Toprak değişkenliği, toprak amenajmanında göz önüne alınması gereken en önemli faktörlerden birisidir. Bu çalışma ile. Tokat-Kazova'da yer alan 8.5 ha genişliğindeki bir tarlanın üst (0-30 cm) ve alt (30-60 cm) topraklarındaki değişkenliğin belirlenmesinde faktör analizinin kullanılması amaçlanmıştır. Üst ve alt topraklar için ayrı ayrı yapılan faktör analizlerine toprakların kum, şilt, kil. OM, bitkiye yarayışlı su ve CaCO3 içerikleri ile KDK, pH, hacim ağırlığı ve bitkilerce alınabilir P değerleri dahil edilmiştir. Üst topraklarda dört faktöre yüklenen altı değişken (kum, sllt, kil, CaCO3, bitkiye yarayışlı su. alınabilir P) toplam değişkenliğin %94.94'nü tanımlarken, alt topraklarda yine dört faktöre yüklenen altı değişken (kum. şilt, kil, CaCO3, bitkiye yarayışlı su ve alınabilir P) toplam değişkenliğin %92.70'ni tanımlamıştır Üst ve alt topraklara ilişkin faktör analizlerinin sonuçlarının benzer olması, faktör analizlerinde dikkate alınan toprak özelliklerinin dikey yönde fazla değişmediğini göstermektedir. Sonuçlar, faktör analizinin toprak değişkenliğinin belirlenmesinde başarıyla kullanılabileceğini, analize dahil edilen toprak özelliklerinden bitkiye yarayışlı su ve bitki tarafından alınabilir fosforun toprak amenajmanı ve toprak verimliliği açısından en önemli değişkenler olduğunu göstermektedir