Eyyubi hanedanlığının son kalesi Hasankeyf'in düşüşü

Bugün Güneydoğu Türkiye'de Batman ili sınırları içerisinde yer alan Hasankeyf, tarih öncesi dönemlere ulaşan bir geçmişe sahiptir. Özellikle Bizans imparatoru II. Konstantinos (327-361)'un topraklarını Sasani saldırılarından korumak amacıyla burada bir kale inşa ettirmesiyle yıldızı parlayan Hasankeyf, birçok devletin hâkimiyetine girmiştir. Ancak bunlardan sadece ikisinin payitahtlığmı yapmıştır. Bunlar Artuklular ve Eyyubiler'dir. Bu çalışmada öncelikle şehrin Eyyubiler dönemi konu edilmiştir. İlk olarak, Hasankeyf in Moğol istilası, İlhanlı tazyiki, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenleri, ayrıca Timurluların bölgedeki olumsuz faaliyetlerinden ne kadar etkilendiği ele alınacaktır. Daha sonra ise çalışmanın esas konusunu oluşturan Hasankeyf in önce Akkoyunlu, ardından Osmanlı hâkimiyetine giriş süreçleri, detaylı olarak anlatılacaktır.

The fall of the Ayyubids dynasty's last castle Hasankeyf

Hasankeyf, which is now located within the borders of Batman in the South-East region of Turkey, has a history going back to the prehistoric age. It became an important city after Konstantinos the Second, the Byzantine Emperor, founded a castle there in order to protect his territory against attacks of the Sassanids. Since then, it has been ruled by a lot of states. But it has just become the capital of the Artuqids and Ayyubids. This article will focus on the period of Hasankeyf which was ruled by Ayyubids. Firstly, we will deal with how Hasankeyf has been affected by Mongolian and Ilhanids invasion, then the raids by the Qaraqoyunids, the Aqqoyunids, and even the Timurids. At the end, the period of when Hasankeyf was captured by Aqqoyunids and Ottoman State, which is main subject of this article, will be mentioned.

PDF

___

a.Tarihi Kaynaklar: Ahsenü'tTevârih Hasan-1 Rumlu, Ahsenü't Tevârih, Türkçe trc. Mürsel Öztürk, Ankara 2006.
el-Alâku 7 İbn Şeddad, el-Alâku 7 - Hatırafî Zikri Ümerâ 'i-Şam ve 7 - Cezire, III/II, nşr. Y. Abbare, Dımaşk 1978.
Kitab-ı Diyarbekriyye Ebû Bekr-i Tihranî, Kitab-ı Diyarbekriyye, Türkçe trc. Mürsel Öztürk, Ankara 2001.
Nuzhetu'l-Kulûb Hamdullah el-Müstevfî, Nuzhetu'l- Kulûb, nşr. ve İng. trc. G. le Strange, Londra 1915.
Selimname Celalzade Mustafa,Selimname, haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar, Ankara 1990
Şerefnâme Şeref Han Bitlisi, Şerefnâme, Türkçe trc. M. Emin Bozarslan, İstanbul 1990.
Tacü 't Tevârih Hoca Sadettin Efendi, Tacü 't Tevârih, haz. İsmet Parmaksızoğlu, IV, Ankara 1992.
Tur-Abdin Tarihi Mor Afrem Bet-Barşawmo, Tur-Abdin Tarihi, Arapça'dan Türkçe'ye trc. Vahap Kelat, Mardin 1996.
Zafernâme Nizameddin Sami, Zafernâme, Türkçe trc. Necati Lugal, Ankara 1987
Zeyl-i Heşt-i Bihişt Ebü'l Fazl Mehmed Efendi, Zeyl-i Heşt-i Bihişt, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi Kısmı, no. 2447.
b.Kitap ve Makaleler
Aka 1990 İsmail Aka, "Diyarbakır'da Akkoyunlu Hâkimiyeti", Türk Kültürü, sayı: 325, Mayıs, 295-303.
Artuk 1988 İbrahim Artuk, "Yavuz Sultan Selim'in Harput ve Hısn-ı Keyfa'nm İlhakı İle İlgili İki Sikkesi", İsmail Hakkı Uzunçarşılıya Armağan, Ankara, TTK Yay. VII-70, 415-420
Bosworth 2005 Clifford Edmund Bosworth, Doğuştan Günümüze İslâm. Devletleri, Türkçe trc. Hande Canlı, İstanbul.
Cahen 1955 Claude Cahen, "Contribution de l'histoire du Diarbakr au XIV e siecle", Journal Asiatique , 1955, 65-100.
Çetin Altan Çetin, "Hısn Keyfa (Hasankeyf) Eyyubi Meliklerinin Memlûklarla İlişkilerine Dair Kayıtlar", /. Uluslararası Batman ve Çevresi, Tarih ve Kültür Sempozyumu (15-17 Nisan), Basılmamış Bildiri.
Erdem ve Paydaş 2007 İlhan Erdem ve Kazım Paydaş, Ak-Koyunlu Devleti Tarihi, Ankara 2007.
Göyünç 1991 Nejat Göyünç, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara. Halil Edhem 1927 Düvel-i İslâmiye, İstanbul.
Hammer 1984 Baron Joseph von Hammer, Osmanlı Devleti Tarihi, haz. Çevik Kılıç, Erol Kılıç, IV, İstanbul.
Hmz 1992 Walther Hmz, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, Türkçe trc. Tevfik Bıyıklıoğlu, Ankara.
Gündüz 1997 Tufan Gündüz, Anadolu 'da Türkmen Aşiretleri, Ankara. Honigmann 1970 Ernst Honigmann, Bizans Devleti'nin Doğu Sınırı, Türkçe trc. Fikret Işıltan, İstanbul.
Koyuncuoğlu 2004 Tülay Koyuncuoğlu, "îbn îyas 'in "Bedâi 'ez-Zuhûr fî Vekâi'ed Duhûr" Adlı Eserindeki Ramazanoğulları Beyliği ve Akkoyunlular ile İlgili Kayıtlar", Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Mıynat 2008 Ali Mıynat, "Bir Ortaçağ Kenti: Hasankeyf", Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla.
Palmer 1990 Andrew Palmer, Monk and Mason on the Tigris Frontier: The Early History of Tur Ahdin, Cambridge.
Roux2001 Jean-Paul Roux, Moğol İmparatorluğu Tarihi, Türkçe trc. Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket, İstanbul.
Sevgen 1968 Nazmi Sevgen, "Kürtler II", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, VI, İstanbul, 44-61.
Spuler 1987 Bartold Spuler, İran Moğolları, Türkçe trc. Cemal Köprülü, Ankara.
Sümer 2001 Faruk Sümer, "Karakoyunlular", TDVİA, XXIV, 434- 438.
Turan 1980 Osman Turan, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi? İstanbul.
Uzunçarşılı 1988 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, II, Ankara, TTK Yay.
Yurttaş 1991 Hüseyin Yurttaş,Hasankeyf Yapılarının Sanat Tarihimizdeki Yeri (2 cilt), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum.
Yurttaş 1997 Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi", Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi (Erzurum) 3, 121-151.
Yuvalı 1998 Abdülkadir Yuvalı, "Hülagû", TDVİA, XVIII, 474-475. Woods 1993 John E. Woods, Akkoyunlular, Türkçe trc. Sibel Özbudun, İstanbul.