1 Bu çalışmanın genişletilmiş bir versiyonu American Historical Association’un Pasifik Sahili Şubesi’nde, San Diego, California’da Ağustos 1969’da sunulmuştur. Çeviride esas alınan metin “Who Were the Chihilgānī, the Forty Slaves of Sulṭān Shams Al-Dīn Iltutmish of Delhi?” başlığıyla 1972’de British Institute of Persian Studies tarafından Iran, Vol. 10, ss.57 – 65’te yayınlanmıştır. ** Arş. Gör., Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaçağ Tarihi ABD. Çeviri çalışmamı değerlendirme nezaketini gösteren danışmanım Prof. Dr. Mehmet ERSAN’a teşekkürlerimi sunarım. Bu sultanın ismi üzerindeki münakaşa nihayet Simon Digby tarafından “Iltemish od Iltutmish? A Reconsideration of the Name of the Delhi Sultan” (Iran VIII 1970, ss. 57 – 64) çalışmasında sonuçlandırılmıştır. *** Metinde kırklar “köle” (slave) olarak geçmektedir. Ancak biz, askerî işlevlerinin ön planda olmasını gözeterek gerek kırkları, gerekse kırkların dâhil olduğu grubun genelini “memlûk” olarak nitelemeyi tercih ettik. Şemsî Sultanlar’ın silsilesi şu şekildedir: (1) Şemseddin İltutmuş (607 – 633 / 1210 – 1236), (2) Rükneddin Firuz (633 / 1236), (3) Raziyye (633 – 637 / 1236 – 1240), (4) Muizeddin Behram Kırklar’ın kim olduklarını ve Darü’l-İslâm’ın sınırında son zamanlarda kurulan ve karışıklık halinde olan bu ülkede oynadıkları rolü bilmek iyi olurdu. Ancak ne yazık ki, devrin kaynakları onlardan çok az söz etmektedir. Yine de bu durum tarihçileri konuya yaklaşımlarında hayal güçlerini kullanmaktan alıkoymamaktadır. Stanley Lane-Pole, Delhi Sultanlığı üzerine çalışmaların yeni başladığı dönemde, konu üzerinde oldukça ihtiyatlı yaklaşımlarda bulunmuştur ancak, onun Kırklar hakkındaki görüşleri Müslüman Hindistan tarihçilerinin daha önceki kuşağının, The Cambridge History of India’da yayınlanan görüşlerin bir örneğidir. Lane-Poole’nin görüşüne göre, Kırklar özünde cüretkâr muhafızlardır.5Memlûk sistemi Aybek ve İltemiş’in başarılı hâkimiyetleri döneminde giderek güç kazandı. İkincisi Türk memlûklardan “Kırklar” olarak bilinen birlikler oluşturmuştur ve bu adamlar, efendilerinin elinin üzerlerinden kalkmasından faydalanarak, krallığın zenginliği ve gücünü kendi aralarında paylaşmışlardır. İltemiş’e büyük bir beceriyle hizmet eden hür adamlar yerlerinden alınmış ve bütün kontrol “Kırklar”ın eline geçmiştir. Otuz yıldan uzun bir zamanın ardından, genç bilim adamı İbni Hasan, bu geleneğe şiddetle karşı çıkarak, varsayımı basitleştirmiş ve doğrudan kanıttan yoksun olmasına rağmen, en ilgi çekici alternatif teoriyi ortaya koymuştur: … Şemseddin ayrıca kendisine sadık destekçiler meydana getirdi ve bunları merkezde tuttu. Bu durumun ülkenin kaynaklarını ve ordu mensuplarını aralarında paylaşmış bulunan askerî önderlerin güçleri ve hırsları üzerinde bir kontrol sağlaması bekleniyordu. Söz konusu edilen sadık kimseler, “Kırklar” olarak biliniyordu. Bu yararlı bir yöntemdi ve memlûk hanedanı döneminde oldukça iyi işledi. Hanedana tam destek verdiler ve Şemseddin’in haleflerinin zayıflığına rağmen, taht bu hanedanda kaldı. Değişiklikler krallığın ve tahtın çıkarları için yapıldı ve zayıf, değersiz hükümdarların yerine her zaman daha güçlü ve becerikli olanlar getirildi. Uygulama krallıktaki Müslüman unsurların hırslarını oldukça kısıtlı bir gruba indirgedi ve hanedan geleneği kuruldu. Ancak planın başarısı ve tecrübesi saraydaki grupla eyaletlerdeki komutanların birliğine

-