Endonezya Tecrübesi Örnekliğinde İslam Ülkelerinde Kur’an Tedrîsâtı

Bu çalışmada Endonezya’da Kur’an eğitimi, bu eğitimin tarihi süreç içerisinde geçirdiği aşamalar ve günümüzdeki durumu ele alınacaktır. Bununla birlikte gerektiğinde diğer İslam ülkelerinde Kur’an eğitiminin gelişim noktalarına da genel hatları ile değinilecektir. Sadece eğitim kademelerinde değil, Endonezya’da toplumun kültürel ve sosyal yapısının oluşumunda Kur’an tilaveti ve Kur’an okuma yarışmalarının yeri de konu edinilecektir. Çalışmanın bir diğer hedefi olarak İslam toplumlarında ve özellikle Endonezya’da Kur’an eğitimi tecrübesi oryantalist bakış açısından tahlil edilecektir. Tarihi süreç içerisinde meydana gelen uygulamaların siyasi ve sosyal bakış açısından incelenmesi ve Batılı anlayışın değerlendirme tarzının sunulacak olması bu çalışmanın özgün yönünü oluşturacaktır. Kur’an tilaveti ve kıraat ilmi eğitimi tecrübesinin İslam ülkelerinin nüfusu en yoğun olanı üzerinden tahlili ve diğer köklü Kur’an eğitimi tecrübeleri ile mukayesesi bu alana bir katkı sunması açısından önemlidir. Bu çalışmada kaynaklara ulaşma ve değerlendirme yolu takip edilecektir. Konuya dair çalışmaların birbirinden farklı yönleri olduğu ve değerlendirmelerde indi görüşlerin de yer aldığı görülmektedir. Dolayısıyla objektif bir bakış açısına ulaşmak bütün bu incelemeleri görmeyi gerekli kılmaktadır. İslam dünyasındaki diğer tecrübelerin de ele alınıp bütün İslam ülkelerinin kullanabileceği bir Kur’an eğitimi şablonu çıkarmanın mümkün olduğu müşahede edilmektedir. Modern eğitim tarzı, müfredatı, hedefi, öğretici ve talebe kişilik yapısı gibi hususların klasik eğitim tarzı ile çatıştığı iddiasının geçerliliği de sorgulama konusu yapılabilecektir. İslam eğitim geleneği içinde Kur’an’ın doğru telaffuz ile tilaveti ve bunun sonraki nesillere aktarımı çok büyük bir yere sahiptir. Bu okuyuş şekline ulaştıracak kurallar dizesini içeren ilim, tecvid ilmî olarak isimlendirilmiştir. Sahabe zamanından itibaren bu ilmin öğretimi ve aktarımı için farklı metotlar kullanılmış ve değişik kurumlar oluşturulmuştur. Özü ve değişmezleri muhafaza edilerek, İslam ülkelerinin bulundukları coğrafya ve kültüre göre şekillenen bu eğitim, doğal olarak farklı isimlendirmelerle bilinir olmuştur. Bir İslam ülkesi olan Endonezya’da Kur’an eğitimi, başlangıç seviyesinden en üst düzeye kadar, dönemlere göre farklılıklar arz etmiştir. Müslümanların idaresindeki zaman dilimi ile uzun bir süre devam etmiş olan Hollanda sömürgesi altında geçirdiği süre ve nihayetinde bağımsızlığını kazandıktan sonraki dönemde Kur’an eğitiminin yönteminde ve toplumsal konumunda farklılıklar olduğu görülmektedir. İslami idareler altında geleneksel olarak devam edegelen eğitim anlayışının çeşitli gelişimlerle beraber korunduğu görülmektedir. Seküler Batılı anlayışın eğitimde yaygınlaştırılması ile beraber, hem genel anlamı ile İslami hem de özel anlamda Kur’an eğitiminde değişiklikler meydana gelmiştir. Uzun bir süre, geleneksel İslami anlayışı muhafaza eden büyük bir toplum kesiminin laik okullar anlamındaki Batılı eğitim kurumlarına çocuklarını göndermedikleri görülmüştür. XX. yüzyılın başlarından itibaren, özellikle bağımsızlığını kazandıktan sonra, Batılı eğitim metot ve uygulamalarını takip eden seküler eğitim kurumları ile muhafazakâr İslami yaklaşımın bir etkileşim içerisine girdiği müşahede edilmiştir. Bunun sonucunda bu iki farklı anlayışı mezceden bir adaptasyon sürecinin yaşandığı görülmüştür. Eğitim kurumlarındaki bu gelişmelerin yanında bir İslam toplumu olarak Endonezya’da Kur’an’ın ezberlenmesi anlamındaki tahfîz faaliyetleri hız kesmeden devam etmiştir. Toplumun, Kur’an’ın ezberlenmesi ve okunmasına verdiği bu yüksek önem, her dönemde siyasi idareyi elinde bulunduranların bu durumdan istifade etmeye çalışmalarına yol açmıştır. Bunun bir neticesi olarak özellikle çağdaş dönemde, Kur’an tilaveti yarışmalarının yaygınlaştığı görülmüştür. Sadece hayatın her noktasında belirleyici kurallara sahip olmasıyla değil [“tilavet” kelime olarak, “peşinden gidilen, takip edilen, uygulanan” manalarını da muhtevidir], okunması noktasında da Kur’an belirleyici bir unsur olmuştur. Oryantalist yaklaşım, Kur’an eğitimin gelişim aşamaları ve toplumun oluşturucu unsuru olarak bu eğitimin etkisine ayrı bir alan olarak önem vermiştir. Aynı zamanda yarışmalar merkezli Kur’an tilavetinin ihya hareketleri başta olmak üzere İslam ülkelerinde ve özellikle Endonezya’daki İslami hareketlerin oluşum ve gelişimindeki yeri de oryantalistlerin inceleme alanlarındandır. Bu makale, onların bu hassasiyetlerine dair bir tahlili de sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an-ı Kerim Okuma ve Kıraat İlmi, Endonezya, Pesantren, Hafızlık, Oryantalizm.

Qur’ān Education in Islamic Countries in the Example of Indonesia

This study aims to discuss the Qur'ān education in Indonesia in order to reveal the stages it has gone through in the historical process and the last point it has reached. In this sense, when necessary, the general points and the development points of the Qur'ān education from the beginning to the present will be mentioned. The place of Qur'ān recitation and Qur'ān reading competitions will be discussed not only at educational levels, but also in the formation of the cultural and social structure of the society in Indonesia. Another aim of this study is to analyze the experience of Qur'ānic education in Islamic societies and especially in Indonesia from an orientalist point of view. Both the political and social perspective of the practices that took place in the historical process and the evaluation of the western understanding constitute the original aspect of this study. The analysis of the experience of recitation the Qur'ān and the science of reading education through the most densely populated of Islamic countries and its comparison with other rooted Qur'ān education experiences is important in terms of making a contribution to this field. In this study, the way of accessing and evaluating the sources was followed. It is seen that it is possible to create a Qur’ān education template that can be used by all Islamic countries. The validity of the claim that aspects such as modern education style conflict with the classical education style can also be questioned.The recitation of the Qur'ān with the correct pronunciation and its transmission to the next generations have a great place in the Islamic education tradition. The science that contains the set of rules that will lead to this reading style is called the science of tajwīd. Since the time of the Companions, different methods have been used for the teaching and transmission of this science and different institutions have been established.. This education, which was shaped according to the geography and culture of the Islamic countries by preserving its essence and constants, naturally became known with different names. In Indonesia, which is an Islamic country, the education of the Qur'ān has undergone differences from the beginning level to the highest level according to the periods. It is seen that there are differences in the method and social position of Qur'ān education in the period of time under the rule of Muslims, the period of time under the Dutch colony, which lasted for a long time, and in the period after it finally gained its independence. It is seen that the traditional understanding of education under Islamic administrations has been preserved with various developments. With the spread of the secular western understanding in education, changes have occurred in both general Islamic and specific Qur'ān education. For a long time, it was seen that a large part of the society, who preserved the traditional Islamic understanding, did not send their children to western education institutions in the sense of secular schools. It has been observed that since the beginning of the XX. century, especially after gaining its independence, secular education institutions that follow western education methods and practices and the conservative Islamic approach interact. As a result, it has been observed that an adaptation process combining these two different understandings has been experienced. In addition to these developments in educational institutions, tahfiz activities in the sense of memorizing the Qur'ān continued unabated in Indonesia as an Islamic society. This high importance given by the society to the memorization and recitation of the Qur'ān has led those who hold the political administration in every period to try to take advantage of this situation. As a result of this, it has been seen that Quran recitation competitions have become widespread, especially in the contemporary period. Not only that it has determinative rules in every aspect of life [as a word "recitation" also includes the meanings of "followed, applied"], the Qur'ān has also been a determining factor in its reading. The orientalist approach has given importance to the development stages of Qur'ān education and the effect of this education as a constituent element of society as a separate field. At the same time, the place of the Qur'ān recitation based on competitions in the formation and development of Islamic movements in Islamic countries and especially in Indonesia is one of the fields of study of orientalists. This article also presents an analysis of their sensitivities.

Keywords:

Recitation of the Qur’ān, Indonesia, Pesantren, Qur’ān Memorisation (Hıfz Education), Orientalism,

PDF

___

Abu Zayd, Nasr Hamid. “Everyday Life, Qur’ān In”. ed. Jane Dammen McAuliffe. Encyclopaedia of the Qur’ān. 2/80-98. Leiden-Boston: Brill, 2002.
Abu Zayd, Nasr Hamid. “Reviewed Work: Beyond the Written Words: Oral Aspects of Scripture in the History of Religion by William A. Graham”. Die Welt des Islams New Series 35-1/150-152. Leiden: Brill Pub., 1995.
Asrori, Achmad. “Islamic Education Develepment Strategy in Facing The Global Challenges”. International Journal of Science and Research 4/11 (Kasım 2015), 587-592.
Azra, Hidayatullah. “Islamic Education in Indonesia”. Handbook of Islamic Education. ed. Holger Daun - Reza Arjmand. 763-781. Cham: Springer International Publishing AG, 2018.
Barton, Greg. Abdurrahman Wahid: Muslim Democrat, Indonesian President. Sydney: University of New South Wales Press, 2002.
Bruinessen, Martin van. “Kitab Kuning: Books in Arabic Script Used in the PesantrenMilieu”. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 146 (1990), 228-269.
Bruinessen, Martin van. “Traditionalist and Islamist Pesantrens in Contemporary Indonesia”. The Madrasa in Asia: Political Activism and Transnational Linkages. ed. Farish A. Noor - Yoginder Sikand - Martin van Bruinessen. 217-246. Amsterdam: ISIM/Amsterdam University Press, 2008.
Boyle, Helen N. “Memorisation and Learning in Islamic Schools”. Comparative Education Review 5/3, ed. Wadad Kadi – Victor Billeh (Ağustos 2006), 478-495.
Dağdeviren, Alican. “Kur’ân’ın Fonetik İ‘câzı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2009), 69-88.
Daulay, Haidar Putra. “Islamic Education in Indonesia: A Historical Analysis of Development and Dynamics”. 4ᵗʰ International Conference the Community Development in ASEAN. 291-307. Jakarta, 2017.
Daun, Holger – Arjmand, Reza. “Preface”. Handbook of Islamic Education. ed. Holger Daun - Reza Arjmand. v-vii. Cham: Springer International Publishing AG, 2018.
Denny, Frederick Mathewson. “Qur’ān Recitation: A Tradition of Oral Performance and Transmission”. Oral Tradition 4/1-2. Columbia: University of Missouri, 1989.
Doorn-Harder, Nelly van. “Teaching and Preaching”. Encyclopaedia of The Qur’ān. 5/205-231. ed. Jane Dammen McAuliffe. Leiden–Boston: Brill, 2006.
Eickelman, Dale F. “The Art of Memory: Islamic Education and its Social Reproduction”. Comparative Studies in Society and History 20/4 (Ekim 1978), 485-516.
Gade, Anna M. “Recitation of The Qur’ān”. ed. Jane Dammen McAuliffe. Encyclopaedia of The Qur’ān. 4/367-385. Leiden-Boston: Brill, 2004.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâ’ü ‘ulûmi'd-dîn. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1426/2005.
Ghozali, Abbas. Madrasah Education Financing in Indonesia. Jakarta: ACDP, 2013.
Göksoy, İsmail Hakkı. “Tâlim ve Terbiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/542-545. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Kraince, Richard G. “Reforming Islamic Education in Malaysia: Doctrine or Dialogue?”. Making Modern Muslims: the politics of Islamic education in Southeast Asia. ed. Robert W. Hefner. 106-140. Hawai’i: University of Hawai‘i Press, 2009.
Mas‘ud, Ali vd. “Evolution and Orientation of Islamic Education in Indonesia and Malaysia. Journal of Indonesian Islam 13/1 (Haziran 2019), 21-49.
Nasr, Muhammed Mekkî. Nihayetü’l-kavli’l-müfîd fî ‘ilmi’t-tecvîd. Kahire: Matbe‘a Mustafe’l-Bâbi’l-Halebî ve Evlâdih, 1930.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref. et-Tibyân fî âdâbi hameleti’l-Kur’ân. thk. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1417/1996.
Ni’am, Syamsun. “Pesantren: the Miniature of Moderate Islam in Indonesia”. Indonesian Journal of Islam and Muslim Societies 5/1 (Haziran, 2015), 111-134.
Özel, İsmet. Bir Akşam Gezintisi Değil Bir İstiklal Yürüyüşü 1. İstanbul: Tiyo Yayınları, 2012.
Pedersen J. – Makdisi, George. “Madrasa”. Encyclopaedia of Islam. 5/1123-1134. Leiden: Brill, 1960-[94].
Rahman, Fazlur. Islam and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition. Chicago - London: The University of Chicago Press, 1982.
Rasmussen, Anne K. “The Qur'ān in Indonesian Daily Life: The Public Project of Musical Oratory”. Ethnomusicology 45/1 (Kış, 2001), 30-57.
Rosenthal, Franz. Knowledge Triumphant. Leiden: E.J. Brill, 1970.
Sa‘îd, Lebîb es-. et-Teğannî bi’l-Kur’ân. Kahire: el-Mektebetü’t-Tekâfiyye, 1970.
Talbani, Aziz. “Pedagogy, Power and Discourse: Transformation of Islamic Education”. Comparative Education Review 40/1 (Şubat 1996), 66-82.
Tibawi, Abdul Latif. Islamic Education: Its Traditions and Modernizations into the Arab National Systems. London: Luzac, 1972.
Zarkasyi, Hamid Fahmy. “Modern Pondok Pesantren: Maintaining Tradition in Modern System”. Tsaqafah: Jurnal Peradaban Islam 11/2 (Kasım, 2015), 223-248.