II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bağdat Vilayet İdaresinde Yaşanan Değişim Ve Gelişmeler

Osmanlı Devleti, Tanzimat Döneminden itibaren Bağdat ve havalisi için özel yönetim tedbirleri almıştır. Özellikle bölgede tesis edilen VI. Ordu Komutanlığı ve Midhat Paşa'nın Bağdat Valiliği sırasındaki başarılı icraatları dikkatlerin bir kez daha bölge üzerinde yoğunlaşmasına sebebiyet vermiştir. II. Meşrutiyet Döneminde de emperyalist faaliyetlere karşı Bağdat ayrıcalıklı önemini muhafaza etmiş, Ordu Komutanlığı ve Valilik görevleri tevcihinde son derece hassas davranılarak bölgedeki otorite boşluğu doldurulmaya çalışılmıştır. Ancak, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na dahil olmasıyla birlikte Bağdat vilayet idaresinde köklü değişiklikler oldu. Bağdat Vilayeti daha çok askeri bir mahiyet kazandı. Savaşta İngilizlerin en büyük hedefi haline geldi. Selman-ı Pak ve Kûtü’l-Amâre’de kazanılan tarihi başarılar İngilizlerin hevesine engel oldu. Ancak, Almanya’nın bölgede kendi menfaatleri doğrultusundaki çalışmaları ve bürokraside yaşanan yetki tartışmaları İngiliz tehdidi karşısında yeterli önlemlerin alınamamasına neden olmuştur. Nitekim İngilizler yaklaşık 10 ay gibi kısa sayılabilecek bir içerisinde önce Kûtü’l-Amâre’yi ardından Bağdat’ı alarak Türk-Alman anlaşmazlığından istifade etmesini bilmiştir. Almanların Bağdat’ı kurtarmak için planladıkları Yıldırım Orduları Grup Kumandanlığı projesi de Bağdat’ı kurtarmak için yeterli olmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bağdat, , Almanya, , Selman-ı Pak, , Goltz Paşa, , Kûtü'l-Amâre, , Cemal Paşa, , Halil Paşa,

Changes and Developments in Baghdad Provincial Administration in the Second Constitutıonal Period

The Ottoman State had taken special management precautions for Baghdad and its vicinity since The Period of The Tanzimat. Especially, the formation of the VI. Army command in the region and the successful performances of Midhat Pasha during his Baghdad governership once again caused that attention be focused on the region. Also during the II. Constitutionalist Period against the emperialist activities Baghdad preserved its privileged position and the Ottoman State being meticulous about conferring the army commandment and governership posts tried to fill the authority gap in the region. However, with the inclusion of the Ottoman State in the First World War, there were radical changes in the province of Baghdad. Baghdad Province became more of a military character. It became the greatest target of the British in the war. Historical successes in Selman Pak and Kûtü'l-Amâre prevented the desire of the British. However, Germany's efforts towards its own interests in the region and the debates on authority in the bureaucracy have caused inadequate measures to be taken against the British threat. As a matter of fact, the British were able to take advantage of the Turkish-German conflict by taking Kûtü'l-Amâre and then Baghdad in a short period of about 10 months. The Yıldırım Armies Group Command project planned by the Germans to save Baghdad was not enough to save Baghdad.

Keywords:

Bagdad, , Kutu'l Amare, , Goltz Pasha, , Selman-ı Pak, , Djemal Pasha, Halil Pasha,

PDF

___

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Arşiv Belgelerine Göre Kûtü’l-Amâre Zaferi, İstanbul 2016,
ARTUÇ, Nevzat. Cemal Paşa (Askeri ve Siyasi Hayatı), TTK Yay., Ankara 2008,
_____________, “Osmanlı Devleti’nin Son Dönem Irak politikasına Bir Örnek: Nazım Paşa’nın Bağdat Valiliği (25 Kasım 1909-15 Mart 1911), Belleten, C. LXXIV, Sa. 271, Aralık 2010, s. 833-870,
AVCI, Orhan Irak’ta Türk Ordusu 1914-1918, Vadi Yay., Ankara 2004,
BAYKAL, Bekir Sıtkı. Mithat Paşa Siyasi ve İdari Şahsiyeti, T.C. Ziraat Bankası 100. Yıl Armağanı, İstanbul 1964,
BALCIOĞLU, Mustafa. Teşkilat-ı Mahsusa’dan Cumhuriyet’e, Asil Yayın, Ankara 2004,
ÇETİNSAYA, Gökhan “Irak XIX. Yüzyıl”, TDVİA, Yıl: 1999, C. 19, s. 93-95,
___________, “II. Abdülhamid’in İç Politikası: Bir değerlendirme Denemesi”, Osmanlı Araştırmaları, XLVII, 2016, s. 353-409,
ERBENGİ, Türkan –KUTLUĞ, Emin, Müşir Mehmed Zeki Paşa ve Belgelerle Ermeni Olayları, Kuşak Ofset, İstanbul 2005,
SEREZ, Mehmet. “Kutü’l-Ammare Kuşatması ve General Feldmareşal Wilhelm Leopold Colmar Freiherr von der Goltz “Paşa”, Unutulan Zafer: Kut’ül Ammare,100. Yılında Yeniden Anlamak Sempozyumu, Harp Akademileri Komutanlığı Yay, İstanbul 2016, s. 211-272,
ŞAHİN, Mustafa “Kutü’l-Ammare’den Malta’ya: Irak Cephesi 6’ncı Türk Ordusu Komutanlarının (Halil Kut Paşa ve Ali İhsan Sabis Paşa) Tutuklanma ve Sürgün İle Cezalandırılmaları”, Unutulan Zafer: Kut’ül Ammare,100. Yılında Yeniden Anlamak Sempozyumu, Harp Akademileri Komutanlığı Yay, İstanbul 2016, s. 291-353,
DİNÇ, Mehmet Emin. Halil (Kut) Paşa’nın Askerî ve Siyasi Faaliyetleri, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlanmış Doktora Tezi), İzmir, 1998. KARAKAŞ, Şuayıp Süleyman Nazif, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1988,
KURT, Burcu. “Modernleşen Sanayi’ye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri”, History Studies, Vol:5, İssue: 3, May 2013, pp. 151-173,
__________, “Meşihat Usulü’nün Ilgası: II. Meşrutiyet Dönemi Basra Vilayeti’nde Toprak reformu Teşebbüsleri”, OTAM, Sa. 37, Bahar 2015, s. 219-238,
__________, “Irak’ta Muktedir ve Müşteki Bir İttihatçı: Süleyman Nazif Bey’in Basra Valiliği”, Akademik İncelemeler Dergisi, C. 7, Sa., 2, Yıl:2012, s. 155-179,
SORGUN, Taylan. Halil Paşa Bitmeyen Savaş, Kum Saati Yay., İstanbul 2003,
ŞERİF PAŞA, Bir Muhalifin Hatıraları Nehir Yay., İstanbul 1990,
TAŞ, Necati Fahri. Nurettin Paşa, ATAM Yay., Ankara 2014