19839

“Kur’an Ansiklopedisi” Başlıklı Matbu Çalışmalara Genel Bir Bakış

Yirminci yüzyılın son çeyreğinden itibaren ortaya çıkan “Kur’ân ansiklopedisi” başlıklı matbu çalışmaların sayısı her geçen gün artmaktadır. Kur’ân ansiklopedileri birçok dilde telif edilmiştir. Bu çalışma “Kur’an ansiklopedisi” başlıklı çalışmaların genel bir değerlendirmesini hedeflemektedir. Kur’ân ansiklopedileri; çalışmayı hazırlayanlara, muhataplara ve içeriklerine göre farklılıklar arz etmektedir. Kur’ân ansiklopedileri yazımında farklı yollar izlenebilmektedir. Bazı çalışmalar ferdi ürün olabilirken, grup yahut kurum çalışmalarına da rastlanabilmektedir. Ayrıca derleme hüviyetinde çalışmalar da bulunmaktadır. Bu çalışmaların muhatapları da; halk, akademik camia, gençler veya çocuklar gibi farklı gruplar olabilmektedir. Kur’ân ansiklopedileri içerisinde, mushaf tertibince -muhtasar veya geniş- tefsir formunda olanlar, Kur’ân ilimleri şeklinde olanlar, soru-cevap tarzında olanlar ve sûre eksenli oluşturulanlar olduğu gibi, -ansiklopedilerin yaygın formatı olan- maddeler veya makaleler halinde yazılanlar da vardır. Maddeler/makaleler halinde oluşturulan ansiklopediler de farklı hacim ve içeriklere sahiptirler. Ayrıca, Kur’ân hakkında “ansiklopedik sözlük” tarzı çalışmalar da bulunmaktadır. Farklı içerik ve türlerle karşımıza çıkan bu çalışmaların -daha genel bir değerlendirme ile- başlıca iki türe ayrıldığını söyleyebiliriz. Kur’ân ansiklopedilerinden bir kısmı Kur’ân muhtevasına tahsis edilmişken; bazıları, Kur’ân ve tefsir okumaları veya araştırmaları rehberi şeklinde karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, ansiklopedi, Kur’ân ansiklopedileri, Kur’an araştırmaları, konulu tefsir

An Overview of Printed Works Entitled “Encyclopedia of the Qur’an”

The number of works entitled “encyclopedia of the Qur'an”, that emerged in the third quarter of the twentieth century, is increasing day by day. Qur’anic encyclopedias have been prepared in many languages around the world. This study aims at a general evaluation of the studies entitled “encyclopedia of the Qur’an”. Qur'anic encyclopedias differ according to; their preparation, format and content. Different ways can be followed in the writing of Qur'anic encyclopedias. While some studies may be individual products, group or institution studies can also be found. There are also studies in the form of a compilation. About the audience of these studies; there may be different groups such as public, academic community, the young or children. There are both writed and translated Quran encyclopedias according to their forms of preparation. There are different formats of encyclopedias of the Qur'an such as; form of brief or wide exegesis according to mushaf, form of the Qur'anic sciences, form of questions-answers, form of surahs, book series studies and –as common format of encyclopedias- articles-based ones. Encyclopedias created as articles have also different volumes and contents. In addition, there are “encyclopedic dictionaries” about the Qur’an. We can say that all these studies, which appear with different content and species, are divided into two main types, with a more general evaluation. Namely, while some of the Qur'anic encyclopedias are devoted to the definition or content of the Quran; some of them come in the form of a guide to the Qur'an and tafsir readings or research.

Keywords:

Qur’an, encyclopedia, encyclopedias of the Qur’an,

PDF

___

Abay, Muhammet. “Kur’an ve Tefsire Dair Başvuru Kaynakları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 10/19-20 (2012): 389-435.
Almultaka. “مشروع الموسوعة القرآنية الألمانية: عرض وتعريف”. Erişim: 3 Haziran 2019. http://almultaka.org/site.php?id=946.
Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi. İstanbul: Ana Yay.- Encyclopaedia Britannica, 1986.
Aṣfahânî, Muhammed Ali. “Cevle fî dâirati meârif-i Leydın el-Kur’âniyye”. Dirâsât İstişrâkiyye 1/1 (Sayf 2014): 197-230.
Ateş, Süleyman. Kur’ân Ansiklopedisi. İstanbul: Kur’ân Bilimleri Araştırmaları Vakfı (KUBA), ts..
Avşar, Zakir v.dğr.. “Toplumsal ve Siyasal Bir Proje: Ansiklopedi ve Ansiklopedizm”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 22 (2014): 219-236.
Aykut, Ayhan. “Ansiklopedi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 217-227. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Chebel, Malek. Dictionnaire Encyclopédique du Coran. Paris: Fayard, 2009.
Dursun, Turan. Kur’ân Ansiklopedisi. İstanbul: Kaynak Yay., 1996.
Durukoğlu, Salim – Çetin, Sevda. “Türkiye Türkçesi ile Yayımlanmış Ansiklopediler Kaynakçası Denemesi”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 4/8 (Şubat 2016): 169-184.
eI-Ḥafnî, Abdülmün'im. Mevsû’atü’l-Kur’âni’l-‘aẓîm. Kahire: Mektebe Mabdulî, 2006.
el-Fihrisü’l-Arabiyyü’l-Muvahhad/Arabic Union Catalog. “Search”. Erişim: 3 Haziran 2019. https://www.aruc.org/search.
es-Suyuti, İmam Celaleddin. Kur’ân İlimleri Ansiklopedisi/el-İtkan fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Trc. Sakıp Yıldız - Hüseyin Avni Çelik. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1987.
Furat, Ahmet Subhi. “Arap Edebiyatında İlk Ansiklopedik Eserler”. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi VII/1-2 (1978): 211-232.
Helvacıoğlu, Ender. “Türkiye’nin İlk Kur’ân Ansiklopedisi”. Bilim ve Gelenek 81 (Kasım 2010): 14-21.
Iqbal, Muzaffar (ed.). Integrated Encyclopedia of the Qur'an (IEQ). New York: Center for Islamic Sciences, 2013.
Iqbal, Muzaffar. “Integrated Encyclopedia of the Qur'ān (IEQ): Raison d'être and Project Summary”. Islam & Science 8/1 (Summer 2010): 33-47.
Iran’s Book News Agency. “Quran encyclopedia in Persian unveiled”. Erişim: 3 Haziran 2019. http://www.ibna.ir/en/doc/naghli/182112/Qur'%C3%A2n-encyclopedia-in-persian-unveiled.
Kalkan, Ahmed. Ansiklopedik Kur’ân Kavramları ve Güncel Yansımaları. İstanbul: Kalemder, 2011.
Kanât-ü Kerbelâ el-Fedâiyye. “el-Ahbâr/موسوعة أهل البيت " اكبر موسوعة قرانية سترى النور قريبا”. Erişim: 3 Haziran 2019. https://ktv.iq/view_news.php?p=584.
Karaca, Abdullah. Kur'ân Muhtevası Bağlamında Kur'ân Ansiklopedilerinin Tahlil ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
Kaya, Mesut. “Yirmibirinci Yüzyılda Kur’an Çalışmalarına Eklenen Yeni Halka: Kur’an Ansiklopedileri”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim] 10/3 (2010): 407-425.
Keskioğlu, Osman. Kuran Tarihi ve Kur’ân Hakkında Ansiklopedik Bilgiler. İstanbul, Nebioğlu Yayınevi, 1953.
Kürsiyyü’l-Melik Abdillah b. Abdilazîz li’l-Kur’âni’l-Kerîm. “et-Ta’rîf bi’l-Mevsû’a”. Erişim: 3 Haaziran 2019. http://kachqu.org/encyclopedia-of-quranic/about-encyclopedia.
Leaman, Oliver (ed.). The Qur'an: an Encyclopedia. London: Routledge, 2006.
Leaman Oliver. “Introduction”, The Qur'an: an Encyclopedia, Ed. Oliver Leaman. London: Routledge, 2006.
McAuliffe, Jane Dammen (ed.). Encyclopaedia of The Qur’ān. Leiden: Brill, 2001-2006.
McAuliffe, Jane Dammen. “Preface”, Encyclopaedia of The Qur’ān. ed. Jane Dammen McAuliffe. 1:i-xiii. Leiden: Brill, 2001-2006.
Meriç, Cemil. Işık Doğudan Gelir. 7. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
Meydan Larousse: Büyük Lügat ve Ansiklopedi. İstanbul: Meydan, 1979.
Mevsû’atü’l-Kur’âni’l-Kerîm. Erişim: 29 Haziran 2019. http://www.iid-quran.com/.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). İnönü (Türk) Ansiklopedisi. Ankara: Maarif Matbaası, 1943-1984.
Moezzi, Mohammad Ali Amir (ed.). Dictionnaire Du Coran Paris: Robert Laffont, 2007.
Muhammed Musa, Hasan. Kâmûs Kur’ânî. İskenderiye: Matbaa Halil İbrâhîm, 1966.
Özel, Ahmet. “İslam Dünyasında Ansiklopediler”. İslam ve Klasik. Haz. Sami Erdem – M. Cüneyt Kaya. 379-404. İstanbul: Klasik Yayınları, 2008.
Öztürk, Mustafa. “Cumhuriyet Dönemindeki Telif Tefsirler”. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri -Tebliğler ve Müzakereler- Tartışmalı İlmi Toplantı 21-22 Ekim 2011. Ed. Muhammed Abay. 343-418. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an-ı Kerim Ansiklopedisi. İstanbul: Hürriyet, 1990.
Prof. Dr. Süleyman Ateş. “Kur’an Ansiklopedisi”. Erişim: 3 Haziran 2019. http://www.suleyman-ates.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=28.
Rado, Şevket (Neş. Md.). Yeni Hayat Ansiklopedisi. İstanbul: Doğan Kardeş Yay., 1973.
Singh, N. K. – Agwan, A. R. (ed.). Encyclopaedia of The Holy Qur’ân. Delhi: Global Vision Publishing House, 2000.
Türk Dil Kurumu. “Ansiklopedik Sözlük”. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2009.
Uçak, Nazan. Türkiye’de Ansiklopedik Yayınlar ve 1980-1989 Yıları Arasında Yayınlanan Ansiklopedilerin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
Urdunews. “سعید الظفر کا کارنامہ ،’’موضوعاتِ قرآن انسائیکلو پیڈیا ‘‘. Erişim: 3 Haziran 2019. http://www.urdunews.com/node/46411.
Vizaretü’l-Evḳaf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye. el-Mevsû’atü’l-Fıkhiyye. Kuveyt, 1983-2006.
Yenişafak. “Kur’an Ansiklopedisi”. Erişim: 3 Haziran 2019. https://www.yenisafak.com/aktuel/kuran-ansiklopedisi-127827.
Yücel, Rıdvan. Yazılı Kültür-Dijital Kültür Bağlamında Mesajın Değişen Yapısı (Örnek Olay: Ana Britannica Ansiklopedisi ile Ekşi Sözlük Karşılaştırması. Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.