20952

Suyûtî’nin Nazmu’d-Dürer Fî ʿİlmi’l-Eser Adlı Elfiyye’sinin Hadis Usûlü Açısından Değerlendirilmesi

Hadis usûlüne dair telif edilen mensûr eserlerin yanı sıra zamanla Elfiyye olarak isimlendirilen şiirleştirme çalışmaları da ortaya çıkmıştır. Elfiyyelerin nazmedilmesinin arkasındaki temel sâik, bilgilerin kolayca ezberlenmesini ve hatırlanmasını sağlamaktır. Bu gayeyle Suyûtî de hadis usûlüne dair Nazmu’d-dürer fî ‘ilmi’l-eser adında bir Elfiyye nazmetmiştir. Suyûtî, İbnu’s-Salâh’ın ‘Ulûmu’l-hadîs adlı eseriyle Irâkî’nin et-Tebsıra ve’t-Tezkira isimli Elfiyye’sini göz önünde bulundurarak kendisi yeni bir Elfiyye nazmetme ihtiyacı hissetmiştir. Suyûtî, Elfiyye’sinin tüm konuları ihtivâ etmesi (cem‘), üslubunun vecîz olması (îcâz) ve tertibi (ittisâk) açısından Irâkî’nin Elfiyye’sinden üstün olduğunu ileri sürmüştür. Elfiyye incelendiğinde İbnu’s-Salâh ve Irâkî’nin eserlerinde yer almayan 17 hadis usûlü konusunun Elfiyye’ye ilave edildiği görülmektedir. Diğer taraftan Elfiyye’de İbnu’s-Salâh ve Irâkî’nin Elfiyyeleri dışında, İbn Hacer gibi âlimlerin eserlerinden de istifade edildiği tespit edilmiştir. Buradan hareketle Elfiyye’nin salt bir ihtisâr ve şiirleştirme faaliyeti olmadığı, hadis ilmi açısından kıymetli bilgiler içeren bir eser olduğu kaydedilmelidir. İşte bu makalede Elfiyye litaretürü hakkında muhtasar bilgi verildikten sonra İslâmî ilimlerin neredeyse her alanında eser yazan Suyûtî’nin Nazmu’d-dürer fî ʿilmi’l-eser adlı Elfiyye’sinin hadis literatüründeki yeri üzerinde durulmuş ve Elfiyyetu’s-Suyûtî olarak şöhret bulan çalışması, hadis usûlü açısından tedkik edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Usûl, Elfiyye, Nazmu’d-Dürer, Suyûtî.

An Evaluation of Suyūṭī's Naẓm al-Durar fī ʻilm al-asar Alfīyah in Terms of Hadith Method

In addition to the prose works that were copyrighted on the hadith method, poetry studies called Alfīyah also emerged. The main motive behind the naming of the Alfīyahs is to ensure that the information is easily memorized and remembered. For this purpose, Suyūṭī also wrote an Alfīyah named Naẓm al-Durar fī ʻilm al-asar on the method of hadith. Suyūṭī felt the need to write a new Alfīyah himself by considering Ibn al-Ṣalāḥ's ʻUlūm al-ḥadīth and al-ʻIrāqī's Alfīyah named al-Tabṣirah wa al-Tadhkirah. Suyūṭī claimed that his Alfīyah is superior to al-ʻIrāqī's Alfīyah in terms of covering all subjects (Jamʻ), concise style (Ījāz) and composition (Ittisāq). When the Alfīyah is examined, it is seen that 17 subjects of hadith method, which is not included in the works of Ibn al-Ṣalāḥ and ʻIrāqī, has been added to the Alfīyah. On the other hand, it has been determined that the works of scholars such as Ibn Ḥajar were also used in Alfīyah, apart from Ibn al-Ṣalāḥ and ʻIrāqī's Alfīyahs. From this point of view, it should be noted that Alfīyah is not just a summary and poetry activity, but a work containing valuable information in terms of hadith science. In this article, after giving concise information about the Alfīyah literature, the place of Suyūṭī's Naẓm al-Durar fī ʻilm al-asar, who wrote works in almost every field of Islamic sciences, in the hadith literature has been emphasized and his work which became famous with the name Alfīyat al-Suyūṭī has been examined in terms of hadith methodology.

Keywords:

Hadith, Uṣūl, Alfīyah, Naẓm al-Durar, Suyūṭī.,

PDF

___

Agitoğlu, Nurullah. “Hadis Usûlü Konularına Dair Bir Risale: Muhammed Nurullah Seyda’nın “es-Sahîfetü’s-sâlise fî Usûli’l-Hadîs”i”, Şırnak Üni-versitesi ilahiyat fakültesi Dergisi 2016/2, 7/14.
Aslan, Recep. Suyûtî’nin Hadis İlmindeki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
Aslan, Recep. Suyûtî’nin Hadis İlmindeki Yeri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
Avnî, eş-Şerîf Hâtim b. Ârif. el-İmtâ‘u’ş-şi‘rî ‘inde’l-muhaddisîn ve fîhi beyânu ‘inâyetu’l-muhaddissîn bi’l-luga. Suudi Arabistan: Dâru’s-Sümey‘î li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 2015.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: IFAV, 7. Basım, 2013.
Bahşi, Turan. İbn Mâlik ve Nahiv İlmi Açısından el-Elfiyye Adlı Eseri. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Baskale, Fehmi. Zeynuddîn-i Irâkî’nin Hayatı, Eserleri ve Hadis İlmindeki Yeri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Birmâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abduddâim. el-Fevâidu’s-seniyye fî şerhi’l-Elfiyye. thk. Abdullah Ramazân Mûsâ. 5 Cilt. Mısır: Mektebetü’t-Tev’iye el-İslâmiyye, 2015.
Çetin, Nihad M. “Bahir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Çiçek, Fehmi. Hadis Usûlü Literatüründe Manzûmeler ve Türkçe Manzûm Hadis Çalışması. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Doktora, 2020.
Etyûbî, Muhammed İbnu’ş-Şeyh el-Allâme Ali b. Âdem b. Mûsâ el-Vellevî. Şerhu Elfiyyeti’s-Suyûtî fi’l-hadîs el- müsemmâ İs‘âfu zevi’l-vetar bi şerhi Nazmi’d-dürer fî ‘ilmi’l-eser. 2 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 2013.
Güven, Hana. “İbn Mâlik’in Elfiyyesi ve Arap Gramerindeki Önemi”. Universal Journal of Theology 5/1 (2020), 121- 156.
el-Hüdeym, Muhammed b. el-Hasen b. Ahmed el-Ya‘kûbî el-Mûrîtânî. el-Câmi‘u’l-muharrer ‘alâ Nazmi’d-dürer: Şerhu Elfiyyeti’s-Suyûtî fî mustalahi’l-hadîs, thk. Ebû Muhammed b. Muhammed Hüseyin. Kâhire: Dâru’t-Teysîr li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 2. Basım, 2020.
Hüveyyî, Şihâbuddîn Muhamed b. Ahmed. Nazmu ulûmi’l-hadîs el-Müsemmât: Eksa’l-emel ve’s-sûl fî ilmi hadîsi’r-resûl sallallahu aleyh ve sellem. thk. Nevâf Abbâs Habîn el-Münâver. Kuveyt, 2015.
Irâkî, Ebu’l-Fazl Zeynuddîn Abdurrahîm b. el-Hüseyin. Elfiyyetu’l-Irâkî el-müsemmât bi et-Tebsıra ve’t-tezkira fî ulûmi’l-hadîs. thk. el-Arabî ed-Dâiz el-Firyâtî. Riyâd: Mektebetu Dâri’l-Minhâc, 2007.
Irâkî, Ebu'l-Fazl Zeynuddîn Abdurrahîm b. el-Hüseyin. Şerhu’t-Tebsira ve tezkire. thk. Abdullatîf el-Hemîm ve Mâhir Yâsîn Fahl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Şerhü’n-Nuhbe: Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l- eser. thk. Nurûddîn ’İtr. Beyrut: Matbaatu’s-Sabâh, 3. Basım, 2000.
İbn Ḳâsim el-Murâdî, Ebû Muḥammed Bedruddîn Ḥasan b. Ḳâsim el-Murâdî el-Mıṣrî el-Mâlikî. Tevḍîḥu’l-meḳâṣid ve’l-mesâlik bi’Şerḥi Elfiyeti İbn Mâlik. 3 Cilt. b.y.: y.y., 1428/2008.
İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizî. thk. Hemmâm Abdürrahîm Saîd. Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, 1987.
İbn Şâkir el-Ketbî, Muḥammed b. Şâkir b. Aḥmed. Fevâtu’l-Vefeyât. thk. İḥsân ʿAbbâs. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1973-74.
İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman. Ma’rifetu envâi ilmi’l-hadîs. thk. Nurûddîn ’İtr. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 17. Basım, 2012.
Kâtib Çelebî, Mustafa b. Abdillah. Keşfu’z-zunûn an esâmî’l-kutub ve’l-fünûn. thk. Şerafettin Yaltkaya. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.
Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemu’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, b. y., t.y.
Kettânî, Muḥammed ʿAbdülḥay b. ʿAbdilkebîr el-Ḥasenî el-İdrîsî el-. Fihrisü’l-fehâris ve’l-es̱bât ve muʿcemü’l- meʿâcim ve’l-meşyaḫât ve’l-müselselât. thk. İḥsân ʿAbbâs. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1402/1982.
Musellâtî, Nûrî Hasan Hâmid. eş-Şerhu’l-vasît ‘âlâ Elfiyyeti’s-Suyûtî fî ‘ilmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2009.
Reşîdî, Ebu’l-Fazl Hişâm b. Muhammed. en-Nazmu’l-mülâh li Mukaddimeti İbnu’s-Salâh fî ‘ulûmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzzüddîn. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ah-med el-Arnâût ve Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, b. y., 2000.
Sehâvî, Şemsüddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahmân. Fethü’l-mugîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs. thk. Abdülkerîm b. Abdullah b. Abdurrahmân el-Hudayr ve Muhammed b. Abdullah b. Füheyd. 5 Cilt. Riyâd: Mektebetu Dâri’l-Minhâc, 2005.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Bahru’llezî zehar fî şerhi Elfiyyeti’l-eser. thk. Ebû Enes Üneys b. Ahmed b. Tâhir el-Endenûsî. 4 Cilt. Suûdî Arabistan: Mektebetü’l-Gurebâ el-Eseriyye, ts.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Elfiyyetu’s-Suyûtî fî mustalahi’l-hadîs. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Medîne-Kâhire: Dâru İbni’l-Kayyim-Dâru İbn Affân, 2004.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Luma‘ fî esbâbi’l-hadîs. thk. Gıyâs Abdullatîf Dahdûh. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2004.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. et-Tehaddüs bi ni‘metillahi te‘âlâ. thk. Elizabeth Marie Sartin. el-Matbaatü’l-Arabiyye el-Hadîse, ts.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-râvî fi şerhi Takrîbi’n-Nevâvî. thk. Muhammed Avvâme. 5 Cilt. Cidde: Dârü’l-Yüsr /Dârü’l-Minhâc, 2016.
Teker, Yusuf. Hadis Usûlü Edebiyatında Elfiyye’ler, Irâkî ve Elfiyye’si. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Yâḳût el-Ḥamevî, Ebû ʿAbdullâh Yâḳût b. ʿAbdullâh er-Rûmî. Muʿcemu’l-ʾudebâ: İrşâdu’l-erîb ʾilâ maʿrifeti’l-edîb. thk. İḥsân ʿAbbâs. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1414/1993.
Yediyıldız. “Arap Gramerine Dair Yazılmış Elfiyyeler ve Arapça Öğretimine Etkileri”. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi 10 (2020), 5-23.
Yediyıldız, Fatih. Arapça Öğretiminde Nazım Geleneği ve İbn Mu’tî’nin Elfiyye’si. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
Zebîdî, Muhammed Murtazâ ez-. Elfiyyetü’s-sened. thk. Muhammed b. Azzûz. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2006.
Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd. el-A’lâm. 8 Cilt. Dâru’l-ilm, 15. Basım, 2002.