Rusya’nın Boğazlar Politikasında Boğazönü Adalarının Önemi (1912-1914)

Bu çalışma Çanakkale Boğazı’nın Ege Denizi çıkışında bulunan Boğazönü Adaları’na yönelik Rusya İmparatorluğu’nun 1912-1914 yılları arasındaki politikasını değerlendirmektedir. Çalışma konusu, Osmanlı Devleti hakimiyet alanlarına yönelik Avrupalı devletlerin kendi içinde ve Rusya ile aralarındaki rekabetin Ege Denizi’nde de analizi açısından değerlidir. Araştırmanın ortaya konulmasında, Rusya Deniz Bakanlığı memurlarının ve Rusya Dışişleri diplomatlarının konuya yönelik yazışmaları ana kaynaklar oldu. Bu çerçevede, konu, öncelikli olarak Rusya’nın Boğazönü Adaları politikası, onun Avrupalı devletlerle rekabeti temelinde değerlendirildi. Rus dış politikası açısından Boğazönü adalarından hangisinde, hangi devletin egemen olmasının daha uygun olacağına yönelik Rus diplomat ve memurların düşüncelerine yer verildi. Rusya’nın Boğazönü adalarına yönelik politikası ortaya konulurken, Avrupalı etkin devletlerin de, tüm Ege adaları konusundaki yaklaşımlarına değinildi. Fransa ve İngiltere’nin Ege Denizinde Yunanistan üzerinden geliştirdikleri politikaya dikkat çekildi. Çalışmada Rusya’nın Boğazönü adalarını, daha çok Çanakkale Boğazının güvenliği açısından değerlendirdiği ve Rusya’nın Boğazönü adalarında Güçlü bir Avrupa devletini istemediği ortaya konuldu.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Boğazönü Adaları, Gökçeada, Bozcaada, Limni, Ege Adaları, Yunanistan

THE IMPORTANCE OF THE ISLANDS FACING DARDANELLES STRAIGHT IN RUSSIA'S STRAITS POLICY ( 1912-1914 )

This study evaluates the policy of the Russian Empire between 1912-1914 towards the Islands Facing Dardanelles Straight, located at the Aegean Sea exit of the Dardanelles. The subject of the study is valuable in terms of the analysis of the rivalry between the European states and Russia for the Ottoman Empire dominance areas in the Aegean Sea. Correspondences of Russian Naval Ministry officials and Russian foreign diplomats were the main sources in revealing the research. In this context, the subject was primarily evaluated on the basis of Russia's policy on the the Islands Facing Dardanelles Straight and its rivalry with European states. In terms of Russian foreign policy, the opinions of Russian diplomats and officials on which of the Islands Facing Dardanelles Straight would be more appropriate for which state to dominate were given. While the policy of Russia towards the Bosphorus islands was revealed, the approaches of the European active states on all Aegean islands were also mentioned. Attention was drawn to the policy developed by France and England over Greece in the Aegean Sea. In the study, it was revealed that Russia evaluates the Islands Facing Dardanelles Straight mostly in terms of the security of the Dardanelles and Russia does not want a strong European state in the Islands Facing Dardanelles Straight.

Keywords:

Turkey, Bogazönu Islands, Gokceada, Bozcaada, Limnos, Aegean Islands, Greece,

PDF

___

Arşiv Gosdarstvennıy Arhiv Rossiyskoy Federatsii, Fond 601, opis 1, Delo 549. “Zapiska kapitana II-go ranga A.D. Bubnova, Voenno-morskoe znaçenie ostrovov egeyskogo arhipelaga, prileguyuşih k Dardanelskomu Prolivu”.
Yayınlanmış Arşiv Belgeleri ve Telif Eserler
AK Gökhan, “Ege’deki Hayalet: Türk – Yunan Deniz Sınırı, Durum ve Etkiler”, CTAD, Yıl 10, Sayı 20 (Güz 2014) ss. 255-288.
AKBAŞ Murat, Balkan Savaşlarında Deniz Cephesi (1912-1913), Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale 2018.
Balkan Harbi Kronolojisi, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.
HAYTA Necdet, Balkan Savaşlarının Diplomatik Boyutu ve Londra Büyükelçiler Konferansı (17 Aralık 1912-11 Ağustos 1913), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2008.
Islands of the Northern and Eastern Aegean, General Editor: G.W. Prothero, Published By H.M. Stationery Office, London 1920.
İERUSALİMSİKİY Yuriy Yuryeviç, TİUNÇİK Andrey Mihayloviç, “Uçastie Rossii v Reşenii Obşeyevropeyskih Voprosov ob Ostrovah Egeyskogo Morya i Statuse Severnogo Epira v Pervoy Polovine 1914 goda”, İzvestiya Samarskogo Tsentra Rossiyskoy Akademii Nauk, İstoriçeskie Nauki, Tom 1, No: 2, 2019.
İstoriya diplomatii, Diplomatia v Novoe Vremya, (1872-1919), Tom II, Sostavil: H.M. Hvostov, Gosudarstvennoe İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı, Moskva 1945.
KURAT Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı, Ankara 1990.
LUNEVA Yuliya Viktoronvna, Bosfor i Dardanellı, Kvadriga:Obyedinennaya Redaktsiya MVD Rossii, Moskva 2010. Mejdunarodnıe Otnoşeniya v Epohu İmperializma: Dokumentı iz Arhivov Tsarskogo i Vremennogo Pravitelstv. 1878 – 1917., Seriya III, Tom I, Gosudarstvennoe Sotsiolno-Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, Moskva-Leningrad 1931, s. XVII.
NOTOVİÇ Filipp İosifoviç, Diplomatiçeskaya Borba v Godı Pevoy Mirovoy Voynı, Tom Pervıy, İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR, Moskva 1947.
ÖZLÜ Hüsnü, “Arşiv Belgeleri Işığında Balkan Savaşları’nda Ege Adaları’nın İşgali Süreci”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII / 25, 2012 Güz. ss. 9-32.
PAZARCI Hüseyin, Doğu Ege Adalarının Askerden Arındırılmış Statüsü, A.Ü. S.B.F. yayınları, Ankara 1986.
PİSAREV Yuriy Alekseyeviç, Velikie Derjavı i Balkanı Nakanune Pervoy Mirovoy Voynı, Nauka, Moskva 1985
ŞENER Bülent, Ege Denizi’nde Egemenliği Tartışmalı Ada, Adacık, Kayalıklar Sorunu ve Son Durum: Kardak Kayalıkları Kimin? https://21yyte.org/tr/merkezler/ege-denizinde-egemenligi-tartismali-ada-adacik-kayaliklar-sorunu-ve-son-durum-kardak-kayaliklari-kimin (10.09.2022)
TUKİN, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Boğazlar Meselesi, İstanbul Üniv. Yayınları, İstanbul 1947.
YELLİCE Gürhan , “Güney Arnavutluk (Kuzey Epir) Meselesi 1912-1914, ÇTTAD, XXI / 42 (2021 Bahar), ss. 111-152
YELLİCE Gürhan , Oniki Ada Meselesi ve İngiliz-İtalyan İlişkilerine Etkisi, 1912-1914: İngiltere’nin İtalya’yı Oniki Ada’da Uzaklaştırma Girişimleri ve İtalya’nın Yaklaşımı”, Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi (ATAD), Yıl 2021, Sayı 5, ss. 269-305.
ZAHER Yakov Mihayloviç, “Konstantinopol i Prolivı”, Krasnıy Arhiv, Tom 6, God: 1924, Moskva.