I. Dönem TBMM’de Kozan Milletvekilleri ve Meclisteki Faaliyetleri

ÖZET 30 Mayıs 1926 Tarih ve 877 Sayılı Kanun ile Adana vilayetinin ilçesine dönüştürülen Kozan, I. Dönem TBMM’de Türk siyasetinin önemli isimleri tarafından temsil edilmiş bir şehirdir. Kozan; I. Dönem TBMM’de II. İcra Vekilleri Heyeti Reisi Fevzi Paşa (Fevzi Çakmak), Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’nin kurucusu Dr. Mustafa Bey (Mustafa Elvan Cantekin), TBMM’de milletvekillerinin yemin ile göreve başlaması konusundaki önergenin sahibi Dr. Fikret Bey (Takiyettin Fikret Onuralp), I. Meclis’in “Kurucu Meclis” olarak toplanması konusundaki Mustafa Kemal Paşa’nın fikrinin değişmesinde etkili olmuş sivil idarecilerden Sivas Valisi Reşit Paşa (Reşit Ronabar) ve Fransız işgaline kadar Kozan Belediye Başkanlığı görevini yürüten Hüseyin Bey (Hüseyin Çelik) tarafından temsil edilmiştir.Çalışmamız üç bölümden meydana gelmiştir. Birinci bölümde I. Dönem Kozan milletvekili olarak görev yapan Dr. Fikret Bey, Dr. Mustafa Bey, Fevzi Paşa, Hüseyin Bey ve Reşit Paşa'nın kısa özgeçmişleri, ikinci bölümde Kozan milletvekillerinin encümen üyelikleri, grup üyelikleri ile milletvekillerinin TBMM’deki faaliyetleri incelenmiştir. ve Üçüncü bölümde ise milletvekillerinin katıldıkları oylamalar ile İstiklâl Mahkemeleri Kanunu, Başkomutanlık Kanunu, Saltanatın Kaldırılması gibi önemli olaylarla ilgili kararlara katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır.Çalışmada elde edilen verilerin yoğunluğu nedeniyle milletvekillerinin TBMM’deki faaliyetleri sayısal olarak verilmiştir. Milletvekillerinin faaliyetlerinden içlerinden önemli görülenlerden örnekler verilerek Meclis’te nasıl bir duruş sahibi olduğu, çalışmalarının hangi yönde gerçekleştiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kozan, TBMM, Milletvekili, Seçim.

Anahtar Kelimeler:

Kozan, TBMM, Milletvekili, Seçim

The Activities of the Kozan Deputies in the Ith Term of Grand National Assembly of Turkey

Kozan, which was turned into a country of the province of Adana with the statute 877 of May 30, 1926, was a city which was represented in I. Grand National Assembly of Turkey (GNAT) by some important names of Turkish politics. Kozan was represented by Fevzi Pasha (Fevzi Çakmak), the head of II. Cabinet in I. GNAT, Dr. Mustafa Bey (Mustafa Elvan Cantekin), the cofounder with Mustafa Kemal Pasha of Homeland and Independence Assembly, Dr. Fikret Bey (Takiyettin Fikret Onuralp), the owner of the bill which regulates that representatives should take an oath before taking office, Reşit Pasha (Reşit Ronabar), the Governor of the Province of Sivas, who was one of the civil managers who had effect on changing Mustafa Kemal Pasha’s opinion on I. Assembly’s gathering as ‘The Founding Assembly’, and Hüseyin Bey (Hüseyin Çelik) who was the mayor of Kozan until the occupation of Kozan by the French forces.Our study is composed of three sections. In the first section, short biographies of Dr. Fikret Bey, Dr. Mustafa Bey, Fevzi Pasha, Hüseyin Bey and Reşit Pasha are presented. In the second section, the committee and group memberships of the representatives of Kozan and their activities in GNAT are examined. And in the third section, the votings the representatives participated in and their contribution to the decisions about such important events as Statute of Indepence Tribunals, Statute of Commander-in-chief, Abolition of Sultanate are attempted to be identified.Due to the immensity of the data obtained in the study, the activities in GNAT are given as numbers. By giving examples out of the activities of the representatives which are deemed significant, it was attempted to identif the direction of their activities.Keywords: Kozan, GNAT, Representative, Election.

PDF

___

Arşivler
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
B.C.A. Fon No: 030.11.10 Yer No: 3.6.19
B.C.A. Fon No: 030.10.00 Yer No: 77.509.15
B.C.A. Fon No: 030.18.11 Yer No: 2.32.2
B.C.A. Fon No: 030.18.11 Yer No: 3.20.12
B.C.A. Fon No: 490.1.00 Yer No: 516.2072.1
TBMM Arşivi
Dr. Fikret Bey’in Tercüme-i Hal Belgesi, TBMM Arşivi, Devre 1, Sicil No: 291.
Dr. Mustafa Cantekin’in Tercüme-i Hal Belgesi, TBMM Arşivi, Devre 6, Sicil No: 95.
Fevzi Paşa’nın Tercüme-i Hal Belgesi, TBMM Arşivi, Devre 1, Sicil No: 293.
Mareşal Fevzi Çakmak’ın Tercüme-i Hal Belgesi, TBMM Arşivi, Devre 8, Sicil No: 293.
Hüseyin Bey’in Tercüme-i Hal Belgesi, TBMM Arşivi, Devre 1, Sicil No: 294.
Milli Savunma Bakanlığı Arşivi
Fevzi Paşa’nın Askeri Safahat Belgesi, Milli Savunma Bakanlığı Arşivi, Sicil No: 1311-7.
Resmi Yayınlar
Zabıt Cerideleri Açık Oturum Zabıtları
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 1, 3. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara, 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 2-5, 3. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara, 1981.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 6, 2. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara, 1943.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 7, 2. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara, 1944.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 8, 2. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara, 1945.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 9, 2. Baskı, TBMM Basımevi, Ankara, 1954.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 10-17, TBMM Basımevi, Ankara, 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 18-22, TBMM Basımevi, Ankara, 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 23-27, TBMM Basımevi, Ankara, 1960.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C. 28-29, TBMM Basımevi, Ankara, 1961.
Zabıt Cerideleri Gizli Oturum Zabıtları
TBMM Gizli Celse Zabıtları, C. 1-4, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Sanem Matbaası, Ankara, 1985.
Kitap ve Makaleler
Akbal, İsmail, “Milli Mücadele Dönemi II (1920-1923)”, Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi İç ve Dış Politika, Ed. Adem Çaylak, Cihat Göktepe vd., Savaş Yayınevi, Ankara, 2009.
Akın, Rıdvan, TBMM Devleti (1920-1923) Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
Aslan, Yavuz, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2001Akandere, Osman, “Damat Ferit Paşa’nın IV. Hükümeti Döneminde Kuvâ-yı Milliye İleri Gelenleri Hakkında Verilen İdam Kararları”, A.Ü. TİTE Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, Ankara, Bahar, 2009.
Aybars, Ergün, “Mareşal Fevzi Çakmak”, Ölümünün 60’ıncı Yıl Dönümünde Mareşal Fevzi Çakmak Paneli, Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara, 2010.
Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam, Remzi Kitabevi, C. 3, İstanbul, 1997.
Aydın, Ayşe, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Birinci Döneminde Görev Yapan Sağlık Mensupları” ATAM Dergisi, S. 42, C. XIV, Ankara, Kasım, 1998.
Baycan, Nusret, “Fevzi Çakmak”, ATAM Dergisi, S. 16, C. VI, Ankara, Kasım, 1989.
Çamurdan, Ahmet Cevdet, Kozan’ı Tanıyalım, Önder Matbaası, Ankara, 1973.
Çelik, Kemal, Milli Mücadele’de Adana ve Havalisi (1918-1922), TTK Yayınları, Ankara, 1999.
Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, C. I, III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1995.
Demirel, Ahmet, İlk Meclis’in Vekilleri Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
Gemici, Filiz, Milli Mücadele Bir Vali: Sivas Valisi Mehmet Reşit Paşa (1868-1924), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2007.
Girgin, Kerem Ozan, Türkiye Seçim Tarihi, Sokak Kitapları Yayıncılık, İstanbul, 2013.
Gök, Hayrullah, Mareşal Fevzi Çakmak’ın Askeri ve Siyasi Faaliyetleri (1876-1950), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1997.
Güneş, İhsan, Birinci Dönem TBMM’nin Düşünce Yapısı (1908-1923), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009.
Koparan, Engin, “1930-1935 Döneminde Türkiye’de Masonluk Tarihi”, Mimar Sinan, Türkiye Hür ve Kabul Edilmiş Masonları Büyük Locası Yayınları, S. 135, İstanbul, 2006.
Mango, Andrew, Atatürk Modern Türkiye’nin Kurucusu, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2009.
Neziroğlu, İrfan ve Yılmaz, Tuncer, Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, C. 1, TBMM Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2013, s. 3, 37, 49, 55; TBMM Albümü, 1920-2010 1. Cilt 1920-1950, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010.
Pancaroğlu, Adnan Ferruh, Yakın Tarihimizde Millet Partisi Olgusu (1948-1977), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar, 2006.
Sezgin, Ömür, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, Birey ve Toplum Yayıncılık, Ankara, 1984.
Teke, Ali Vehbi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde I-V. Dönem Adana Milletvekilleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. TİTE, Ankara, 2009.
Topaloğlu, Murat, Osmanlı Devleti’nin Çözülme Devrinde Kozanoğlulları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 2007.
TBMM Albümü, 1920-2010 (1. Cilt 1920-1950), TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010.
Ünalp, Rezzan, “Mareşal Fevzi Çakmak’ın Özgeçmişi”, Ölümünün 60’ıncı Yıl Dönümünde Mareşal Fevzi Çakmak Paneli, Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara, 2010.
Üzelgök, Özlem, Adana İli Kozan İlçesi Halk Kültürü Araştırmaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2008.
Yarar, Hülya ve Delialioğlu, Mustafa, Cepheden Meclise, Milli Savunma Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
Yazan, Şamil, Kozan Sancağında Yaşayan Osmanlı Ermenilerinin Siyasi Faaliyetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş, 2011.
Yeşilyurt, Süleyman, Mareşal ve İnönü’nün Bitmeyen Kavgası, Alter Yayıncılık, Ankara, 2012.
Yılmaz, Veli, Fevzi Çakmak, Kastaş Yayınları, İstanbul, 2006.
Yüzgeç, Ayşegül Demirden, Birinci Büyük Millet Meclisi’nin Yapısı ve Faaliyetleri, (1920-1923), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2006.