Samet İKİBEŞ

45563

Selçuklularda Sur Yapısı ve Mancınık

Yerleşim yerlerinin işgal gibi tehlikelerden korunması için sur duvarlarına ihtiyaç duyulmuştur. Sur duvarlarının boyutları, inşa tarihlerinden ve arazilerin yapısına göre değişiklik göstermesine karşın yapı itibariyle tarih boyunca aynı doğrultuda ilerlemiştir. Bu bakımdan Selçuklu sur yapıları da Bizans (Doğu Roma) gibi farklı medeniyetlerin kullanmış oldukları surlar ile yapı itibariyle benzerlik taşımaktadır. Surlar genel itibariyle seyirdim yerleri, burçlar ve kapılardan oluşmaktadır. Fakat daha karmaşık sur yapıları da bulunmaktadır. Seyirdim yerleri askerlerin surlar üzerinde yürümelerini, burçlar surların güvenliğini ve kapılar ise şehirlerden güvenli çıkış imkânı sağlayan bölümleridir. Surların en büyük düşmanlarından biri mancınıklardır. Kuşatmalar esnasında mancınıklar, sur duvarlarını yıkma ve şehir halkını yıldırma amacıyla etkin bir şekilde kullanılmıştır. Tarih sahnesine ise M.Ö. 5-4. yy. da Çin de ortaya çıkmış ve Türkler yardımıyla Ön Asya ve Avrupa’ya yayılım göstermiştir. Mancınıklar genel itibariyle üç farklı tipte incelenmiştir. Bu tipler çekme sistemli, hibrit ve karşı ağırlıklı olarak isimlendirilir. Çalışma prensiplerine göre tipleri farklılık göstermektedir. Belirtilen üç farklı tip olasılıkla Selçuklular tarafından da kullanılmıştır. Ancak belirtmeliyiz ki Selçuklularda kullanılan mancınık tipleri hakkında bildiklerimiz kaynakların sınırlı sayıda vermiş oldukları bilgilerden öteye gitmemektedir.
Anahtar Kelimeler:

Selçuklular, Sur Duvarı, Mancınık, Kuşatma, Ortaçağ

Fortification Structure and Trebuchet in Seljuks

Fortification walls were needed to protect settlements from dangers such as invasion. Although the dimentions of the fortification walls vary according to the construction dates and the structure of the lands, they have progressed in the same direction throughout history. In this respect, Seljuk fortifications are similar in structure to the fortifications used by different civilisations such as Byzantium (Eastern Rome). The fortification walls are generally composed of promenades, towers and gates. However, there are also more complex fortification structures. The promenades are the parts that allow the soldiers to walk on the walls, the towers are the security of the fortification and the gates are the parts that provide safe exit from the cities. Trebuchets are one of the biggest enemies of fortifications. During the sieges, trebuchets were used effectively to destroy the fortifications and intimidate the people of the city. Trebuchets emerged in China the 5th-4th BC and spread to Asia Minor and Europe with the help of the Turks. Trebuchets are generally analysed in three different types. These types are named as traction system, hybrid and counterweight. Types differ accordiıng to their systems. These three different types were probably also used by the Seljuks. However, it should be noted that what we know about the types of Trebuchets used by the Seljuks does not go beyond the limited information provided by sources.
Keywords:

Seljuks, Fortification Wall, Trebuchet, Siege, Medieval,

PDF

___

  • hmed Bin Mahmud. (1977). Selçuk-Nâme (I. Cilt). (E. Merçil Çev.) İstanbul: Tercüman Gazetesi.
  • Akarca, A. (1998). Şehir ve Savunması. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (2013) Tarih-i Cihan Güşa. (M. Öztürk Çev.) İstanbul: Türk Tarih Kurumu.
  • Anonim Haçlı Tarihi. (2013). (E. Ayan Çev.) İstanbul: Selenge Yayınları.
  • Basista, M. (2004) Hybrid or Counterpoise: A Study or Transitional Trebuchets. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Western Michigan University, Michigan.
  • Blair, S. (1995). A Compendium of Chronicles: Rashid al-Din's Illustrated History of the World. London: Nour Foundation.
  • Chevedden, P. E. Eigenbrod, L. Foley, V. Soedel, W. (July 1995) The Trebuchet. Scientific American, 1(273), 1(1995), 66-71.
  • Clark, L. (2015). Ancient Assyrian Soldiers Were Haunted by War, Too. Erişim Tarihi: 30 Ekim 2022. https://www.smithsonianmag.com/smart-news/ancient-assyrian-soldiers-were-haunted-war-too-180954022/.
  • Çandarlıoğlu, G. (Ağustos 1965) Malazgirt Meydan Muharebesi. Türk Kültürü Dergisi, 3(34), 647-652.
  • Demirkent, I. (2004) Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayınları.
  • El- Cāhiz (1988) Hilâfet Ordusunun Menkibeleri ve Türklerin Fazîletleri. (R. Şeşen Çev.). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
  • Erdoğan, A. (2004) Harezmşahlar İmparatorlu’nda Askeri Teşkilat. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Fulton, M. (2018). Artillery in the Era of the Crusades: Siege Warfare and the Development of Trebucket Technology. Leiden: Brill Press.
  • Göksu, E. (2008). Türk Kültüründe Silah. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Göksu, E. (2010). Mardî Et-Tarsûsî'nin ‘‘Tabsıratu Erbâbi’l-Elbâb Fî Keyfiyyeti’n-Necât Fi’l'-Hurûb’’ Adlı Eseri ve Ortaçağ İslâm Tarihçiliği Bakımından Önemi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 17(43). 291- 307. Erişim Tarihi 27 Eylül 2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/33527.
  • Göksu, E. (2019). İslam Tarihinde Mancınıklar ve Mancınık Teknolojisi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2). 159-175. Erişim Tarihi: 25 Eylül 2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/908721.
  • Trt Haber. (2022). Geçitler Ülkesi Erzurum’da 165 kale belirlendi. Erişim Tarihi: 29 Ekim 2022.https://www.trthaber.com/foto-galeri/gecitler-ulkesi-erzurumda-165-kale-belirlendi/47862/sayfa-1.html.
  • Gurstelle, W. (2004). The art of catupult: Build Greek Ballistae, Roman Onagers, English Trebuchets and More Ancient Artillery. Chicago: Chicago Review Press.
  • Gravett, C. (2000). Medieval Siege Warfare. Oxford: Osprey.
  • Hodder, I., Peter P. (2010). ‘History House: A New Interpretation of Architectural Elaboration at Çatalhöyük. Religion in the Emergence of Civilization: Çatalhöyük as a Case Study. I. Hodder (Ed.). 163- 186. New York: University of Cambrige Press.
  • İbn Bîbî. (1996). El Evâmirü’l-Alâ’iyye Fi’l-Umûri’l Alâyye Selçukname (I. Cilt). (M. Öztürk Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Yayınları.
  • İbn Erenbugā ez-Zeredkâş. (1985). el-Enîḳ fi’l-menâcenîḳ, (Tahkik: İhsân Hindî). Dımaşk: Câmiatu Haleb.
  • İbn Kesîr. (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye (I. Cilt). (M. Kesin Çev.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • İbnü’l Esir. (1999). el-Kâmil fi’t-Târîh (IX Cilt). (A. Özaydın Çev.). İstanbul: Bahar Yayınları.
  • Johann De Plano Carpini. (2000). Moğol Tarihi ve Seyahatname (E. Ayan Çev.) Trabzon: Derya Kitabevi.
  • Koca, S. (2002). Türkiye Selçuklu Sultanlarının İzledikleri Ekonomik Politikalar. Türkler Ansiklopedisi. (7. Cilt). 344-353. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
  • Köymen, M. A. (2016). Büyük Selçuklu İmparatorluğu. (3. Cilt) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Mardî b. Ali b. Mardî et-Tarsûsî’. (2004) Tabsiratu Erbâbi’l-Elbâb Fî Keyfiyyeti’n Necât Fi’l-Hurûb. F. Sezgin (Ed.). Frankfurt: Facsimile Editions.
  • Mevlâna. (2011). Dîvân-ı Kebîr. (XI. Cilt). (A. Gölpınarlı Çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
  • Muhammed b. Süleyman er-Râvendi. (1999). Râhat-üs-sudûr ve Âyet-Üs-Sürûr. (II. Cilt). (A. Ateş Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • News Staff. (2019). Neolithic Çatalhöyük Experienced Modern Urban Problems. Erişim Tarihi: 29 Ekim 2022. https://www.sci.news/archaeology/catalhoyuk-urban-problems-07300.html.
  • Öngül, A. (2016). Selçuklular Tarihi 1: Büyük Selçuklu, Irak, Kırman ve Suriye Selçuklular. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
  • Öngül, A. (2016). Selçuklular Tarihi 2: Anadolu Selçukluları ve Beylikler. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
  • Özgüdenli, O. G., Duman, İ. (2016). Ortaçağ İslâm Dünyasında Bir Ok Mancınığı: Kuşkencîr. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 3 (1).93-108. Erişim Tarihi: 5 Eylül 2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/293548.
  • Petersen, L. I. R. (2013). Siege Warfare and Military Organization in the Successor States (400-800 AD): Byzantium, the West and Islam. Leiden: Brill Press.
  • Purton, P. (2009). A History of the Early Mediavel Siege 450-1200. Great Britain: Boydell Press.
  • Purton, P. (2010). A History of the Late Mediavel Siege 1200-1500. Great Britain: Boydell Press.
  • Runciman, S. (1989). Haçlı Seferleri Tarihi. (I. Cilt.). (F. Işıltan Çev.). Ankara: Türk Tarik Kurumu.
  • Saimre, T. (2006). Trebuchet: A Gravity Operated Siege Engine. Estonian Journal of Archaeology. 10 (1). 61-80. Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022. https://kirj.ee/wp-content/plugins/kirj/pub/arch-2006-1-3_20210108123408.pdf?v=ebe021079e5a.
  • Sevim, A., Erdoğan. M. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi: Siyaset, Teşkilat ve Kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Sezgin, F. (2004). Science et technique en Islam: catalogue de la collection d‟instruments de l‟institut d‟histoire des sciences Arabo-Islamiques. (V. Cilt). Frankfurt: Johann Wolfgang Goethe Universitat.
  • Sevim, A. (1998). Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mira’Âtü’z-Zaman Fî Tarihi’l-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler II: Sultan Alp Arslan Dönemi. Belgeler. 19 (23) 1-51. Erişim Tarihi: 30 Ağustos 2022. https://belgeler.gov.tr/tam-metin-pdf/44/tur.
  • Titus Livius. (1823). The History of Rome. (G. Baker Çev.). New York: J. Maxwell Press.
  • Tsamakda. V. (2002). The İlustrated Chronicle of Ioannes Skylitzes in Madrid. Leiden: Alexandros Press.
  • Urfalı Mateos. (2000). Vekayi-Nâmesî ve Papaz Grigor’un Zeyli. (H. D. Andreasyan Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Uyar, M. (2006). Ādāb el-Harb ve el-Şecā’ā’ya Göre: Hisar ve Kuşatma Geleneği. Tarih Araştırmaları Dergisi. 25 (40).215-224. Erişim Tarihi: 5 Ekim 2022. dergipark.org.tr/tr/download/article-file/782327.
  • Vitruvius. (2005). Mimarlık Üzerine On Kitap. (S. Güven Çev.). Ankara: Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
  • Yavaş, A. (2019). Ortaçağ’ın Ölümcül Silahı Çarh ve Onun Gizemli Uçları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları. 2 (31). 259-280. Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/907053.
  • Yenidoğan, Hasan. (2021). Büyük Selçuklu Ordusunda Sefer Organizasyonu. (Yayınlanmamış Doktora tezi) Gaziantep Üniversitesi: Gaziantep.
  • Wikipedia. Mangonel. Erişim Tarihi: 31 Ekim 2022. https://en.wikipedia.org/wiki/Mangonel.
  • Wikiwand.Mina’iWare.ErişimTarihi:30Ekim2022. https://www.wikiwand.com/en/Mina'i_ware?fbclid=IwAR1xUVcikn9yIocP4AlvTQy9qTX5567GC8f1bovRrctL92O0ShGKfEsvyBY.
Takvim-i Vekayi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2013
  • Yayıncı: Eyüp Fahri KESKENLER
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Sakız Adası’nda Ahalinin Zararına Bir İşletme “Sakız Liman ve Rıhtım Şirketi”

Arzu BAYKARA TAŞKAYA

Bir Vesayet Aracı Olarak Büyük Ortadoğu Projesi ve Terörizm Üzerine Bir Değerlendirme

Murat ŞENGÖZ

Rusya'da Wagner Krizi ve Etki Alanı

Muhammet YILDIZ

Bulanık Mantık Kavramına Genel Bir Bakış

Hasan YILMAZ, Mustafa Ergin ŞAHİN

Avrupa Türk-Hun İmparatorluğu

Muhammet KEMALOĞLU

Selçuklularda Sur Yapısı ve Mancınık

Samet İKİBEŞ