Kürt Edebiyatı ve Folklorunda Dua -Hakkari Bölgesi Örneği-

Maddi ve manevi kültürü ortaya çıkardığı için folklor her millet için önem arz etmektedir. Pek çok konu ve alanda araştırmalar yapan folklor bilimi araştırma alanlarını farklı yönlerden incelemektedir. Folklorun ilgi alnlarından biri de duadır. Duanın insanlık tarihi boyunca varolduğu ve sözlü edebiyat alanında da önemli bir yeri olduğu kabul edilmektedir. İnsanlar arasında iyi ilişkilerde olumlu bir cevap verme gereği hissedilmektedir, bu cevaplara dua denilmektedir. Kürtler arasında çok zengin bir sözlü edebiyat geleneği bulunmaktadır, bu zenginliğin bir kısmını da dualar oluşturmaktadır. Kürtler arasında yüzyıllar boyunca dua sözleri söylendiği için bu sözler kalıp sözlere dönüşmüştür. Dua şeklinde ifade edilen sözler yöresel farklılıklar da arz etmektedir. Bu çalışmada dua, özellikle Hakkari bölgesinde edilen dualar üzerinde duracak ve o duaları halk edebiyatının yöntemleri ile değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Dua, İnanç, Kültür, Hakkari, Sözlü Edebiyat

Prayer in Kurdish Literature and Folklore -Hakkari as Sample-

As it contents concrete and abstract values of a culture, the folklore is very crucial for national identity. It demonstrates every historical and cultural points of life. The folklore has got many subjects and studies those subject in many various ways. Prayer is one of those topics that folklore is interested in. As it is known, prayer has been performed since the human was created. Besides, it is a fact that prayer is also an important topic for oral literature. When people chatting and getting related they need to use pleasing speeches and words which are named as prayer as they carry positive effects. Kurdish oral literature is strong and very rich in terms of prayer. Prayers have been used among Kurds for a long time and they have become daily and common phrases. Prayers differ from region to region as well. Through this present we would like talk about prayer importance in Kurdish folklore, especially in Hekarî cultural tradition in terms of folklore science.

Keywords:

Belief, Culture, Prayer, Hekarî, Oral Literature,

PDF

___

Adak, A. (2013). Destpêka Edebîyata Kurdî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol...........................
Alan, D. (1997). Folklor Nedir, (werger, Gülay Mirzaoğlu), Milli Folklor Dergisi, Kış.
Alkanat, A. Diroka Hevpeyvînê: 15.12.2019, Temen: 30, Hekarî, Tirkîye................
Arnold, V., G. (1924). Le Folklore: Croyances et CoutumesPopulaires Françaises, weş. Librairie Stock, Paris.
Bedirxan, C., Elî. (2012). “Ferhengok”, Hawar, j. 30, Weşanên Belkî, İstanbul...................
Cindî, H., Evda, E. (2008). Folklora Kurmanca, (werg. Tosinê Reşîd), weş. Avesta, Stenbol.
Doğan, K. (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, weş., Akçağ, Ankara.
Dündar, M. (2017) “Ahmed-i Hanî’nin İlmi Kişiliği”, Türk ve İslam Dünyası Araştırmaları Dergisi, Tidsad, Yıl: 4, Sayı: 4, Aralık 2017, rr. 222-229.
Nîşabûrî, E., ‘E., M. (?). el-Mustedrek ‘ele’s-sehîheyn, I-VII, Daru’l-Kîtabî’l-‘Erebî, Beyrût bd.
Ehmed, H. (2007). Qanûnu’d-dua mefhûmu’l-îlm we’l-î‘tîqad, Daru’c-celîs’z-zeman, ‘Amman.
Engîn, E. Dîroka Hevpeyvînê: 11.11.2019, Temen: 50, Hekarî, Tirkîye......................
Erman, A. (2010). Türk Halk Bilimi, weş. Kitapevi, Çap. 6, İstanbul.........................
Teyran, F. (2014). Diwan, (Amadekar: Kadri Yıldırım), Weşanên Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
Feyyûmî Ehmed, b., M., b. ‘E. (?). el-Misbahu’l-munîr, Beyrût, bd..............................
Findi, R. (2008). el-Fikru’l-Kavmiyyu Beyne Hânî ve Haci Kadır el-Koyî (Dirasetun Nakdiyyetun), Çapa 4an, Duhok.
İbn Manzur, M., b., M., el-Î. (?). Lisanu’l- ‘Ereb, Beyrût...........................................
Kutsal Kitap, (2002). Kitabı Mukaddes Şirket, İstanbul............................................
Özer, M., D., Dîroka Hevpeyvînê: 15.01.2020, Temen: 71, Hekarî, Tirkîye.........................
Bateyî, M., H., (2015). Mewlûda Nebî, (Werger û Şikar: M. Xalit Sadînî) Weşanên Kültür ve Türizim Bakanlığı, Ankara.
Mihemmed b. Ebubekir b. ‘Ebdu’l-Qadir er-Razî, Muxtaru’s-siheh, Beyrût 1995.
Mihemmed, b., Y., F. (1995). el-Qamûsu’l-muhît, Beyrût..................................
Mihemmed, K., K. (2012). en-Nass we’l-xîtab fî’s-sahîfetî’s-seccadîyye, Menşûratu Kullîyatî’l-Îmamîl’l-Kazim lîl-‘Ulûmî’l-Îslamîyye. Bexda.
Sönmez, N. (2018). “Şeyh Ahmed-i Hânî’nin Mem û Zîn Mesnevisinde Ayetlerden İktibaslar (I-Iv Bölüm)”, Turkish Studies, Volume 13/20, Summer 2018, rr. 665-686................................
Sönmez, N. (2018). “Yunus Emre ile Feqıyê Teyran’ın Şiirlerinde Gönül İmgesinin Mukayesesi”, Turkish Studies, Volume 13/18, Summer 2018, rr. 1227-1241.
Örnek, S., V. (2000). Türk Halk Bilimi, weş. Kültür Bakanlığı, Ankara.........................
Öztunç Mîkaîl, 11.11.2019, Hekarî, Tirkîye.........................................................
Resul, M., İ. (2007). Ehmedê Xanî ve Mem û Zin, (Werger.: Kadri Yıldırım), İstanbul.
Sadinî M., X. (2010). Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Weşanên Nûbiharê, Stenbol.
Sadinî M., X. (2013). Mela Huseynê Bateyî- Jîyan, Helbest û Berhemên Wî, Weşanxaneya Nûbiharê, Stenbol.
Tekin, M. (2012). Ziyaret Fenomeni Çerçevesinde Dua Ve Sosyal Sorunlar, Rağbet Yayınları, Çapa 2yan, İstanbul 2012.
Timurtaş, A. (2018). İslami Edebiyatta Dua Delâ’ilu’l-Hayrât Örneği, Weş., Çıra Akademi, İstanbul 2018.
Xanî, E. (1968). Mem û Zîn, (Berhevkar: M. E. Bozarslan), Weşanên Gün.
Yaşin, A. (2012). Kürt Filozofu Şeyh Ehmedê Xanî Hazretleri, Weşanên Lîsê, Diyarbakır.
Yıldırım, K. (2011). Ehmedê Xanî’nin Fikir Dünyası, Weşanên Ağrı Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul.
Parladır, S. (1994). “İslam da Dua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, IX, 535. 1994.
Akkuş, S. (2015). “Di Dîwanên Klasik û Çanda Kurdan de Dua” Nûbîhar, Havin, 2015, Hejmar 132, rr. 32-37. 34.
Quran: 7/19-22-23.. ...................................................................
Taqî, D. (1992). el-Fikru’d-dînîyyul’l-qedîm, Daru’ş-Şu‘ûnî’s-Seqafîyyetî’l-‘Amme, Bexda.
Kaplan, Y. (2015). “Strana Kurdî (Kurmancî): Devera Hekarîyan Wekî Nimûne” Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Sal:1, Berg1, Hejmar2, Kasım 2015, rr. 158-182, r. 177.