XV. ve XVI. Yüzyıl Osmanlı, Avrupa ve Çin Loncalarına Dair Karşılaştırmalı Bir Bakış

Bu makalede XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu’nda, Avrupa’da ve Çin’de lonca tipi esnaf örgütlenmeleri karşılaştırmalı bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Lonca kurumu, birbirinden farklı coğrafi, siyasi, ekonomik, dini-kültürel özellikleri olan bu üç bölgede de ortak bir yapıdır. Tarihi süreç içerisinde loncaların bu üç coğrafi bölgede ortaya çıkmalarının altında yatan nedenlerden başlayarak, hangi ihtiyaçlara cevap verdiği, ne gibi misyonlarının olduğu, örgütlenme şemaları gibi temalar baz alınarak karşılaştırılmıştır. Ekonomik, sosyal ve dini fonksiyonlar üstlenerek hem toplumsal hem de siyasi alanda önemli bir yer kaplayan loncaların günümüze kadar ulaşamamalarının nedenleri üstünde de durulacaktır. İktisadi hayat başta olmak üzere çok önemli roller üstlenen lonca kurumu, dikkat çekici bir şekilde üç coğrafyada da ilginç benzerlikler taşımaktadır. Ancak; Avrupa’da loncalar altın çağı olarak adlandırabileceğimiz dönemini Osmanlı İmparatorluğu ve Çin’e göre daha erken yaşamış, Osmanlı ve Çin’deki loncalar daha sonraki zamanlarda etkili olabilmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu’nda loncaların etkisini kaybetmeye başladığı dönemde ise Çin’deki loncalar önem kazanmaya başlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Loncalar, Orta Çağ, Osmanlı İmparatorluğu, Çin, Avrupa

A Comparative Overview of the Ottoman, Europe and Chinese Guilds in XV- XVI. Centuries

In this article; guild type organizations in the Ottoman Empire, Europe and China will be handled with a comparative perspective in XV. and XVI. centuries The guild institution is a common structure in all three regions with different geographical, political, economic, religious and cultural characteristics. Starting from the reasons underlying the emergence of the guilds in these three geographical regions in the historical process, they were compared on the basis of themes such as what needs they met, what missions they had, organizational charts. The reasons why the guilds, which occupy an important place in both social and political areas by undertaking economic, social and religious functions, have not reached today. The guild institution, which plays very important roles, especially in economic life, has interesting similarities in all three geographies. But; In Europe, guilds lived earlier than the Ottoman Empire and China, which we can call the golden age, and the guilds in the Ottoman and China were effective later. In the period when the guilds started to lose their influence in the Ottoman Empire, guilds in China started to gain importance.Key Words; Guilds, Crafts, Middle Age, Ottoman Empire, China, Europe

Keywords:

Guilds, Crafts, Middle Age,

PDF

___

Adnan Gülerman. Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
Ahmet Kabaklı. Şiir İncelemeleri. 2. bs. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı Yayınları, 2003.
Alberto Guenzi, Paola Massi, ve Fausto Piola Caselli. Guilds, Markets and Work Regulation in İtaly 16th-19th Centuries. Roma: Aldershot Press, 1998.
Avner Greif, ve Guido Tabellini. “The clan and the corporation: Sustaining cooperation in China and Europe”. Journal of Comparative Economics, sy 45 (2017): 1-35.
Bernard Lewis. “The Islamic Guilds”. The Economic History Review 8, sy 1 (1937): 20-37.
Christine Moll-Murata. “Chinese Guilds from the Seventeenth to the Twentieth Centuries: An Overview”. IRSH 53, sy 1 (2008): 213-45.
David De La Croix, Mathias Doepke, ve Joel Mokyr. “Clans, Guilds, and Markets: Apprenticeship Institutions and Growth in Pre-industrial Economy”. The Quarterly Journal of Economics 1, sy 133 (2018): 1-70.
Der-Yuan-Yang. “The Evolution of Craftsmen Guilds: A Coordination Perspective”. Vancover: University of British Columbia. Erişim 21 Mayıs 2020.
https://www.researchgate.net/publication/228419746_The_Evolution_of_Craftsmen_Guilds_A_Coordination_Perspective.
Douglass C.North, ve Robert Paul Thomas. The Rises of the Western World A New Economic Hsitory. New York: Cambridge University Press, 1973.
E. Natalie Rothman. İmparatorluk Simsarları, Venedik-İstanbul Arası Mekik Dokuyanlar, çev. Ebru Kılıç. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
Earl Thompson, ve Charles R. Hickson. Ideology and The Evolution of Vital Institutions: Guilds, The Gold Standart, and Modern International Cooperations. New York: Springer Science, 2001.
Eunyeong Yı. 17.Yüzyıl İstanbul’unda Lonca Dinamikleri, çev. Barış Zeren. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
Fernand Braudel. Civilization&Capitalism 15th-18th Century Vol:II The Wheels of Commerce. Los Angeles: University of California Press, 1992.
Gabriel Baer. Fellah and Townsmen in the Middle East: Studies in Social History. Londra: Frank Cass, 1982.
———. “The Administrative, Economic, and Social Functions of Turkish Guilds”. International Journal of Middle East Studies 1 (1970): 28-50.
———. “Türk Loncalarının Yapısı Ve Bu Yapının Osmanlı Sosyal Tarihi İçin Önemi, çev.Sami Ferliel”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 8, sy 14 (1963): 99-119.
Gary Richardson. “A Tale of Two Theories: Monopolies and Craft Guilds in Medieaval England and Modern Imagination”. Journal of the History of Economic Thaught 2, sy 23 (2001): 217-42.
———. “Craft Guilds And Chrıstıanity In Late-Medieval England A Ratıonal-Choice Analysıs”. Rationality and Society Publications, sy 17 (t.y.): 139-89. Georges Renard. Guilds in The Middle Ages, çev. Dorothy Terry. Ontario: Batoche Books, 2000.
Gervase Rosser. “Crafts, Guilds and the Negotiation of Work in the Medieval Town”. Past and Present, sy 154 (1997): 3-31.
Halil İnalcık. Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I. 52. bs. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
———. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer. 18. bs. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
Harold M. Vinackle. “Obstacles to Industrial Development in China”. The Annals of American Academy of Political and Social Science, sy 152 (1930): 173-80.
Henri Pirenne. Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi, çev. Uygar Kocabaşoğlu. 3. bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
Hermann Kellenbenz. The Rise of the European Economy: An Economic History of Continental Europe from the Fifteenth to the Eighteenth Century. New York: Holmes&Meier Publish, 1976.
Hosea Ballou Morse. The Gilds of China: With an Account of the Gild Merchant or Co-Hong of Canton. Londra: Longmans&Green and Co., 1909.
———. The Trade and Administration of the Chinese Empire. Londra: Longmans&Green and Co., 1908.
Hu Ji Chuang. A Concise History Of Chinese Economic Thought. Pekin: Foreign Language Press, 2009.
Hugo Soly. “The Political Economy of European Craft Guilds; Power Relations and Economic Strategies of Merchants and Master Artisans in the Medieval and Early Modern Textile Industries”. IRSH, sy 53 (2008): 45-71.
Jacques Le Goff. Ortaçağ Batı Uygarlığı, çev. Hanife Güven, Uğur Güven. 280 280. Ankara: DoğuBatı Yayınları, 2015.
Jan Lucassen, Luiten von Zanden, ve Tine de Moor. “The Return of the Guilds: Towards a Global History of the Guilds in Pre-Industrial Times”. IRSH, 2008, 5-18.
John Baldwin. Masters,Princes, and Merchants, The Social Views of Peter The Chanter His Circle. C. 1. 2 c. Princeton: Princeton University Press, 1970.
———. “The Medieval Theories of Just Price; Romanists, Canonists, and Theologians in Twelfth and Thirteenth Centuries”. Transactions of The America Philosophical Society 49, sy 4 (1959): 1-92.
Karel Davids. Religion, Technology, and the Great and Little Divergencies China and Europe Compared c.700-1800. Leiden: Brill Academy, 2013.
L. C. Wilkins. Forging Urban Solidarities Ottoman Aleppo 1640-1700. Boston: Brill Academy, 2010.
Leo Hubermann. Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, çev. Murat Belge. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
Lewis Mumford. Tarih Boyunca Kent, Kökenleri Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği, çev. Gürol Koca ve Tamer Tosun. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2007.
Man-houng Lin. “Interpretative Trends in Taiwan’s Scholarships on Chinese Business History: 1600 to the Present”. Chinese Studies in History, sy 3 (1998): 65-94.
Matthew Davies. “Citizen and ‘“Foreyns”’; Crafts, Guilds and Regulation in Late Medieval London”. Içinde Between Regulation and Freedom, Work and Manufactures in European Cities, 14th-18th. Centuries. Cambridge: Cambridge Scholarship Press, 2018.
Mehmet Ali Ağaoğulları. Sokratesen Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünce. 2. bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
Mehmet Demiryürek. “Şeyh-i Sebalık Kurumu ve Osmanlı Esnaf Teşkilatı İçindeki Yeri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sy 66 (2013): 17-42.
Mehmet Genç. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. 9. bs. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2013.
Merry E.Wiesner-Hanks. Erken Modern Dönemde Avrupa, çev. Hamit Çalışkan,. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
Mithat Gürata. Unutulan Adetlerimiz ve Loncalar. Ankara: Tisa Matbaacılık, 1975.
Murat Özyüksel. Feodalite ve Osmanlı Toplumu, Derin Yayınları, İstanbul. İstanbul: Derin Yayınları, 2007.
Mübahat Kütükoğlu. “Narh”. Içinde TDV İslam Ansiklopedisi, 32:390-91. Ankara: Türkiye Diyanet vakfı, 2006.
Nathan Rosenberg, ve L.E. Birdzell. Batı Nasıl Zengin Oldu, çev, Erdal Güven. İstanbul: Form Yayınları, 1992.
Osman Nuri Ergin. Mecelle-i Umur-ı Belediye. C. 1. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
Ömer Lütfü Barkan. “XV.Asrın Sonunda Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tesbit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Kanunlar”. Tarih Vesikaları Dergisi 1, sy 5 (1942): 326-40.
Pauline Gregg. Social and Economic History of Britain 1766-1970. 6. bs. Londra: George&Harrap Co.Ltd., 1971.
Peter Golas. “Early Ch’ing Guilds”. Içinde The City in Late Imperial China. Stanford: Stanford Universtiy Press, 1977.
Philippe Minard. “, ‘Colbertism Continued? The Inspectorate of Manufacturesand Strategies of Exchange in Eighteenth-Century France’,, sayı; 23/3, 2000, s. 492.” French Historical Studies 23, sy 3 (2000): 477-96.
Raymond de Roover. “The Concept of the Just Price: Theory and Economic Policy”. The Journal of Economic History 18, sy 4 (1958): 418-34.
Robert Allen, Jean Pascal Bassino, Debin Ma, Christine Moll-Murata, ve Luiten von Zanden. “Wages, Prices and Living Standarts in China 1739-1925 in Comparision with Europe, Japan and India”. Economic History Review, sy 64 (2011): 8-38.
Robert Mantran. 16.ve 17. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat, .çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Eren Yayınları, 1991.
S. R. Epstein. “Craft Guilds, Apprenticeship, and Technological Change in Preindustrial Europe”. The Journal of Economic History 58, sy 3 (1988): 684-713.
Sheilag Catherine Ogilvie. “The Economics of Guilds”. Journal of Economic Perspective, sy 28 (2014): 169-92.
Steven A. Eipstein. Geç Dönem Ortaçağ Avrupası Ekonomik ve Sosyal Tarih 1000-1500, çev. Serap Işık. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014.
Suraiya Faroqh. Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, çev. Elif Kılıç. 5. bs. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2005.
Suraiya Faroqhi. “Lonca ve Zanaat Temelli Mevkileri Satın Alma: Bir Ön İnceleme”. Içinde İlhan Tekeli İçin Armağan Yazılar, 219-35. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004. Şevket Pamuk. Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. 9. bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
Timur Kuran. Mahkeme Kayıtları Işığında 17.Yüzyıl İstanbul’unda Sosyo-Ekonomik Yaşam. C. 1. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
Umberto Eco. Ortaçağ, Barbarlar-Hristiyanlar- Müslümanlar çev. Leyla Tonguç Basmacı. 2. bs. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
Willim T. Rowe. Hankow: Commerce and Society in a Chinese City, 1796-1889. Stanford: CA, 1984.
Zhu Ying. “The Transformation of Traditional Chinese Guilds in Modern Times”. Frontiers of History in China 1 (2006): 292-306.