 2018, https://www.sozcu.com.tr/2013/gunun-icinden/silede-feci-kaza-238109/.
- Şile'de kaza: Üniversite öğrencisi öldü. (8 Mayıs 2010). Haber7com. 14 Nisan 2018, http://www.haber7.com/3sayfa/haber/527131-silede-kaza-universite-ogrencisi-oldu.
- Şimşekoğlu, Ö. (2005). Correlates of seat belt use among turkısh front seat occupants. Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şimşekoğlu, Ö. ve Lajunen, T. (2008). Social psychology of seat belt use: A comparison of theory of planned behavior and health belief model. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 11(3), 181-191.
- Şimşekoğlu, Ö. (2009). Factors related to seat belt use: A Turkish case. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Psikoloji Bölümü, Helsinki Üniversitesi.
- T.C Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. (1997). Karayolları Trafik Yönetmenliği (Yayın no: 23053). Ankara: Mevzuat bilgi sistemi. http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.8182&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=karayollar%C4%B1%20trafik.
- T.C Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı. (1999). Ülkemizde Emniyet Kemeri Kullanımı. Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
- T.C Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü. (2009). Emniyet kemeri ve çocuk koruma sistemleri: karar organları ve uygulayıcıları için el kitabı. EGM Yayın katalog numarası:546.
- Tekyol, D. (2017). Araç içi trafik kazalarına bağlı yaralanmalarda emniyet kemeri ve hava yastığının travma şiddet skoru ile ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, T.C Sağlık Bakanlığı Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği.
- Vivoda, J. M., Eby, D. W. ve Kostyniuk, L. P. (2004). Differences in safety belt use by race. Accident Analysis and Prevention, 3(6), 1105-1109.
- Wilde, G. J. (1998). Risk homeostasis theory: an overview. Injury Prevention, 4(2), 89-91.
- Zorsu, D. (2014). Sosyal pazarlamada tutundurma: emniyet kemeri kampanyası üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
- ISSN: 2667-8071
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Türker ÖZKAN