KURULUŞ DEVRİNDE NİZÂMİYE MEDRESELERİNİN MÜDERRİSLERİ

İslâm toplumlarının en önemli eğitim kurumları medreselerdir. Sistemli ilk eğitim kurumları olarak medreseler Büyük Selçuklular devrinde Nizâmülmük tarafından Nizâmiye medreseleri adıyla kurulmuştur. Bu çalışmada Nizâmiye medreselerinin müderris ve talebeleri konusu ele alınacaktır. Nizâmiye medreselerinin meşhur müderrisleri kimlerdir, hangi öğrenciler burada eğitim görmüştür ve daha sonra aynı medresede müderris olmuştur, müderris olmanın şartları nelerdir, kimler müderris olabilir, müderrislerin tayin, terfi ve tenziline kim karar verir, Nizâmiye medreseleri vakfiyelerinin özellikleri nedir, eğitim programları nasıldır, medreselerin İslâm dünyasına ne türden katkısı olmuştur gibi sorulara cevap aranmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nizâmiye Medresesi, Nizâmülmülk, Müderris, Talebe

Lecturers of Medreses of Nizâmiye in the Period of Establishment

Medreses are the most important educational institutions for Muslim societies. Being the first systematic educational institutions, Medreses were established by Nizamülmülk at Great Seljuks era under the name of medrese of Nizâmiye. In this study, the lecturers and pupils of medrese of Nizâmiye are to be dealt with. And answers to the following questions are also to be sought: Who are the well-known lecturers of Medrese of Nizâmiye? Which students studied there and then became a lecturer at the same medrese? What are the terms and conditions of being a lecturer? Who can be a lecturer? Who decides to promote, appoint or downgrade the lecturers? What are the characteristics of medrese of Nizâmiye foundation? How do their programmes work? What kind of contribution did they make to the Muslim World?

Keywords:

Medrese of Nizâmiye, Nizâmülmülk, Lecturer, Pupil,

PDF

___

Ahmed b. Muhammed b. İbrahim İbn-i Hallikan, Vefayât’ül- Ayan, (Tercüme Mehmed Rodosuzâde, (Haz. Havva Kurt) Selçuk Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. I, II, S. 8, Yıl, 1999. Ali b. Ahmed Müntecibiddin Bedi, Atebet’ül- Ketebe, (Tashih, Muhammed Kazvinî - Abbas İkbal), İsfehan, 1329. Abdülkerim Kuşeyri, Kuşeyri Risâlesi, (Haz. Süleyman Uludağ), İstanbul 200 Ali Muhammed Sallâbî, Devleti Selâçika, Beyrut, 2008. eş- Şehristani, el- Milel ve’n- Nihal, (Çev. M. Tan), İzmir 2006. Fazlur Rahman, İslam, (Çev. M. Aydın – M. Dağ), Ankara 2012. Hitti, Phlip K, İslâm Tarihi, (Çev. Salih Tuğ), c. 2, İstanbul 1980. Hodgson, M. G. S, İslâm’ın Serüveni, (Çev. A. Aker- B. Çetinkaya), c. II, İstanbul 1993. İbn-i Battuta, Seyahatnâme, (Haz. M. Çevik,) İstanbul 1996. İbnü’l- Esir, el- Kâmil fit-Tarih, (Çev. A. Özaydın), c. X, İstanbul 1987. İbn Kesir, el- Bidâye ve’n- Nihâye, (Çev. Mehmet Keskin), c. XII, İstanbul 2000. Karadaş, Cağfer, “Sühreverdî ve İtikadî Görüşleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.10, S. 2, Bursa 2002. Kazıcı, Ziya, İslâm Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1996. Kemâleddin ibn el- Adim, Buğyat et- Talab fi Tarih Halab (Haz. Ali Sevim), Ankara 1976. Kerimüddin Aksarâyî, Selçukî Devletleri Tarihi, (Çev. M. N. Gençosman- F. N. Uzluk), Ankara 1943. Kıvamüddin Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara 1999. Koçak, İnci, "Selçuklu Türklerine Yazılmış Bazı Arapça Şiirler" A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXXII, 1-2, 1988. Köroğlu, Mehmet, Nizâmiye Medreselerinin İcra Ettiği Fonksiyon ve Etkilediği Coğrafya, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006. Kurpalidis, G.M, Büyük Selçuklu Devleti Tarihi, (Çev. İ. Kamalov), İstanbul 2007.
Nizâmülmülk, Siyasetnâme, (Çev. Nurettin Bayburtlugil), İstanbul 1987.
Ocak, Ahmet, Selçukluların Dini Siyaseti, İstanbul 2002.
Ocak, Ahmet, Selçuklu Medreselerinin Mağrib ve Endülüs Üzerindeki Etkileri, Turkish Studies Volume, 4/3 Spring 2009. Özaydın, Abdülkerim, DİA, Nizâmiye, c. 37, İstanbul 2007. Sadreddin el- Hüseyni, Ahbârü’d-Devleti’s-Selçûkiye, (Çev. N. Lügal), Ankara 1999. Sıbt İbn el-Cevzi, Mir’atü’z-Zaman fi Târihi’l- Ayan (Çev. Ali Sevim), Ankara 2011. Sühreverdi, Tasavvufun Esasları, (Çev. H. Kamil Yılmaz- İrfan Gündüz), İstanbul 1990. Şemseddin Muhammed b. Ahmed, ez- Zehebî, Tarih’ül- İslâm, c. 33, Beyrut, 1987. Tâcüddin Ebi Nasr Sübki, Tabakât’üş- Şâfiiyyet’il- Kübra, c. 4, 5, Kahire 1964. Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk- İslâm Medeniyeti, İstanbul 19 Yazıcı, Nesimi, İlk Türk İslâm Devletleri Tarihi, Ankara 2004. Zekeriya b. Muhammed el- Kazvînî, Asâr’ül- Bilâd ve Ahbâr el- İbad (M. J. de Goeje, Leiden E. J. Brill), Mektebe Mişkât’il- İslâmiyye, 1967.