Yusuf Efendizade ve “er-Rediyyetü li’d-Dâd el-Mu’ceme” adlı risalesi: İnceleme ve Tahkik
Asıl adı Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Yusuf b. Abdulmennan El-Hilmi el-Amasi’dir. Daha çok Yusuf Efendizade lakabıyla tanınmıştır. 18.yüzyılda(ö.1167\1754) yaşamış bir osmanlı alimidir. Osmanlı devletinde kıraat ilminin gelişmesinde büyük payı vardır. Kıraat sahasında çok sayıda önemli eserler telif etmiştir. Dönemin karakeristik özelliklerini yansıtması bakımından en önemli çalışmalarından birisi de “er-Rediyyetü li’d-Dâd el-Mu’ceme” adlı risalesidir. Bu çalışmasında saçaklızade diye bilinen el-Mera’şi’ye dâd harfinin okunuşu hakkında cevap vermiştir. Saçaklızade’nin “keyfüyetü edai li’d-dâd” adlı risalesi osmanlı alimleri arasında büyük bir polemiğe yol açmıştır. Bu meyanda kendisine dönemin büyük kıraat âlimlerinden reddiyeler gelmiştir. Şeyhü’l-Kurra müessesinin temsilcilğini yapan Yusuf Efendizade dâd harfini kıraat, tecvid, fıkıh, tefsir ve dil ilimlerine göre değerlendirerek ilmi bir risale yazmıştır. Makale, Reis’ul-Kurra Yusuf Efendizade’nin bu risalesini kıraat ilmine bir katkıda bulunmak üzere tahkikli metniyle birlikte sunmayı hedefler.
Anahtar Kelimeler:
Yusuf Efendizade, Kıraat ilmi, Saçaklızade El-Mera’şi Reddiye, er-Rediyyetü li’d-Dâd el-Mu‘ceme
Yusuf Efendi Zadeh (d.1167 \ 1754) and his treatise “Al-Raddiyyatu li Al-Dad Al-Mu’jama”: Study and Critical Edition
His real name is Abu Muhammad Abdullah b. Muhammad b. Yusuf b. Abdul Mennan El-Hilmi al-Amasi, or more famously known as Yusuf Efendi Zadeh. He lived in the 18th century (d.1167 \ 1754) during the Ottoman period. He has a great contribution in the development of the Science of Qur’anic Recitations (Qiraat) in the Ottaman State. He has written many importand and fundemantal books in this field of Qiraat. Among his writings are “Al-Raddiyya li Al-Dad Al-Mu’jama”, which is an important piece that reflects the characteristics and attributes of the period he lives in. In this work, he replied to al-Mar’ashi, also known as Sajagli Zadeh on his argument regarding the Pronunciation of the letter "Dad" and its method of recitation. This is due to Sajagli Zadeh’s writing entitled “Kayfiyyatu Adaai Al-Dâd” causing a great polemic and heated discussions among the Ottoman scholars. in return, his view has received many opposition and rejections. Yusuf Effendi Zadeh, founder of Sheikh al-Kurra’ Foundation, had produced a brief writing in order to evaluate the term dâd from the perspective of Qiraat, tajweed, jurisprudence, interpretation (tafsir) and linguistics. This article aims at studying and evaluating the writing of the writing of the Imam of Qiraat, Yusuf Effendi Zadeh, and publishing it for its priceless contribution to the field of Qiraat (Quranic Recitations).
Keywords:
Yusuf Effendi Zadeh, Qiraat, recitation on Sajagli Zadeh Marashi,
___
- Askalanî, İbn Hacer. el-Durerü’l-Kamine fi’l-Mieti’s-Samine. thk. Muhammed b. Abdulmuîd Dân. 2. Baskı. Hindistan: Meclisu Daireti’l-Mearifi’l-Osmaniyye, 1972.
- Bağdadî, İsmail Paşa. Hediyetü’l-Ârifîn Esmai’l-Müellifîn ve Âsarı’l-Musannifîn. Beyrut: Muessesetü’t-Tarihi’l-Arabî, 1951.
- Bermavî. İmta’ü’l-Fudalâ biteracimi’l-Kurrâ. Riyad: Darü’n-Nedve el-Alemiyye, 2000.
- Cebertî, Abdurrahman b. Hasan. Tarihu Âcaibi’l-Asâr fi’t-Teracimi ve’l-Asâr. Beyrut: Darü’l-Ciyl, 2010.
- Dânî, Ebû Amr. el-Tahdid fi’l-İtkanî ve’l-Tecvid. thk. Ğanim Kaddurî Hamd. Bağdad: Mektebetu dari’l-Enbar, 1988.
- Davudî, Muhammed b. Alî b. Ahmed. Tabakatü’l-Müfessirîn. Beyrut: Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, t.y.
- Dehmane, Havedh.Yusuf Efendizâde Abdullah Hilmî Efendi’nin Necah’ul-Karî Li Sahihi’l-Buharî Adlı Risalesinin Tahkiki (İlk Yüz Varak). Konya: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2017.
- Efendizâde, Yusuf. Ecvibetü Yusuf Efendizâde ala iddet Mesaîl Mimma Yateallak bivucuhi’l-Kur’an. thk. Ömer Yusuf Abdulganî Hamdan. Suudi Arabistan: Mecelletu el-İmam eş- Şatıbî li’d-Dirasat’il-Kur’aniyye, sayı. 6, 2008.
- Efendizâde, Yusuf. Risaletü Müşkilatu’ş-Şatıbî min evveli’r-Risale ila Nihayeti İmaleti Hai’t-Te’nis li’l-Kisaî ala’l-İstisna. thk. Salim b. Ğaramullah b. Muhammed El-Zehranî. Mekke: Mecelletu Camiâti Ummi’l-Kura li’l-ulumi’ş-Şeriâ ve’l-Luğati’l-Arabiyye ve Adabiha, Sayı: 51, 2011.
- Efendizâde, Yusuf. Kitab Müşkilatı’ş-Şatıbî li’l-İmam Yusuf Efendizâde. thk. Hadi Behçet Hüseyin Sabri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Filistin: Camiâtü’l-Necahi’l-Vataniyye, 2010.
- Fasî, Cemaluddin Ebi Abdullah Muhammed b. el-Hasan. el-Leali’l-Feride fi Şerhi’l-Kaside. thk. Abdurrahim el-Tarhunî. Lübnan: Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2011.
- Hacı Halîfe, Katip Çelebi. Keşfu’z-Zunun ân Esami’l-Kutubi ve’l-Funun. Bağdâd: Mektebetü’l-Mesna, 1941.
- Hamevî, Şihabuddin Ebi Abdillah Yakut b. Abdullah el-Rumî. Mu’cemü’l-Udebâ: İrşadu’l-Erîb ila Ma’rifeti’l-Edîb. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1993.
- Hancı, es-Seyyid Muhammed Emin. Kitabu Muncemi’l-Umran fi’l-Müstedrek ala Mu’cemi’l-Buldan. Mısır: Matabaatü’s-Saâdat, 1907.
- İbn Kesîr. Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed Selame. 2. Baskı. Suudi Arabistan: Daru Tıybeti’l-Neşr ve’l-Tevzi’, 1999.
- İbn’ül-Cezerî. el-Temhîd fi İlmi’t-Tecvid. thk. Alî Hüseyin el-Bevab. Riyad: Mektebetü’l-Mearif, 1985.
- İbn’ül-Kasım, Hasan el-Nahvî. el-Mufid fi şerhi Umdeti’l-Mecid fi’l-Nazmi ve’t-Tecvid. thk. Cemal El-Seyyid Rifai’. Kahire: Evladu’ş-Şeyh, t.h.
- İzmirî, Mustafa. Risaletu fi’r-Reddi ala’l-Mera’şî (Saçaklızâde) fi Mebhasi Tashihi’d-Dâd. thk. Fellah Hasan Kati’. Irak: Mecelletü’l-Adabi’l-Mustansiriyye, sayı: 62, 2013.
- Kaysî, Muhammed Mekkî b. Ebi Talib. el-Riayetu li’t-Tecvidi’l-Kıraati ve Tahkik lafzı’t-Tilave. thk. 1. Baskı, Mektebetu Kurtuba li’l-Bahsi’l-İlmi ve’t-Tahkik el-Turas.
- KehhÉle, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-Müellifîn. Beyrut: Mektebetu’l-Mesna, 1987.
- Kettanî, Abdulhay. Fihrisu’l-Feharis ve’l-Esbat ve Mu’cemi’l-Me’acim ve’l-Meşiyhat ve’l-Muselselat. thk. İhsan Abbas. 2. Baskı. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 1982.
- Kevserî, Muhammed Zahid. El-Tahriru’l-Veciz fima Yebteğihi el-Musteciz. Matbaatu’l-Envar, 1320.
- Kureşî, Abdulkadir b. Muhammed b. Nasrullah. el-Cevâhiru’l-mudiyye fi tabakati’l-Hanefiyye. thk. Abdulfettah el-Halu. 2. Baskı. Kahire: Dârü Hicr, 1993.
- Mara’şî, Saçaklızâde. el-Risaletü’l-Mutemmime li Keyfiyeti’n-Nutki bi’d-Dâd. thk. Salim Kadduri Hamd. Mecelletü’l-Ferahidî, sayı: 22 , 2015.
- Mara’şî, Saçaklızâde. Keyfiyetu Edai’d-Dâd. thk. Hatim Salih el-Damin. Irak: Mecelletu Mecme’il-Luğa el-Arabiyye, sayı: 75 / 4 , 1995.
- Mardinî, Şemsuddin Muhammed b. Kayser. el-Dureru’n-Nadid fi ilmi’t-Tecvid. No: 1616. Medine İslam Üniversitesi Fotokopi Bölümü.
- Murâdî, Ebü’l-Fazl Muhammed Halil, Silkü’d-Dürer fi Â’yânî’l-Karni’s-Sanî Âşr, 3. Baskı. Beyrut: Darü ibn Hazm, 1988.
- Nüveyhiz, Âdil. Mu‘cemü’l -Müfessirîn. Beyrut: Muesseetu Nuvayhız el-Sekafiyye li’t-Te’lif ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1988.
- Öge, Ali. Amasyalı Âlim Yusuf Efendizade’nin Kıraat İlmine Dair Eserlerinin İncelenmesi. Uluslararası Amasyalı Âlimleri Sempozyumu. 187-194. Amasya: 2017.
- Özkan, Halit. Yûsufefendizâde. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: 2013.
- Safedî, Salahuddin. el-Vafî bi’l-Vefayat. thk. Ahmed el-Arnavutî - Tûrkî Mustafa. Beyrut: Daru İhyai’t-Turas, 2000.
- Sehavî, Ali b. Muhammed Alemüddin ebü’l-Hasen. Fethü’l-Vasid fi Şerhi’l-Kasid. Thk. Mevlay Muhammed el-İdris el-Tahiri. Suudi Arabistan: Mektebetü’l-Ruşd, 2002.
- Sezgin, Fuat. Tarihu’t-Turasi’l-Arabi. trc. Mahmud Fehmi Hicazî. Riyad: Camiâtu’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslamiyye, 1991.
- Sibeveyh. el-Kitab. thk. Abdusselam Muhammed Harun. 3. Baskı. Kahire: Mektebetu’l-Hanci, 1988.
- Sîrafî, Ebû Saîd el-Hasan b. Abdullah b. Merziban b. Ahbarü’n-Nahviyyîn’el-Basriyyîn. thk. Taha Hüseyin el-Zeynî - Muhammed Abdulmun’im Hafacî Mısır: Mustafa el-Babî el-Halebî, 1966.
- Suyutî, Celalettin. Buğyetü’l-Vuat fi tabakati’l-luğaviyyin ve’l-Nuhhât. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Beyrut: el-Mektbetü’l- Asriyye, t.y.
- Şatıbî. Hırzu’l-Emanî ve vechu’t-Tehanî fi’l-Kıraati’l-Seb’a el-Şatıbiyye. thk. Muhammed Temim el-Za’bî. 4. Baskı. Suudi Arabistan: Mektebetü Dari’l-Huda ve dari’l-Ğavsani lid-Dirasati’l-Kur’aniyye, 1985.
- Tahir, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri, haz: A. Fikri Yavuz - İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi, t.y.
- Zehebî, Şemsuddin. Ma’rifetu’l-Kurra el-Kibar âlâ’t-Tabakati ve’l-A’sâr. Lübnan: Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
- Zehebî, Şemsuddin. Siyer A’lâm’in-Nubelâ. thk. Şuayb Arnavutî önderliğinde Tahkik Heyeti, 3. Baskı. Beyrut: Muessesetu’r-Risale,1985.
- Ziriklî, Hayruddin. A’lâm. 15. Baskı. Lübnan: Darü’l-İlm li’l-Melayin, 2002.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi