Erdal ABDULHAKİMOĞULLARI, Özcan SEZER, Mahmut AKPINAR

KÜRESEL ULUSAL VE YEREL DÜZEYDE BİR İNSAN HAKKI OLARAK ÇEVRE HAKKININ GELİŞİMİ

Hızlı teknolojik gelişmeler, nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşmenin doğa üzerindeki baskısı çevre sorunlarının boyutlarını artırmaktadır. Bu nedenle ekolojik olarak sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamanın önemine vurgu yapılmaktadır. Gelecek nesillere yaşanabilir bir çevre bırakabilme bağlamında çevre hakkının önemi giderek artmaktadır. Dayanışma hakları içerisinde yer alan çevre hakkı, gelecek nesillerin çevre hakkına sahip olduğuna vurgu yapmaktadır. Tüm ülkelerin işbirliği ile gerçekleştirilebilecek bir insan hakkıdır. Çevre hakkı, bireylere, sivil toplum kuruluşlarına ve devletlere sorumluluklar yüklemekte, çevre politikalarına ve çevresel yönetim sürecine katılımı gerektirmektedir. Bu çalışmada, çevre hakkının bir insan hakkı olarak küresel, ulusal ve yerel düzeydeki gelişimi ele alınmaktadır

Anahtar Kelimeler:

İnsan Hakları, Çevre Hakkı, Çevre Sorunları

THE DEVELOPMENT OF RIGHT TO ENVIRONMENT AS A HUMAN RIGHT AT THE GLOBAL NATIONAL AND LOCAL LEVEL

The dimensions of environmental issues are getting expanded due to rapid technological advancements, increase in population, urbanization and industrialization. Thus, the importance of living in a healthy, adequate and well-balanced environment is emphasized. The significance of right to environment in the context of handing down an inhabitable environment to the future generations is gradually increasing. The right to clean environment which is included among the solidarity rights underlines the reality that future generations have a claim on the right to environment and is a human right that can be executed with the cooperation of all countries. Right to environment lays a burden on individuals, non-governmental organizations and states, and requires participating in environmental policies and administration processes. In this study, the development right to environment as a human right at the global, national and local levels is discussed

Keywords:

Human rights, right to environment, environment problems,

PDF

___

AL, H., “Katılımcı Demokrasi ve Yerel Yönetimlerin İnsan Haklarına Katkıları”, Uluslar arası İnsan Hakları Sempozyumu, Bursa, 11-12 Aralık 2004, Motif Matbaacılık, İstanbul, 2005, ss. 225-235.
BAŞLAR, K., “Uluslar arası Çevre Hukukunda Gelecek Nesillerin Durumu”, Ekoloji, S. 5, Ekim-Kasım-Aralık, 1992, ss. 38-41.
BELL, S.-McGillivray, D., Environmental Law, 5th Edition, Londra, 2000.
BOZLAĞAN, R., “Sürdürülebilir Gelişme Düşüncesine Giriş”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 11 (1), Ocak-2002, ss. 56-72.
CANDAN, A., AB’nin Çevre Politikası, İktisadi Kalkınma Vakfı, İstanbul, 2003.
COŞKUN, V., “İnsan Haklarının Korunması ve Yargı”, Uluslar arası İnsan Hakları Sempozyumu, Bursa Büyükşehir Belediyesi, 11-12 Aralık 2004, Motif Matbaacılık, İstanbul, 2005, ss. 83-96.
ÇOLAK, N. İ., Avrupa Birliği Uyum Sürecinde İdari Reformlar: İngiltere ve Türkiye, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005.
DİNÇ, G., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Çevre ve İnsan, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2008.
EBEKU, S. A. K., “Constitutional Right to a Healty Environment and Human Rights Approaches to Environmental Protection in Nigeria: Glemre v. Shell Revitesed”, Reciel, 16 (3), 2007, pp. 312-320.
ERDOĞAN, M., İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara, 2007.
EVANS, B., - Joas, M., -S. Sundback-K. Theobald, Governing Sustainable Cities, Earthscan, London, 2005.
FOSTER, J. B., Savunmasız Gezegen: Çevrenin Kısa Ekonomik Tarihi, Çev. Hasan Ünder, Epos Yay., Ankara, 1999.
GİLBERT, L., Philips, C., “Practices of Urban Environmental Citizenship: Rihts to the City and Right to Nature in Toronto”, Citizenship Studies, 7 (3), 2003, pp. 313-330.
GLASS, S., M., “Sustainability and Local Government”, Local Environment, 7(1), 2002, pp. 97-102.
GÖKDAYI, İ., Çevrenin Geleceği, Yaklaşımlar ve Politikalar, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara, 1997.
GÖRMEZ, K., Çevre Sorunları ve Türkiye, 3. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2003.
GÜRSELER, İ. G., “İnsan Hakları, Çevre, Anayasa”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı.75, 2008, ss. 199-208.
GÜZEL, A. “Sürdürülebilir Kalkınmada Yerel Yönetimlerin Mali Sorumlulukları”, 2011, http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content _files/vizyon2023/csk/EK-10.pdf.
HAMAMCI, C., “Çevre ve Hukuk”, Fehmi Yavuz’a Armağan, AÜSBF Yay., Ankara, 1983.
İSBİR, E., Şehirleşme ve Meseleleri, 2.Baskı, Gazi Büro Yayınları, Ankara, 1991.
JELİN, E., “Towards a Global Environmental Citizenship?”, Citizenship Studies, 4 (1), 2000, ss. 47-63.
KABAOĞLU, İ., Çevre Hakkı, 3. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara, 1996.
KABAOĞLU, İ.,“Dayanışma Haklarının Hukuksal Değeri”(Soyut Talepler mi? İnsan Hakları mı?”, İnsan Hakları Yıllığı, TODAİE, 13 (1), 1991, ss.37-48.
KABAOĞLU, İ., “Çevre Hakkı Üzerine (Bir Danıştay Kararının Düşündürdükleri), İnsan Hakları Yıllığı,10 (1), TODAİE, 1998, ss.107-137
KALABALIK, H., İnsan Hakları Hukuku, Seçkin yayınevi, Ankara, 2009.
KELEŞ, R., “Kent ve Çevre Haklarının Korunması Üzerine Gözlemler”, AÜSBF Dergisi, 49 (3), 1994, ss. 275-281.
KELEŞ, R., Hamamcı, C., Çevrebilim, 3. Baskı, İmge Kitabevi. Ankara, 1998
KILIÇ, S., “Uluslar arası Çevre Hukukunun Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”, Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (2), 2001, ss.131-149.
KILIÇOĞLU, P., Türkiye’nin Çevre Politikalarında Sürdürülebilir Gelişme, Turhan Kitabevi, Anakara, 2005.
KUZU, B., Sağlıklı ve Dengeli Bir Çevrede Yaşama Hakkı: Çevreye Bir Kamu Hukuku Yaklaşımı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1997.
MANSON, N., A., “Formulating the Precautionary Principle”, Environmental Ethics, Vol. 24, Fall, 2002, pp. 263-274.
MARTUZZI, M., -Tickner, J., “Introduction: The Precautionary Principle: Protecting, Public Health, the Environment and the Future of Our Children”, The Precautionary Principle: Protecting, Public Health, the Environment and the Future of Our Children Ed. (M. Martuzzi and J. Tickner), 2004, WHO. http://www.euro.who.int/__data/assets /pdf_file/0003/91173/E83079.pdf
MENGİ, A., Algan, N., Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2003.
ÖKMEN, M., “Bir İnsan Hakkı Olarak Kentsel Haklar ve Bazı Mülahazalar”, Yeni Türkiye, Sayı: 22, 1998, ss. 1199-1207.
ÖZDEK, E. Y., İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı, TODAİE Yayını, Ankara, 1993.
PALLEMAERTS, M., “Stockholm’den Rio’ya Uluslararası Çevre Hukuku: Geleceğe Doğru Geri Adım mı? AÜSBF Dergisi, Cilt:52, Ocak- Aralık, 1997, ss. 613-632.
SÖNMEZ, N., “Ortak Geleceğimiz Stockholm 1972-Rio 1992 ve Sonrası” Yeni Türkiye Dergisi (Çevre Özel Sayısı), Temmuz-Ağustos, 1995, ss. 193-209.
ŞEN, E., Çevre Ceza Hukuku, Kazancı Hukuk Yay., İstanbul, 1994.
TALU, N., Yerel Yönetimlerde AB Çevreciliği, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2009.
TOPRAK, Z., “Çevre Hakkı ve Yerel Yönetimler”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 10-11, 1989, ss. 92-106.
TOROSLU, N., “Ceza Hukuku ve Çevre”, Çevre Kanunun Uygulanması, TÇSV Yayını, Ankara, 1987, ss. 105-131.
TUNÇ, H., -Göven, Y., “Çevre Hakkı ve 1982 Anayasası”, A.Ü. Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (1), 1997, ss. 103-127.
TURGUT, N., “Kirleten Öder İlkesi ve Çevre Hukuku”, A.Ü. Hukuk Fakültesi 70. Yıl Armağanı, 44 (1-4), 1995-96, ss. 607-654.
TURGUT, N., Y., Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 2009.
Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Ortak Geleceğimiz, Çev. Belkıs Çorakçı, 3. Baskı, Ankara 1990.
Türkiye Çevre Vakfı, Geleceğe Özen, Çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak, Oxford University Pres, 1996.
UNESCO, The Precautionary Principle, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, France, 2005 (http://unesdoc. unesco.org/images/0013/001395/139578e.pdf).
UZ, A., “Türkiye’de Çevre Hakkının Mülkiyet Hakkı ve Özel Teşebbüs Hürriyeti Üzerindeki etkileri”, Amme İdaresi Dergisi, 41 (3), Eylül, 2008, ss. 99-124.
WOODS, K., “What Does the Language of Human Rights Bring to Campaigns for Environmental Justice”, Environmental Politics, 15 (4), August, 2006, pp. 572-591.
YILDIRIM, U., -Gençtürk, M. Baş, İ. E., “Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin Uluslar arası Düzenlemeler ve Bunların Hukuki Niteliği, Türk İdare Dergisi, 72 (426) Mart, 2000, ss. 107-119.