Meryem ATİK, Selçuk SAYAN, Osman KARAGÜZEL

Antalya Termessos Milli Parkındaki Rekreasyonel Çiğneme Faaliyetlerinin Doğal Bitki Örtüsü Üzerine Etkisi

Rekreasyon faaliyetleri doğal çevre üzerinde olumsuz etkilere neden olabilmektedir. Doğa ziyaretlerinin gerçekleştiği bütün alanlarda kaçınılmaz olarak ortaya çıkan çiğneme, bu etkilerden biridir. Diğer yandan rekreasyonel çiğneme etkisi çoğu zaman çevre koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterirken, doğal bitki örtüsü rekreasyon faaliyetleri de dahil olmak üzere insan-doğa arasındaki ilişkilerin şekli ve düzeyini ortaya koyan önemli bir göstergedir. Bu çalışmanın amacı Antalya Termessos Milli Parkı örneğinde rekreasyonel faaliyetler nedeniyle ortaya çıkan çiğneme etkisinin doğal bitki örtüsü üzerindeki etkisini araştırmak ve bu yolla doğa koruma planlaması ve yönetimine katkıda bulunmaktır. Alan örneklemelerine dayalı olarak gerçekleştirilen bu çalışmada etki indikatörleri olarak kullanım ve kontrol parsellerindeki tür çeşitliliği, vejetasyon yüksekliği ve vejetasyon örtü derecesi incelenmiştir. Çalışma sonuçları çiğneme etkisinin vejetasyon örtü derecesi ve vejetasyon yüksekliği üzerinde etkili olduğunu, çiğneme etkisi sonucu vejetasyon örtü derecesi ve vejetasyon yüksekliğinin kontrol parsellerinde daha yüksek ve kullanım parsellerinde daha düşük olduğunu göstermiştir. Fakat kullanım parsellerinde daha yüksek çıkan tür çeşitliliğinin, Akdeniz bölgesinin çevre koşulları ve yürüyüş güzergahlarındaki ışık rekabeti dolayısıyla henüz çiğneme etkisine bağlı değişim düzeyinde olmadığı anlaşılmıştır. Benzer şekilde otsu vejetasyon düzeyindeki tür çeşitliliği çiğnenen kullanım parsellerinde daha yüksek bulunmuştur. Burada çiğnemenin doğal bitki örtüsü üzerindeki etkisi tür çeşitliliğini azaltacak düzeyde olmayıp, daha çok fiziksel baskı şeklindedir. Bu nedenle mevcut ziyaretçi sayısının korunması ve kullanıcıların çok yoğun kullanılan güzergahlardan daha az kullanılan güzergahlara yönlendirilmesi gibi ziyaretçi yönetimi doğrudan alınabilecek önlemler olabilir. Ancak rekreasyonel kullanım ile doğa koruma arasında iyi bir dengeyi hedefleyen ve çiğneme etkisini dikkate alan bir alan yönetimi planı, uzun vadeli koruma amaçlarının gerçekleştirilmesine katkı sağlayacaktır

Anahtar Kelimeler:

Rekreasyon etkisi, çiğneme, doğal bitki örtüsü, Akdeniz bölgesi, Termessos Milli Parkı

Impact of Recreational Trampling on the Natural Vegetation in Termessos National Park, Antalya-Turkey

Recreation activities could create various impacts on the natural environment. One of the recreation impacts is trampling that largely inevitable wherever nature visits occur. While consequences of trampling disturbance vary by the type of environment; vegetation is a significant indicator representing the form and degree of human-nature relation including recreation use. The aim of this study was to investigate the impact of recreational trampling on the Mediterranean natural vegetation in case of Termessos National Park, Antalya, so to contribute nature conservation planning and management. Based on a field sampling design species richness, vegetation height and vegetation cover were taken as impact indicators and assessed in trail and control plots. Study results showed that trampling impact on vegetation cover and height was already evident with the tendency of being higher on controls and lower on trails by use and use-related variations. But species richness was not on the verge of trampling disturbance yet, due to characteristics of the Mediterranean environment and likely competation for light on the trails. Accordingly species diversity in herbaceous vegetation level was also higher in trampled trail sites. Hereby the level of trampling impact is not at the threshold of alleviating species diversity and is rather in form of physical pressure on the vegetation, therefore most accessible and straightforward measure can be maintaining existing visitor numbers and to line up a visitor management programme such as dispersal of users from very heavily used trails to less used trails. Yet a site management plan that seeking a fine balance between recreation use and nature protection and taking the trampling impacts into account can help to maintain long-term conservation targets

Keywords:

Recreation impact, trampling, vegetation, Mediterranean environment, Termessos National Park,

PDF

___

Alçıtepe, E. 1998. Termessos Milli Parkı (Antalya) Florası Üzerinde Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü Doktora Tezi, 194 sayfa, Antalya.
Altan, T. 2000. Doğal Bitki Örtüsü. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü. Ziraat Fakültesi yayınları, Genel Yayın No 235, Ders Kitap Yayın No A-76, Adana.
Andres-Abellan, M., F.R. Lpoez-Serrano, F.A.G. Morote and A. Del Cerro-Barja. 2006. Assessment of trampling simulation Mediterranean sclerophyllous forests. Environmental Monitoring and Assessment 120: 93-107. native vegetation in
Anonymous. 1970. Termossos Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı. TC Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Milli Parklar Dairesi-Ankara, 55p.
Aslanboğa, İ., and B. Özkan. 1986. Orman içi dinlenme alanlarının doğurduğu ağaçlardaki yıllık analizler yardımıyla saptanması. TÜBİTAK Deniz Bilimleri ve Çevre Araştırmaları Grubu Proje No 107, İzmir. çevrede görmüş etkilerinin zarar
Atalay, İ. 1983. Türkiye Vejetasyon Coğrafyasına Giriş. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 11. İzmir.
Bayfield, N.G. 1979. Recovery of four montane heath communities on Cairngorm, Scotland, from disturbance by trampling . Biological Conservation 15 (3):165-179.
Bayfield, N.G. and B.S. Brookes. 1979. Effects of repeated use of an area of heather Calluna vulgaris (L.) hull moor at Kindrogan, Scotland, for teaching purposes. Biological Conservation 16 (1): 31-41.
Bright, J.A. 1986. Hiker impact on herbaceous vegetation along trails in an evergreen woodland of Central Texas. Biological Conservation 36 (1): 53-69.
Buckley, R. and N. King. 2003. Visitor-impact Data in a Land- management Context. In Ecotourism Series, No: 1 Nature-Based Tourism, Environment and Land Management, ISBN 0 85199 732 5, Pages 89-99.
Calson, L.H. and P.J. Godfrey. 1989. Human impact management in a coastal recreation and natural area. Biological Conservation 49 (2): 141-156.
Cayuela, L., J. Mari, R. Benayas, F.T. Maestre and A. Escudero. 2008. Early environments drive diversity and floristic composition in Mediterranean old fields: Insights from a long-term experiment. Acta Oecologica 34 (3): 311-321.
Cole, D.N. 1981. Vegetational changes associated with recreational use and fire suppression in the Eagle Cap Wilderness, Oregon: Some management implications. Biological Conservation 20 (4): 247-270.
Cole, D.N. 1987. Research on soil and vegetation in wilderness: a state of knowledge review, in: Proceedings—National Conference: Directions. General Technical Report INT-220, USDA Forest Service, Intermountain Research Station, pp. 135–177.
Cole, D.N. 1995. Experiemental trampling of vegetation. II. Predictors of Resistance and Resilience. Journal of Applied Ecology 32: 215-224.
Cole, D.N. and N.G. Bayfield. 1993. Recreational trampling of vegetation: Biological Conservation 63 (3): 209-215. procedures.
Cole, D.N. and W.E. Hammitt. 1998. Wildland Recreation Ecology and Management. John Wiley&Sons, Inc ISBN 0-471-19461-1.
Cole, D.N. and D.R. Spildie. 1998. Hiker, horse and Ilama trampling effects on native vegetation in Montana, USA. Journal of Environmental Management 53 (19): 61-71.
Cole, D.N. 2004a. Environmental impacts of outdoor recreation in wildlands. In: Manfredo, M.; Vaske, J., Field, D, Brown, P. And Bruyere, B. (eds). Society and resource management: a summary of knowledge. Modern Litho: Jefferson City, MO: 107-116.
Cole, D.N. 2004b. Impacts of Hiking and Camping on Soils and Vegetation: A Review. In: Buckley, Ralf (ed.) Environmental International: Wallingford UK: 41-60. of ecotourism. CAB
Cole, D.N. and C.A. Monz. 2004. Spatial patterns of recreation impact on experimental campsites. Journal of Environmental Management 70: 73-84.
Farrel, T.A. and J.L. Marion. 2002. Trail impacts and trail impact management related to visitation at Torres de Paine National Park, Chile. Leisure/Loisir 26 (1-2): 31- 59.
Hammitt, W.E. and D. Cole. 1998. Wildland Recreation Ecology and Management. John Wiley&Sons, Inc. ISBN 0-471-19461-1.
Kobayashi, T., Hori, Y. and N. Nomoto. 1997. Effects of trampling and vegetation removal on species diversity and conditions. Journal of Vegetation Science 8 (6): 873- 880. under different shade
Kutiel, P., Zhevelev H. and R. Harrison. 1999. The effect of recreational impacts on soil and vegetation of stabilised coastal dunes in the Sharon Park, Israel. Journal of Ocean & Coastal Management 42: 1041-1060.
Kutiel, P., Eden E. and Y. Zhevelev. 2000. Effect of experimental trampling and off-road motorcycle traffic on soil and vegetation of stabilized coastal dunes, Israel. Environmental Conservation 27: 14–23.
Leung, Y.F. and J.L. Marion. 2000. Recreation Impacts and Management in Wilderness: A State-of-Knowledge Review. USDA Forest Service Proceedings RMRS-P- 15-Vol 5: 23-48.
Liddle, M. 1997. Recreation Ecology: The Ecological Impact of Outdoor Recreation and Ecotourism. Chapman & Hall, London.
Marion, J. and Y.F. Leung. 2001. Trail resource impacts and an examination of alternative assessment techniques. Journal of Park and Recreation Administration 19 (3): 17-37.
Marion, J., Y.F. Leung and S.K. Nepal. 2006. Monitoring trail conditions: New methodological consideration. The George Wright Forum 23 (2): 36-48.
McPherson, G. 1990. Statistics in Scientific Investigation: Its Basis, Application and Interpretation. In: Fienberg, S., Olken, I. (Eds.), Springer-Verlag, New York, pp. 1–666.
McPherson, G.R. and S. DeStefano. 2003. Applied Ecology and Natural Resource Management. Cambridge University Press ISBN 0 521 81127 9.
Monz, C.A., T. Pokorny, J. Freilich, S. Kehoe and D. Ayers- Baumeister. 2000. The Consequences of Trampling Disturbance in two Vegetation Types at the Wyoming Nature Conservancy’s Sweetwater River Project Area. USDA Forest Service Proceedings RMRS-P-15-VOL-5.
Nepal, S.K. and P. Way. 2007. Comparison of vegetation conditions along two backcountry trails in Mount Robson Provincial Park, British Columbia (Canada). Journal of Environmental Management 82(2): 240-249.
Pellerin, S., J. Huot and S.D. Cote. 2006. Long term effects of deer browsing and trampling on the vegetation of peatlands. Biological Conservation 128: 316-326.
Sayan, M.S., V. Ortaçeşme, O. Karagüzel, M. Atik, T. ahin, E. Yıldırım and Ü. Avcı. 2005. Termessos (Güllükdağı) Milli parkı’nda Rekreasyonerl Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi. TÜBİTAK-TOGTAG-3197 Proje Raporu 65 sayfa.
Sun, D. and M.J. Liddle. 1993. A survey of trampling effects on vegetation and soil min 8 tropical and subtropikal sites. Environmental Management 17 (4): 497-510.
Tzatzanis, M., T. Wrbka and N. Sauberer. 2003. Landscape and vegetation responses to human impact in sandy coasts of Western Crete, Greece. Journal of Nature Conservation 11: 187–195.
Valladares, F. and E. Gianoli. 2007. How much ecology do we need to know to restore Mediterranean ecosystem. Restoration Ecology 15 (3): 363-368.
Whinam, J. and N. Chilcott. 1999. Impacts of trampling on alpine environments in Central Tasmania. Journal of Environmental Management 57 (3): 205-220.
Whinam, J. and N.M. Chilcott. 2003. Impact after four years of Experiemental environments in Western Tasmania. Journal of Environmental Management 67: 339-351. on alpine/sub-alpine
Yılmaz, K.T. 2001. Akdeniz Doğal Bitki Örtüsü. Çukuova Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları, Genel Yayın No 141, Ders Kitap Yayın No B-13, Adana.