KELAMIN DİL ÜZERİNE KURDUĞU İSTİDLAL ŞEKLİ -Bâkıllânî’nin Yaklaşımı Bağlamında Bir Değerlendirme

Dinin itikada ilişkin hükümlerini belirleyerek, bu hükümleri Müslüman toplumdan ve dışarıdan gelen itirazlara karşı koruyan ve geçerliliğini savunan kelam, kendi geliştirdiği yöntemle söz konusu işlevini yerine getirmek isterken dili de itikadî hükümlerin tespiti ve ispatı için değerlendirmiştir. Bu, Bâkıllânî öncesi kelamcılar tarafından da bilinen ve denenen bir gerçekliktir. Ancak dilin delil olarak değerlendirilmesi, Ehl-i Sünnet kelam tarihinde özellikle Bâkıllânî ile kuramsal temellerine kavuşmuştur. Kelam tarihinde kimse dilin kelamî istidlalindeki yerine ilişkin kuramsal tartışmalarla Bâkıllânî kadar ilgilenmemiştir. Söz konusu durum Bâkıllânî sonrası kelamcılar için de geçerlidir

Anahtar Kelimeler:

Kelam, Dil, İstidlal, Eş‟arî, Bâkıllânî

The Form of Inference That Theology Established on the Language -An Evaluation in the Context of Baqıllani’s Approach

The Form of Inference That Theology Established on the Language -An Evaluation in the Context of Baqıllani’s ApproachThe theology determining judgments of the religion related to creed, has conserved this judgments from Muslim community and against to objections from the outside, and has defended its validity. While the theology has fulfilled the function by this self-developed method, has also evaluated the language for proof and construction of the judgments of creed. Even if this has been an adopted approach by theologians before Baqıllani, especially have obtained the theoretical principles with Baqıllani within the culture of Muslim theology, the preferences of speakers and linguists have been evaluated strongly in the theological inference. However, the theoretical discussions of the language related place of the theological inference have been highly detected by the contributions of Baqıllani; theologians after Bâkıllânî haven‟t entered into any extra work to develop the theoretical basis determined by him

Keywords:

Key Words: Theology, Language, Inference, Ash'ari, Baqıllani,

PDF

___

el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib (ö. 403/1013), el-Ġnsâf fi mâ Yecibu Ġ‟tikâduh ve mâ lâ Yecûzu el-Cehl bih, Tahkik: Ġmadudin Ahmed Haydar, Alemu‟l-Kutub, Beyrut 1986/1407.
----------------Kitabu‟t-Temhîd, el-Mektebetu‟Ģ-ġarkıyye, Beyrut 1957.
el-Cuveynî, Ebu‟l-Meâlî Abdulmelik b. Abdillah b. Yusuf (ö. 478/1075), Kitâbu‟l-ĠrĢâd ilâ Kavâidi‟l-Edille fi Usûli‟l-Ġ‟tikâd, Tahkik: Esad Temim, Muessesetu‟l-Kutubi‟s-Sekâfiyye, Beyrut 1992/1413.
Ebû Hanife, Numan b. Sabit (ö. 150/767), Vasiyyetu Ebî Hanife, Ġmam-ı Azam‟ın BeĢ Eseri içinde, Ġstanbul 1981.
el-EĢ‟arî, Ebu‟l-Hasen Ali b. Ġsmail (ö. 324/935), el-Ġbâne an Usûli‟d-Diyâne, Dâru‟l-Kitâbi‟l-Arabî, Beyrut 1990/1410.
----------------Kitâbu‟l-Luma‟ fi‟r-Reddi alâ Ehli‟l-Ehvâ ve‟l-Bi‟da‟, Risâletu‟lEĢarî fî Ġstihsâni‟l-Havd fi Ġlmi‟l-Kelam ile birlikte, Tahkik: Hamûde Gurâbe, Matbaatu Mısr ġirketu Musâheme Mısriyye, (Mısır) 1955.
el-Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), el-Ġktisâd fi‟lĠ‟tikâd, Dâru‟l-Minhâc, Beyrut 2008/1429.
Hasen b. Muhammed Ġbni‟l-Hanefiyye (ö. 100/718), Risâle fi‟r-Red ala‟lKaderiyye, Bidâyetu Ġlmi‟l-Kelam fi‟l-Ġslâm içinde, Tahkik: Josef Van Ess, el-Ma‟hedu‟l-Almânî li‟l-Ebhâsi‟Ģ-ġarkıyye fî Beyrut, Beyrut 1977.
Ġbn Cinnî, Ebu‟l-Feth Osman (ö. 392/1001), el-Hasâis, I-III, NeĢr. M. Ali enNeccâr, el-Hey‟etu‟l-Mısrıyye, Kahire 1986.
Ġbn Fâris, Ebu‟l-Huseyn Ahmed (ö. 395/1004), es-Sahibî fî Fıkhi‟l-Luğati‟lArabiyye ve Mesâilihâ ve‟s-Suneni‟l-Arab fî Kelamihâ, Tahkik: Ömer Faruk, et-Tabbâ‟, Mektebetu‟l-Maârif, Beyrut 1993/1414.
Ġbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Huseyn (ö. 416/1025), Mucerredu Makâlâti‟l-EĢ‟arî, Tahkik: Daniel Gimaret, Dâru‟l-MeĢrık, Beyrut 1987.
Ġbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (ö. 808/1406), Mukaddimetu Ġbn Haldûn, Matbaatu Mustafa Muhammed (Mısır).
Ġbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Saîd (ö. 456/1063), el-Ġhkâm fî Usûli‟l-Ahkâm, IVIII, Dârul-Kutubi‟l-Ġlmiyye, Beyrut 1985/1405.
el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed (ö. 333/944), Kitabu‟t-Tevhîd, Tahkik: Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, Ġsam, Ankara 2003.
el-Mecdûb, Abdulaziz, el-Kâdî Ebû Bekr el-Bâkıllânî, Dâru Sahnûn, Tunus 2009/1430.
Medkûr, Ġbrahim “La Lojique d‟Aristotes chez les Motakallimîn”, Collected Texts and Papers on Logic and Language, içinde, Tahran 1974.
Nasr, Ebû Zeyd, el-Ġtticâhu‟l-Aklî fi‟t-Tefsîr Dirâse fî Kadiyyeti‟l-Mecâz fi‟lKur‟an inde‟l-Mu‟tezile, el-Merkezu‟s-Sekâfî el-Arabî, Beyrut 1996.
el-Pezdevî Ebu‟l-Yusr, Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim (ö. 493/1100), Kitâbu Usûli‟d-Dîn, Tahkik: Hans Peter Lens, Dâru Ġhyâi‟lKutubi‟l-Arabî, Kahire 1963/1383.
es- Semerkandî, Alâuddin Muhammed b. Abdilhamid (ö. 552/1157), el-Mîzân fî Usûli‟d-Dîn, Tahkik: Yahya Murad, Dâru‟l-Kutubi‟l-Ġlmiyye, Beyrut 2004/1425.
eĢ-ġehristânî, Ebu‟l-Feth Muhammed b. Abdilkerim (ö. 548/1153), el-Milel ve‟n-Nihal, I-III, Dâru‟l-Kitâbi‟l-Ġlmiyye, Beyrut 1992/1413.
et-Tebrizî, Ebû Zekeriya Yahya b. Ali (ö. 502/1108), ġerhu‟l-Kasâidi‟l-AĢr, Tahkik: Abdusselam el-Hûfî, Dâru‟l-Kutubi‟l-Ġlmiyye, Beyrut 1985.
et-Tehânevî, Muhammed Ali, Mevsûatu KeĢĢâfi Ġstılâhâti‟l-Funûn ve‟l-Ulûm, III, Tahkik: Ali Dahrûc, Mektebetu Lubnân NâĢirûn, Lübnan 1996.
Türcan, Galip, “Kelam Dilinin Kurgusal Niteliği”, Ġslamî Ġlimler Dergisi, Cilt:IV, Sayı: 1-2, Çorum 2009.
ez-Zevzenî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed, (ö. 431/1141), ġerhu‟lMuallakâti‟s-Seb‟, Dâru Sâdır, Beyrut (tarihsiz)