KÖL TİGİN (K 10) YAZITINDAKİ ÖD T(E)ÑRİ KİŞİ OGLI KOOP ÖLG(E)Lİ TÖRİM(İ)Ş CÜMLESİ ÜZERİNE

Köl Tigin yazıtının kuzey cephesinin 10. satırındaki RSY (y1s1r1) kelimesinin yapılan çalışmalarda ‘yaşar’, ‘yasar’ ve ‘aysar’ olarak farklı şekillerde okunduğu gözlenmiştir. Bu okuma farklılıklarından dolayı kelimenin geçtiği cümleye farklı anlamlar verilmiştir. Yazıtların kopyasını sunan çalışmalar (Inscriptions de L’Orkhon 1892: 7; Alyılmaz 2005: 30) RSY (y1s1r1) kelimesindeki işaretlerde ittifak etmiştir. Buradan da anlaşılmaktadır ki okuma farklılıklarının sebebi işaretlerdeki farklılık değil, anlamlandırmadaki tercihlerdir. Aynı cümlenin başında geçen ‘öd täŋri’ ifadesinin anlamlandırılmasında da bir birlik yoktur. Yazıttaki cümlenin doğru anlaşılması için Türk din tarihinin verileri ışığında konunun ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekir. Siyasi iktidar ve hakimiyetinin kaynağını Tanrı’dan alan Türk kağanı Bilge Kağan, kurduğu bu cümleyle Türk inanç sistemini özetleyen bir tespit yapmıştır. Bu makalede, daha önce yapılan okuma ve anlamlandırma teklifleri incelenerek, Gök Tanrı temelinde şekillenen inanç sisteminden hareketle RSY (y1s1r1) kelimesi yeniden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Köl Tigin yazıtı, Tanrı, Zaman

PDF

___

Aydın, Erhan (2018). Orhon Yazıtları, İstanbul, Bilge Kültür Sanat Yay.
Bayat, Fuzuli (1993). Oğuz Epik Enenesi ve Oğuz Kağan Dastanı, Bakü, Sabah Yay.
Bayat, Fuzuli (2011). Türk Mitolojik Sistemi 1, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
Berta, Árpád (2010). Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını, Ankara TDK Yay.
Ercilasun, Ahmet Bican (2014). Makaleler 1, Ankara, Akçağ Yay.
Ercilasun, Ahmet Bican (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları , İstanbul, Dergâh Yay.
Erdem, Mehmet Dursun, Demirci Ümit Özgür (2019). Köktürkçe, Ankara, Pruva Yay.
Ergin, Muharrem (2007). Orhun Abideleri, İstanbul, Boğaziçi Yay.
Güngör, Harun (2012). Türk Din Etnolojisi, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yay.
Kafesoğlu, İbrahim (1980). Eski Türk Dini, Ankara, Kültür Bakanlığı Yay.
Kafesoğlu, İbrahim (2012). Türk Millî Kültürü, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
Kâşgarlı Mahmud (2007). Dîvânü Lugâti’t-Türk, istanbul, Kabalcı Yay.
Orkun, Hüseyin Namık (2011). Eski Türk Yazıtları, Ankara, TDK Yay.
Ögel, Bahaeddin (2014). Türk Mitolojisi II. Cilt, Ankara, TTK Yay.
Ögel, Bahaeddin (2016). Türklerde Devlet Anlayışı, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
Sertkaya, Osman Fikri (2017). “Köl Tigin (K-10)’da Geçen Öd Teŋri ‘Zaman Tanrısı’ ile İlgili Fiili Yaşamak ‘Yaşamak’ mı, Yasamak ‘Tanzim Etmek, Düzenlemek’ mi, Yoksa Aymak ‘Demek, Söylemek’ mi Okumalıyız?”, Journal of Old Turkic Studies , Cilt 1, Sayı 2, ss.55-63.
Şemseddein Sami (2012). Orhun Abideleri, (Yay. Haz. Gıyasettin Aytaş), Ankara, Akçağ Yay.
Tekin, Talat (2003). Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul, Kitap Matbaası.
Tekin, Talât (2010). Orhon Yazıtları, Ankara TDK Yay.
Thomsen, Vilhelm (2011). Orhon Yazıtları Araştırmaları, (Çev., Yay. Haz. Vedat Köken), Ankara, TDK Yay.
Tulum, Mertol (1990). “Orhon Yazıtlarında Birleşik Cümleler ve Baş Cümle İle Yardımcı Cümle İlişkileri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Cilt 38, Sayı 1990, ss. 193-205.