Sipehsâlâr: II. Gazneliler

Sipehsâlârlık, Gazneli Devleti’nin idarî organizasyonunda önemli bir makam idi. Başlangıçtahanedan mensuplarının Horasan sipehsâlârı olarak görev yaptıkları anlaşılmaktadır. Ancak SultanMes’ûd döneminde Selçukluların Horasan’a hâkim olmalarının ardından durum değişmiş ve bumakama getirilen kişiler sadece Gazneli ordularının başkomutanlığı görevini yürütmüşlerdir.Gazneli ordusunun savaş düzeninde sipehsâlar genelde sağ kanatta yer almaktadır. Sipehsâlâr,zaman zaman görevi icabı emrindeki askerlere sultanın önünde geçit resmi yaptırmaktadır.Gönderildikleri veya tayin edildikleri bölgede adlarına hutbe okunmaktadır. Sultan Mes’ûddöneminde orduyla ilgili konularda sultan tarafından yapılan toplantılara sipehsâlâr dakatılmaktadır. Bu makalede Gazneliler döneminde sipehsâlârlığın gelişimi ve bu görevde bulunanşahısların faaliyetleri üzerinde durulmaktadır.

The Sipahsalar in Gaznavids

Sipahsalar is an important position in the administrative organization of the Gaznavid State. It isknown that initially members of the dynasty were employed for Sipahsalar of Khorasan.However, the situation has changed after the domination on Khorasan by Seljuks in the period ofSultan Mes’ûd. The persons had the title of Sipahsalar conducted only the chief commander of theGaznavid Army. Sipahsalar was usually placed on the right wing in the order of the Gaznavidarmy. Sipahsalar, according to his duty, occasionally make parade the troops under his commandin front of the Sultan. In region, where Sipahsalars were sent or designated, read sermon on behalfof them. Sipahsalar also participates in the meetings, about military matters, held by the Sultan inthe period of Sultan Mes’ûd. In this article will be focused on the development of this title andactivities of the persons that had the title of Sipahsalar.

PDF

___

Âsim Efendi 2000, Mütercim Âsim Efendi, Burhân-ı Katı, Hazırlayanlar M. Öztürk-D. Örs, Ankara.
Bayur 1987, Y.H. Bayur, Hindistan Tarihi, I, Ankara.
Beyhakîhş.1324, Ebu'1-Fazl Muhammed b. Huseyn Beyhakî Debir, Tarih-i Beyhakî, nşr. Dr. Gani-Feyyaz, Tahran.
Bos worth 1963, C.E. Bosworth, The Ghaznavids Their Empire in Afganistan and Eastern Iran 944:1040, Edinburg.
Bosworth 1977, C.E. Bosworth, The Later Ghaznavids: Splendour and Decay, Edinburg.
Bosworth 1994, C.E. Bosworth, The History of the Saffarids of Sistan and the Maliks of Nimruz (247/861 to 949/1542-3), Costa Mesa.
Curfadakanîhş.1345, Ebu'l-Şeref Nasıh b. Zafer Curfadakanî, Tercümey-i Tarih-i Yemini, nşr. Dr. Ca'fer Şiar, Tahran.
Gerdizî hş.1347, Gerdizı, Zeyn el-Ahbâr, nşr. Abd el-Hayy Habibî, Tahran.
İbn el-Esîr 1979, İbn el-Esîr, el-Kâmil Fi't-Tarih, Beyrut neşri C.IX; Türkçe çev. A. Özaydm, İslâm Tarihi el-KâmilFi't-Tarih, C. IX, İstanbul 1979,
Köymen 1979, M. A. Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, C. I: Kuruluş Devri, Ankara.
Merçil 1970, Erdoğan Merçil, "Gazneliler'in Kirman Hâkimiyeti( 1031-1034", Tarih Dergisi, Sa: 24, İstanbul.
Merçil 1987, Erdoğan Merçil, "Simcûrîler V", Tarih Enstitüsü Dergisi, XIII, İstanbul.
Merçil 2006, Erdoğan Merçil, "Gazneli Ordusunda Görev Alan Hintliler", Belleten, Sa: 259, Ankara.
Merçil 2007, Erdoğan Merçil, Gazneliler Devleti Tarihi, Ankara.
Mustafa Khan 1955, Ghulam Mustafa Khan, A History of Bahrâm Shâh of Ghaznin, Lahore.
Nizâm el-Dîn Ahmed 1913, Hâce Nizâm el-Dîn Ahmed, Tabakât-ı Ekberî, vol. I. Calcutta.
Palabıyık 2002, H. Palabıyık, Valilikten İmparatorluğa Gazneliler Devlet ve Saray Teşkilatı, Ankara.
Piyadeoğlu 2011, C. Piyadeoğlu, Çağrı Bey, Selçuklular'ın Kuruluş Hikayesi, İstanbul.
Raşid Al-Dîn 1957, Raşid Al-Dîn Fazlallah, Câmi Al-Tavarih, C.II, cüz 4, nşr. A. Ateş, Ankara.
Şebankâreî hş.1363, Muhammed b. Ali b.Muhammed Şebankâreî, Mecma' el-Ensâb, nşr. Mîr Hâşim Muhaddis, Tahran.
Tarih-i Sistan hş. 1314, Tarih-i Sistan, nşr. Melik el-Şuarâ Bahâr, Tahran.
Usta 2007, A. Usta, Şamanizmden Müslümanlığa Türklerin İslamlaşma Serüveni (Sâmâniler Devleti 874-1005), İstanbul.