Орус Дылдан Үлегерлеттинген Сава Аттарының Тыва Дылда Илередип Турар Уткаларының Онзагайлары

Bu makalede Rusçadan Tuva edebi diline ve ağızlarına geçen, temel anlamı değişen kap- kaçak adlarının ifade ettiği anlamlar üzerinde durulmuştur. Rusça ve Tuvacada değişim gösteren sözlerin anlamlarında uyuşan veya uyuşmayan, farklılık gösteren hususlar belirlenerek, bu alıntıların Tuva edebi dilinde ve ağızlarındaki semantik özellikleri ortaya konmuştur. Bazı durumlarda Rusçadan alıntılanan sözlerin anlamı Tuvacada genişlemiş, bazı durumlarda ise alıntılanan bu adlar, belirttiği nesnelerin dış özellikleri veya kullanımları sebebiyle benzer nesneleri ifade eden Tuvaca sözler ile beraber kullanılmıştır.Статьяда орус дылдан тыва литературлуг дылче болгаш ооң диалектилеринче үлегерлеттингеш,  үндезин  утказы  өскерли  берген  сава  аттарының  илередип  турар уткаларының анализин кылып чоруткан. Орус болгаш тыва дылдарда ук чергелешкек сөстерниң уткаларында дүүшкээн болгаш дүүшпейн турар ылгалдыг таварылгаларын тодарадып, ук үлегерээшкиннерниң тыва литературлуг дылда болгаш ооң диалектилеринде семантиктиг онзагайларын көргүскен. Чамдык таварылгаларда орус дылдан үлегерлеттинген сава аттары тыва дылче үлегерлеттинип келгеш, утказы делгемчип, а чамдыкта айтып турар чүүлдеринге даштыкы хевири азы хереглеттинериниӊ аайы-биле дөмейлешкек чүүлдер илереткен тыва сөстер-биле катай ажыглаттынып турар.

Semantic Features of Names of the Dishes Borrowed From Russian in Tuvan

This article analyses the meanings of names of the dishes borrowed from Russian into literary Tuvan and its dialects and changed their original meanings. The authors also study ifthe meanings of those parallel Russian and Tuvan  words are similar or not and they see their differences and their semantic features in literary Tuvan and its dialects. In some cases, thenames of the dishes borrowed from Russian become polysemous and sometimes they are used with Tuvan words which show external forms of the things or their similar using. 

___

  • Ажыглаан чечен чогаал болгаш информантылар даӊзызы
  • Кенин-Лопсан. КШ – Кенин-Лопсан М. Хайыралыг Калчан-Шилги. Кызыл, 1978.
  • Кенин-Лопсан. ЧӨ – Кенин-Лопсан М. Чылгычының өө. Кызыл, 1980.
  • Сарыг-оол. АТ – Сарыг-оол С. Аңгыр-оолдуң тоожузу. Кызыл, 2008.
  • Сарыг-оол. БЧ. – Сарыг-оол С. Байлак чурттум. Кызыл, 1958.
  • Сарыг-оол. ХЫ – Сарыг-оол С. Хүннүӊ ыраажылары. Кызыл, 1977.
  • Танова. ШХС – Танова Е. Ширбиилиӊ холдан салба. Кызыл, 1999.
  • Эргеп. ОД – Эргеп М. Оглаа-Доруг. Кызыл, 1974.
  • Эргеп. ӨЧ – Эргеп М. Өдүгенде чайлаг. Кызыл,1994.
  • Эргеп. ТУК – Эргеп М. Таӊды-Ууланыӊ кижилери. Кызыл,1991.
  • И1 – Информант 1, Хертек Эльвира Манчыт-ооловна, 1974, барыын диалект, Кара-Хөл аялгазыныӊ эдилекчизи.
  • Ажыглаан эртем литературазы
  • Доржу, М. Д. Бай-(2002). Тайгинский говор в системе диалектов тувинского языка. Кызыл.
  • Монгуш, Д. А. (1967). Сат Ш. Ч. Совет үеде тыва дылдыӊ хөгжүлдези. Кызыл.
  • Сат, Ш. Ч. (1987). Тыва диалектология. Кызыл.
  • Татаринцев, Б. И. (1974). Русские лексические заимствования в современном тувинском языке. Кызыл. Ажыглаан словарьлар
  • Ожегов, С. И. (1985) Словарь русского языка: М.
  • Ожегов, С. И.; Шведов,а Н.Ю. (2003). Словарь русского языка: М. Ожегов, С. И (2007). Словарь русского языка: М.
  • ТСТЯ I (2003). Толковый словарь тувинского языка. Том 1. Новосибирск: Наука.
  • ТСТЯ II ( 2011. Толковый словарь тувинского языка. Том 2. Новосибирск: Наука.
  • ЭСТЯ III (2004). Татаринцев Б. И. Этимологический словарь тувинского языка. Том 3. Новосибирск: Наука.
  • Электроннуг словарлар Фасмер, http://enc-dic.com/fasmer/Taz-13237.html –М. Фасмера.
  • Ефремова, https://slovar.cc/rus/efremova-tolk/297213.html – Толковый словарь, Т.Ф. Ефремовой .
Tehlikedeki Diller Dergisi-Cover
  • Başlangıç: 2012
  • Yayıncı: Ülkü ÇELİK ŞAVK
Sayıdaki Diğer Makaleler

Тувинцы Китая: Проблемы Сохранения Родного Языка

жанна МӨНГЕЕВНА ЮША

Tuvaca {-GI}+DEG Yapısı Hakkında

İlker TOSUN

Тыва Дылдың Даштыкы Диалектизи: Цэнгэл Тываларының Дылы

Гансух Хаадарган Хийс

Tuvacada {Ø (< -A)} Yapısındaki Zarf ve Edat Görevli Sözcüklerle Zarf Yapan {-Dır} Eki Üzerine Sözlükselleşme ve Gramerleşme Açısından Bir İnceleme

Emin Erdem ÖZBEK

J. M. Yuşa, Folklor Obryad Tuvintsev V Naçale XXI Veka: Struktura. Semantika. Pragmatika, [ XXI. Yüzyılın Başında Tuvaların Folklor ve Törenleri. Yapı. Semantik. Uygulamalar]

Muvaffak DURANLI

Орус Дылдан Үлегерлеттинген Сава Аттарының Тыва Дылда Илередип Турар Уткаларының Онзагайлары

Чаяна Баавыл, байлак ЧАШ-ООЛОВНА ООРЖАК

Folklor Obryad Tuvintsev Kitaya V Naçale XXI Veka: Struktura. Semantika. Pragmatika

Muvaffak DURANLI

Уранхай Деп Нийти Ат Дугайында Шинчилел

золбаяр ГАГАА

Тыва Дыл Грамматиказында Бичеледир, Чассыдар Кожумактар Дугайында Айтырыг Болгаш Оларныӊ Чугаа Дылында Ажыглалы

эллада АННАЙ КАН-ООЛОВНА

Gülsüm Killi Yılmaz, Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Türklerinin Dil Durumu.

İşıl AYDIN ÖZKAN