Saruhan Sancağı'nın Son Mutasarrıfı:Hüseyin Aziz Akyürek

Saruhan sancağının başında Yunan işgali döneminde Türkler için hiç de olumlu olmayan tutumuyla bilinen Hüsnü Bey bulunuyordu. Kurtuluştan sonra Ankara hükümeti tarafından göreve getirilen Hüseyin Aziz Bey ise, II. Meşrutiyet döneminde hem kaymakamlık ve mutasarrıflık gibi görevlerde, hem de emniyet teşkilatının en üst kademelerinde bulunmuş birisi idi. Saruhan sancağı, harabeye dönmüş şehirleri ve savaş sonrasının sosyal ve ekonomik sorunlarıyla karşı karşıya idi. Aziz Bey bu sorunların çözümüne yönelik ilk adımları atan ve ilk uygulamaları başlatan bir idareci olmuştur. Saruhan mutasarrıfhğındaki başarısı, İzmir'e vali ve ardından da belediye başkanı olmasının yolunu açmıştır. Mülki ve yerel idaredeki başarıları, parlamento üyeliğine yükselmesini sağlamıştır.

Hüseyin Aziz Akyürek: the Last Mutasarrıf of the Sanjak of Saruhan

During the Greek Occupation, the Head of The Sanjak of Saruhan was Hüsnü Bey who was known for his negative approach to the Turks. After the Independent War, Hüseyin Aziz Bey was appointed to the office of Governor of Saruhan. He had before held offices of kaymakam,mutasarrıf and had high positions in the Police Force. The Sanjak of Saruhan faced with post-war socio-economic problems. Many cities were in ruins or ashes. It was Aziz Bey who took initially steps in order to solve these problems by initiating reconstructive campaigns.For his achievements in Saruhan, he was assigned as the Vali of İzmir and then could become the Mayor. Being a successful local administrator and civil servant, he became a member of the Turkish Parliament.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahval Defteri (BOA, DH. SAİD),
nr. 113. İçişleri Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü Sicil Arşivi (İBSA), Sicil Dosya No: 1157.
Anadolu, 21 Eylül 1924; 25 Teşrin-i evvel 1926.
Sada-yı Hak, 12, 31 Kânun-ı evvel 1338; 9 Kânun-ı sani 1923.
Türk Sesi, 19 Haziran; 19, 22 Temmuz 1923.
Ulus, 16 Ağustos 1951.
Akıncı 1978, İbrahim Ethem Akıncı, Demirci Akmaları, Ankara: TTK.
Arı 2000 , Kemal Arı, Büyük Mübadele Türkiye'ye Zorunlu Göç (1923-1925), İstanbul: Tarih Vakfı.
Baltacıoğlu 1998 İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Hayatım, (Haz. Ali Y. Baltacıoğlu) İstanbul: Dünya Yay.
Baltaoğlu 1998, Ali Galip Baltaoğlu, Atatürk Dönemi Valileri (29 Ekim 1923-10 Kasım 1938), Ankara: Ocak.
Baran 1993, Tülay Baran, "1923-1938 Yılları Arasında İzmir'in İmarı", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 1, Sayı 3', İzmir, 283-294.
Bayar 1967 Celal Bayar, Ben De Yazdım, Millî Mücadele'ye Giriş, C. 5, İstanbul: Baha Matbaası.
Bilgi 2003 Nejdet Bilgi, "Manisa'nın İdari Bölünüş Tarihçesi", Manisa'ya Bakış, Yıl 1, Sayı 2 (Ekim) 29-34.
Çankaya 1969 Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C. III, Ankara:Mars Matbaası, 1968-1969.
Çelebi 1997 Mevlüt Çelebi, Atatürk ve Manisa, Manisa: CBÜYÖ Vakfı.
Çelebi 2002 Mevlüt Çelebi, "Kurtuluştan Sonra Manisa'nın İmarı Meselesi", Manisa Dergisi, Sayı 23-24 (Haziran-Aralık) 9-14.
Çöker 1996 Fahri Çöker, Türk Parlamento Tarihi TBMM- IV. Dönem 1931- 1935, Ankara: TBMM Vakfı.
Dursun 1994 M. Kâmil Dursun, İzmir Hatıraları, (Haz. Ünal Şenel), İzmir: Akademi Kitapevi.
Erdeha 1975 Kâmil Erdeha, Millî Mücadelede Vilayetler ve Valiler, İstanbul: Remzi Kitapevi.
Ergül 1991 Teoman Ergül, Kurtuluş Savaşında Manisa (1919-1922), İzmir: Manisa Kültür Sanat Kurumu.
Güneş 2001 İhsan Güneş, Türk Parlamento Tarihi TBMM- V. Dönem 1935- 1939, Ankara: TBMM Vakfı.
İskit 1943 Server R[ıfat] İskit, Türkiye'de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara: Başvekalet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü.
Jaeschke 1970 Gotthard Jaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Ankara: TTK Yay.
Keskin 1989 Mehmet Ali Keskin, İzmir Valileri 1390-1989, İzmir: Karınca Matbaacılık.
Kocahanoğlu 1998 Osman Selim Kocahanoğlu, İttihat ve Terakki'nin Sorgulanması ve Yargılanması, İstanbul: Temel.
Köklü 1993 Nusret Köklü, Manisa Şehir Atlası Üçüncü Kitap Temmuz 1923 Manisa Şehri İmar Plânı, [Ankara] (Daktilo metin).
Köklü 1998 Nusret Köklü, İşgalden Kurtuluşa Manisa, İzmir: Akademi.
Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 1994.
Öztürk 1995 Kâzım Öztürk, Türk Parlamento Tarihi TBMM III. Dönem 1927 1931, C. III, Ankara: TBMM Vakfı. Saruhan Sancağı Meclisi-i Umûmisi Birinci Devre-i İctimaiyesine Mahsus Zabıt Hülasası, Manisa: Cemil Efendi Matbaası, (tarihsiz).
Serçe 1998 Erkan Serçe, Tanzimat'tan Cumhuriyete İzmir'de Belediye (1868 1945), İzmir: Dokuz Eylül.
Sorgun 1998 Taylan Sorgun, Mütareke Dönemi ve Bekirağa Bölüğü, İstanbul: Kamer.
Tunaya 1989 Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'de Siyasal Partiler Cilt III İttihat ve Terakki Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, İstanbul: Hürriyet Vakfı.
Yörükoğlu 2002 M. Nuri Yörükoğlu, Manisa Yangını Triumvira, Vahdet-i Müsellese yahut Üç Günlük Tahrip, Altı Asırlık Bir İmar, Manisa: CBÜ.