BOLU MEKTEB-İ İDÂDÎSİ

1 Eylül 1869 tarihli Maârif-i Umûmîyye Nizâmnâmesi ile Osmanlı Devleti’nde idâdîlerin açılmasına karar verilmiştir. İdâdîler, rüşdiyelerin üstünde ve onların öğretimini de içine alan yükseköğretime öğrenci hazırlayan kurumlar olarak işlev yürütmüştür. Açılan idâdîlerin öğretim süresi genel olarak vilâyet merkezlerinde yedi yıl, sancaklardakiler ise beş yıldır. Yalnız, idâdîlerin yedi yıllık hizmet vermesi için gerekli donanıma sahip olmaları gerekiyordu. Bu sebepten ötürü, vilâyet merkezlerinde açılmış olan her idâdînin yedi yıllık öğretim yaptığı söylenemez. 1869 yılına ait nizâmnâmede idâdîlerin açılacağı ifade edildikten sonra Bolu’da da öğretimi beş yıl süren bir İdâdî Okulu faaliyete geçmiştir. Bu okul, Bolu’nun en önemli eğitim kurumlarının başında gelmiştir. Okulun idari kadrosu, Ahlak ve Hüsn-i Hareket notunun öğrencilere verilecek diplomalarda yer almasını ve böylece Türk eğitim tarihi açısından önemli bir kararın alınmasını sağlamıştır. Bunun yanında okuldan önemli kişiler de yetişmiştir. Örnek olarak değerli bir ilim şahsiyeti olan Muallim Cevdet verilebilir. Bu araştırmada, ülke genelinde açılması kararlaştırılan idâdîlerin bir yansıması olarak Bolu’da açılan İdâdî Okulu’nun öğretim faaliyetleri incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Kastamonu, Bolu, Eğitim, Mekteb-i İdâdî

Bolu High School

It was decided to found high schools in Ottoman State, equivalent to high schools today, based on General Education Regulation dated 1 September 1869. Superior to secondary school and including it, high schools used to function as medium institutions that trained students for higher education. Educational period of high schools was generally seven years for city centrums, and five years for districts. However, it was obligatory to have necessary equipment for an high schools to run seven years. For this reason, it cannot be stated that every high schools founded in city centrums delivered education for seven years. After the regulation dated 1869, an high schools running for five years was opened. This school was the leading educational institution in Bolu at that time. Administrative staff of the school procured good manner and moral grades to be included in diplomas, therefore they became particularly important in history of Turkish education. Furthermore, important people graduated from this school. Muallim Cevdet can be given as an example. In this study, it is aimed to observe instructional and educational activities of Bolu high schools externalizing high schools founded throughout the country.

Keywords:

Ottoman State, Kastamonu, Bolu, Education, High Schools.,

PDF

___

A-Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maârif Nezâreti Mektûbî Kalemi ( MF.MKT.) B- Süreli Yayınlar Salnameler Yayınlanmamış Salnameler 1306 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Sâlnâmesi, 15. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1306. 1310 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Salnâmesi, 16. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1310. 1311 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Sâlnâmesi, 17. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1311. 1312 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Salnâmesi, 18. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1312. 1314 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Sâlnâmesi, 19. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1314. 1317 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Sâlnâmesi, 20. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1317. 1321 Senesi Hicrîyyesine Mahsus Kastamonu Vilâyeti Sâlnâmesi, 21. Def’a, Vilâyet Matbaası, Kastamonu 1321. Yayınlanmış Salnameler - Bolu Livâsı 1921-1925 Senesi Sâlnâmesi (Giriş-Metin-TıpkıbasımDizin), Haz. Nermin Kılıç- Ayşe Kayapınar-Bilge Kaya-Fahri Kılıç-Levent Kayapınar, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi, Bolu 2008. - Müstakil Bolu Sancağı Salnâmesi Hicri 1334 Miladi 1916, Haz. Hamdi Birgören, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi-1, Bolu 2008. - Osmanlı Devri Kastamonu Vilâyet-i Salnâmelerinde Bolu Sancağı, Cilt: I (1-14), Haz. Güray Önal, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları-8, Bolu 2011. - Osmanlı Devri Kastamonu Vilâyet-i Salnâmelerinde Bolu Sancağı, Cilt: II (15-21) , Haz. Güray Önal, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Bolu 2011. C- Kitap, Makale ve Tezler - AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a), Alfa Yayınları, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Baskı, İstanbul 1999. - ATA, Bahri, “19. Yüzyılın Sonlarında Bolu’da Eğitim ve Bolulu Eğitimci Muallim Cevdet”, Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumu (11-12 Ekim 1997), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları No: 10, Bolu 1998, s.35-42. - DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, 15. Baskı, Ankara 1995. - KARAL, Enver Ziya, Selim III’ün Hat-tı Hümayunları – Nizam-ı Cedit1789-1807, TTK Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1988. - KAZAN, Metin, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bolu Merkezde Eğitim Kurumları, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bolu 2009. - KOÇER, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), MEB Yayınları, İstanbul 1991. - KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1999. - KONRAPA, M. Zekai, Bolu Tarihi, Bolu Vilâyet Matbaası, Bolu 1964. - Mahmud Cevat İbnü’ş Şeyh Nâfi, Maârif-i Umûmiye Nezâreti Târihçe-i Teşkîlât ve İcrââtı- XIX. Asır Osmanlı Maârif Tarihi-, Haz. Taceddin Kayaoğlu, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2001. - SAYAR, Ahmet Güner, “Muallim Cevdet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 30, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2005, s.313-314. - UNAT, Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1964. - YOLALICI, Mehmet Emin, “ XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, Osmanlı, Cilt: V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s.281-296.