Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Temel İlkeler
Ölçeklerin geliştirilmesi, uyarlanması ve kullanılması aşamalarında bir çok kriter ve standarda uygun çalışılması gerekir. Aksi halde ölçeğin geçerlik ve güvenirlik düzeyi düşük olur. Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, başka herhangi bir özellikle karıştırmadan, doğru ölçebilme derecesidir ve kullanım amacına, uygulandığı gruba ve uygulama biçimine göre değişebilir. Güvenirlik ise aracın, ölçmek istediği değişkeni ne tutarlılıkla ölçtüğünün ya da ölçme sonuçlarının hatalardan arınmış olmasının derecesidir. Sadece ölçme aracına ait bir özellik olmayıp, ölçme aracı ve aracın sonuçlarına ilişkin bir özelliktir. Geçerliği istenen düzeyde olmayan bir ölçekle, istatistiksel testlerin gücü düşer ve gruplar arası farkın anlamlı olarak tespit edilmesi engellenir ya da çok daha fazla sayıda deneğin araştırmaya dahil edilmesini zorunlu kılarak maliyet artışı ve zaman kaybına neden olabilir. Güvenirliği düşük bir test ise yapılan ölçümde “bias”a neden olarak, özellikle klinik uygulamada bazı hatalı kararlara zemin hazırlayabilir. Bu çalışmada araştırmalarda kullanılan ölçeklerin oluşturulması ile ilgili yapılması gerekenlere ve geçerlik/güvenirlik için gerekli koşullara değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Geçerlik, Güvenirlik, Ölçek
Basic Principles Of Scale Development
Stages of development, adaptation and usage of the scale need to be studied in accordance with the criteria and standards. Otherwise, the reliability and validity of the scale level will be low. Validity is a measurement tool for correct calculation without mixing any particular characteristics and can change by depending on the group administrated and the way of administration. Reliability of a measurement tool depends on the degree of consistency or the degree of how much the tool is free of errors. It is not only a characteristics of a measurement tool, but also a characteristic for the results of the tool. If the validity of a scale is not at the desired level, it decreases the power of statistical tests and determination of the difference between groups is significantly blocked or may result in increased costs and loss of time, in a much larger number of subjects to be included in the research by making it mandatory. A test with low reliability concludes in a measurement “bias” and leads to faulty decisions in clinical practises. In this study, the validity / reliability of the necessary conditions have been mentioned, regarding the creation of the scales used in research needs to be done.
Keywords:
Validity, Reliability, Scale,
___
- Terlemez L, İstatistik, http://home. a n a d o l u . e d u . t r / ~ l t e r l e m e z / i s t a t i s t i k - O%C3%96%C3%96P.pdf adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde ulaşılmıştır.
- Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel yayınevi, 1.baskı, 2002.
- Deniz Z. Psikometrik Ölçüm Aracı Uyarlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2007; 40(1):1-16.
- Erkuş A. Psikometrik Terimlerin Türkçe Karşılıklarının Anlamları İle Yapılan İşlemlerin Uyuşmazlığı. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi. 2010;1(2):72-7.
- DeVellis, R. F. Scale Development Theory and Applications Second Edition. SAGE Publications International Educational and Professional Publisher, 2003; chapter 5: 60-96.
- Ekici E. Öğretmenlere Yönelik Bilişim Teknolojileri Öz-yeterlik Algısı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2012; 31:53-65.
- Naresh, K. M. Questıonnaıre Desıgn and Scale Development” Chapter 5. http://www.terry.uga. edu/~rgrover/chapter_5.pdf adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde ulaşılmıştır.
- Taşkın, Ç., Akat, Ö. Araştırma Yöntemlerinde Yapısal Eşitlik Modelleme. Bursa: Ekin Yayınevi, 2010, 2.bölüm:16-26.
- Aydemir Ö. Ölçek Geliştirme, Güvenirlik ve Geçerlik. http://www.saykad.net/wp-content/ uploads/2012/11/o_aydemir1.pdf adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde ulaşılmıştır.
- Ercan İ, Kan İ. Ölçeklerde Güvenirlik ve Geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2004;30(3):211-16.
- Malhan S, Öksüz E. Sağlığa Bağlı Yaşam Kalitesi Kalitemetri. 1-5. Bölüm:29-98.
- Büyüköztürk Ş. Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem yayınları, 2005, 5. Baskı, 1-182. 13. Yılmaz E, Eser E. Miyokart Enfarktüsü Boyutsal Değerlendirme Ölçeği (MIDAS) Türkçe Sürümünün Psikometrik Özellikleri. Anadolu Kardiyoloji Dergisi. 2011;11: 386-401. 14. Şencan H. Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirik ve Geçerlik. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2005, 1.baskı:787-88.
- Akgül A. Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri. Ankara: Emek ofset, 2003, 2. Basım, 17. Bölüm:440-54.
- Büyüköztürk Ş, Faktör analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi. 2002;32:470-83.
- Kurnaz M, Yiğit N. Fizik Tutum Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerliği. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED). 2010;4(1):29-49.
- Arıkan R. Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Nobel yayınevi,2011,1. Basım, bölüm 6:93-7.
- Bademci V. Tartışmayı Sonlandırmak: Cronbach’ın Alfa Katsayısı, İki Değerli Ölçümlenmiş Maddeler ile Kullanılabilir. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. 2006;I3:438-46.
- Atılgan H. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Anıl yayıncılık, 2006, Bölüm 1- 3:1-131.
- Bakır O. Bilimsel Araştırmalarda Geçerlik ve Güven. 80.251.40.59/education.ankara.edu. tr/aksoy/eay/obakir.doc, adresinden 2 Ocak 2014 tarihinde ulaşılmıştır.
- Güvenirlik, bölüm 8. www.aoa.edu.tr/ ozder/files/2.2.GÜVENİRLİK.doc adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde ulaşılmıştır.
- ISSN: 1303-328X
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2000
- Yayıncı: Tıp Eğitimini Geliştirme Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
Ahmet Ergin, Bekir Büyükakın, Selim Kortunay, Ali İhsan Bozkurt
Gülay Yıldırım, Murat Aksu, Şükran Ertekin Pınar
Tahir Metin Pişkin, Ali Ceylan, Dilek Aslan, Gamze Çan
Tahir Metin Pişkin, Ali Ceylan, Dilek Aslan, Gamze Çan
Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Temel İlkeler
Araştırma Görevlisi Dr. Fatma Yeşim KARAKOÇ, Prof. Dr. Levent DÖNMEZ